Afgelopen vrijdag begon de schoolvakantie in Frankrijk. Op diezelfde dag werd geschiedenisleraar Samuel Paty op straat onthoofd door een 18-jarige Tsjetsjeen. De man schreeuwde ‘Allahu-Akbar’ en zette een foto van het afgehakte hoofd op Facebook, voor hij door de politie werd doodgeschoten.

Paty werd onderweg naar huis op klaarlichte dag afgeslacht omdat hij een cursus had gegeven over de vrijheid van meningsuiting. Daarin liet hij ook wat cartoons uit Charlie Hebdo zien. Eerst had hij nog nadrukkelijk gevraagd welke islamitische leerlingen daar moeite mee zouden hebben. Die mochten dan even weg.

Fatwa

Bij iedere islamistische aanslag gepleegd door een eenling roepen goedpraters: lone wolf, mentaal uitgedaagd, geen verband met de islam. Of ‘Pas d’amalgame‘*, zoals Fransen zeggen. Die vlieger ging nu niet op, dat werd snel duidelijk. Er was door talrijke personen en instanties een schietschijf op de rug van de leraar geplakt.

De moordenaar voerde een soort fatwa uit, afgeroepen door een plaatselijke salafistische moskee en een fanatieke islamistische prediker, die de leraar in het openbaar een ‘voyou‘ had genoemd, een schurk. Ouders van islamitische leerlingen hadden ook meegedaan of het vuur zelfs aangewakkerd, met ophitsende en veelal gelogen berichten over Paty op sociale media.

Slachtoffer te veel

In Frankrijk zijn inmiddels tegen de 320 doden gevallen bij welgeteld 72 islamistische aanslagen, maar dit slachtoffer lijkt er één te veel. Onderwijs is heilig in de Republiek. En een leraar onthoofden omdat hij zijn leerlingen wil leren kritisch na te denken, lijkt meer dan de Fransen kunnen verdragen. Samuel Paty was ook nog eens zeer geliefd bij iedereen die geen islamitische extremist is. Hij stond bekend als een gedreven en zachtmoedige leraar.

In deze tijd hebben veel mensen de mond vol van islamofobie. Het kwetsen van moslims is tegenwoordig niet alleen snel gebeurd, maar kennelijk ook één van de ergste wandaden. Linkse en extreemlinkse politici liepen pas nog vol overgave mee in een grote Parijse demonstratie tegen islamofobie, georganiseerd door radicale moslimorganisaties. Diezelfde politici organiseerden nu demonstraties ter nagedachtenis van Samuel Paty. Maar veel Fransen achten hen medeverantwoordelijk en noemden die demonstraties een ‘bal des hypocrites‘.

President Macron had kortgeleden een juiste snaar getroffen met zijn toespraak over ‘islamistisch separatisme’, maar had niet kunnen vermoeden dat deze zaak zo snel uit de hand zou lopen. Hij reageerde nu waardig, onder meer door duidelijk te maken dat een aanslag op een leraar een aanslag is op de Republiek. De vraag blijft wat hij concreet gaat doen.

Scholen volgen ouders i.p.v. leraren

Behalve veel van zijn leerlingen en hun ouders leek Paty iedereen tegen zich te hebben. Leraren voor de banlieues zijn nauwelijks nog te vinden omdat het zo zwaar is daar, en omdat de schoolleiding ze bij het geringste probleem als een baksteen laat vallen. Ruim een jaar geleden maakte de ‘pas de vague‘-beweging opgang: een massale actie van leraren tegen hun schooldirecteuren. Die kozen steevast partij voor — meestal islamitische — ouders van probleemkinderen als die verhaal kwamen halen. Wat ze bij het minste geringste deden. De schoolleiding bleef zeggen dat leraren beter geen ophef konden maken als hun leerlingen weer eens gewelddadig waren of anderszins problemen maakten. Ze waren overduidelijk bang voor de betreffende ouders.

Zondag werd bekend dat ook de rector van Paty’s school — aan wie hij meermaals vergeefs bedreigingen had gemeld — hem juist sancties wilde opleggen vanwege klachten van islamitische ouders en plaatselijke imams. Ze had zelfs de onderwijsinspectie ingeschakeld om hem op de vingers te tikken. Dat was twee dagen voor zijn dood.

Leugens op sociale media

De ergste klager — een zekere Brahim Chnina — blijkt achteraf alles bij elkaar te hebben gelogen op de sociale media. Hij schreef bijvoorbeeld dat de islamitische leerlingen van Paty — waaronder zijn 13-jarige dochter — ‘op moesten staan en zomaar de klas werden uitgestuurd’. Paty zou vervolgens ‘een afbeelding van een naakte Mohamed hebben laten zien’.

Chnina riep op om hier ‘iets aan te doen’ en maakte de adresgegevens van Paty bekend. Hij bleek niet eens een kind bij deze leraar in de klas te hebben, maar wel een schoonzuster bij ISIS. Deze fanatieke islamist lijkt in zekere zin medeverantwoordelijk voor wat er is gebeurd. Hij zit inmiddels met 10 anderen in voorarrest.

De ouders van de Tsjetsjeense moordenaar kwamen uit Moskou naar Frankrijk en vroegen in 2011 asiel aan. De Franse overheid wilde dat niet geven, maar ze kregen het toch — afgedwongen door een rechter. De man kende Samuel Paty niet en had nooit met hem te maken gehad. De leraar was evenmin een toevallige voorbijganger. De Tsjetsjeen moet van hem gehoord hebben in de moskee, en via berichten op internet die vaak fake waren. Daar heeft hij ook gelezen waar hij de leraar kon opwachten en hoe laat.

Van guerrilla tot totale oorlog

Het oeverloze verwijt van islamofobie en de zogenaamd politiek correcte hysterie dat alle kritiek op de islam slecht en racistisch is: het leeft bij grote en vooral intellectuele groepen in de samenleving en op Franse universiteiten. Ook dat heeft bijgedragen aan een klimaat waarin dit kon gebeuren. De vraag is uiteindelijk of er nu écht iets zal veranderen. De gelauwerde Algerijnse schrijver Boualem Sansal heeft daar weinig fiducie in:

‘Wat een gruwel…! Wat een barbarij…! Een leraar wordt onthoofd voor een karikatuur die iedereen al duizend keer heeft gezien. Men probeert elkaar te overtroeven in emotie en er worden stevige maatregelen beloofd… We doen onze plicht, we brengen ons geweten tot rust… Tot de volgende gruwel, de volgende barbarij. Frankrijk begrijpt nog altijd niet waar het mee te maken heeft: een guerrilla die langzaam maar zeker uit zal groeien tot een totale oorlog…’

* Naar ‘amalgaam’, de legering van metalen die men vroeger gebruikte om een gat in een kies te vullen.

onderwijsinspectie

De minister en de inspecteur-generaal

Een slachtoffer te veel