Het einde van het jaar is traditioneel een erg drukke periode. Eind november is er de hype rond Black Friday. Dan trachten veel retailketens de consument met forse kortingen te verleiden. Dit fenomeen komt overgewaaid uit de Verenigde Staten. Men kan zich wel afvragen waarom men dit in Europa niet in het voorjaar doet (bijvoorbeeld in maart). Begin december is er immers reeds Sint-Nicolaas die de kinderen overlaadt met speelgoed. Voor de speelgoedfabrikanten en -winkels is dit de meest cruciale periode van het jaar. Ze draaien dan tot zelfs 50% van hun omzet. Maar zodra de Sint weer andere oorden is gaan opzoeken, komt de kerstman aan de deur kloppen. Ook hij brengt tal van cadeaus die hun weg vinden naar de kerstboom. En begin januari is er dan het begin van de wintersolden.

Normaal gezien gaan de mensen bij al die gelegenheden massaal de winkels bezoeken. Maar dat is dit jaar niet mogelijk door de coronalockdowns. Om toch de nodige cadeautjes te verkrijgen, koopt men nu veel online aan. Tot groot nadeel van de traditionele winkels. De bedrijven die de pakjes moeten bezorgen, varen er wel bij. Zij zien hun omzet spectaculair toenemen. Bpost krijgt zo per dag gemiddeld 500.000 pakjes te verwerken. Dat is tweemaal zoveel als normaal. Om die reden moest Bpost 3.000 tijdelijke werknemers aanwerven. Het zette ook ongeveer 1.500 bijkomende bestelwagens in. Ook de concurrenten PostNL, DPD en GLS (General Logistics Systems) worden daartoe genoodzaakt.

Goede resultaten Bpost

De sterke toename van e-commerce legde Bpost alvast geen windeieren. De resultaten voor het derde kwartaal van 2020 waren excellent. De bedrijfswinst verdrievoudigde. De operationele marge verdubbelde (tot 11,3 procent). En het volume aan verwerkte pakjes steeg met 49 procent. We moeten wel zeggen dat de laatste jaren de resultaten stelselmatig achteruit gegaan waren door de val van de traditionele briefwisseling. Hierdoor daalde de aandelenkoers van 28 euro in februari 2018 naar iets onder 10 euro nu.

Maar eind november kwam dan het bericht dat Bpost de drukte niet aankon. En dat 5% van de geadresseerden hun pakjes zelf moesten ophalen bij een ophaalpunt. Het viel wel op dat concurrentie, zoals PostNL, de toegenomen workload wél aankon. Grote consternatie. En de groene minister van overheidsbedrijven, Petra De Sutter, vroeg Bpost een oplossing te zoeken. Blijkbaar kon het bedrijf de drukte dan ineens tóch aan. Het beloofde het pakje te leveren binnen de 5 werkdagen, mits de inzet van veel tijdelijke krachten.

Persoonlijke ervaring

Of het nu beter zal gaan, valt af te wachten. Mijn persoonlijke ervaring was recent niet zo positief. Vijftien dagen geleden vertrok voor mij een pakje vanuit Frankrijk. Een paar dagen later bevestigde Bpost dat zij het zouden afhandelen. Maar veertien dagen later had ik nog niets ontvangen. Ik telefoneerde de klantendienst. Op basis van de barcode zei de betrokken persoon dat Bpost het pakje nog niet ontvangen had uit Frankrijk. Ze had daarvoor twee bronnen geconsulteerd. De Franse afzender moest een dossier openen bij de Franse post. Ondertussen had ik wel reeds via de barcode zelf de website nagekeken. Daar stelde Bpost dat ze het pakje wel ontvangen hadden. Ik wees er mijn gesprekspartner bij Bpost op. Maar zij herhaalde dat men niets ontvangen had en dat een dossier moest geopend worden. Uiteindelijk ontving ik het pakje kort daarna toch. 16 dagen na de eerste melding door Bpost.

Ik moet deze negatieve ervaring wel relativeren. Mijn gesprekspartner werkt waarschijnlijk in een call center. En waarschijnlijk heeft ze niet veel ervaring. Vele werknemers bij Bpost zijn van goede wil. Zij hebben het ook niet gemakkelijk in een bedrijf dat een forse transitie meemaakt.

Nieuw businessmodel

De voornaamste opdracht van Bpost was vroeger de briefbedeling in België en de uitgifte van de Belgische postzegels. De digitalisering slaat echter hard toe bij Bpost. De klassieke briefwisseling gaat ieder kwartaal immers sterk achteruit (min 8% gedurende Q3). Men kan dit vergelijken met wat Agfa Gevaert en Smartphoto meemaakten 15 jaar geleden. Toen werd de klassieke analoge film op korte tijd achterhaald door de digitale fotografie.

Om die reden werd Bpost gedwongen het geweer van schouder te veranderen. Het ging massaal inzetten op de leveringen van allerlei pakjes. Voormalig CEO Van Gerven koos daar resoluut voor. Terecht. Maar het had een wisselend succes. Een samenwerking met PostNL, dat verder stond in de pakjesbedeling, liep spaak in 2016. In de Verenigde Staten werd Radial eind 2017 voor veel geld overgenomen. Maar aanvankelijk werden forse verliezen geleden als gevolg van een gebrekkige due diligence. Nu gaat het daar weliswaar beter.

Politiek overheerst

De overheid heeft met 51% nog steeds de meerderheid der aandelen. Dat heeft politieke beïnvloeding tot gevolg. Vooral dan in de Raad van Bestuur. Daar wordt soms openlijk ruzie gemaakt tussen de partijen over vacante bestuursposten.

Maar de regering heeft daar vanaf 2002 met Johnny Thijs als CEO wel goed werk geleverd. Er was toen zelfs voor een tijdje een durfkapitalist (CVC) aandeelhouder. Bpost werd dan geleidelijk aan getransformeerd in een privébedrijf, zonder dat de vakbonden blokkeerden. Deze worden zelfs heel pragmatisch. Zo hebben ze onlangs toegestemd dat Bpost ook op zondag leveringen kan doen. Dit is dan wel enigszins in het nadeel van de zelfstandige winkelhouder. Die moet immers, in tegenstelling tot de onlineplatforms, op zondag gesloten blijven.

In 2014 kwam Van Gerven dan aan het roer, die begin dit jaar vervangen werd door Jean-Paul Van Avermaet. Hij was CEO van beveiligingsonderneming Group 4 Securitas (GS4). Dat heeft natuurlijk weinig te maken met de activiteiten van de post. Het is de reden waarom Van Avermaet zich nog begin november schromelijk vergiste door te stellen dat er geen piek in de pakjesleveringen zou komen. Terwijl iedereen met wat gezond verstand dit wel kon verwachten. Er was dus geen actieplan, wat de huidige chaos kan verklaren. Blijkbaar kan hij wel goed lobbyen en netwerken.

Kartelvorming

Bpost had pech dat er onmiddellijk na zijn aanstelling een onderzoek tegen hem kwam omwille van kartelvorming en verboden marktafspraken onder de diverse beveiligingsfirma’s in België. Dat is ten stelligste verboden. Zelfs de antikartelafdeling van het Amerikaanse Department of Justice (DoJ) was sinds april een onderzoek gestart. Maar de nieuwe CEO had daar niets over verteld aan zijn voogdijminister en het bedrijf Bpost. Van Avermaet ontkende daar ook iets mee te maken hebben. Ondertussen hadden diverse bekwame directieleden Bpost verlaten.

Iedereen is uiteraard onschuldig zolang hij niet veroordeeld wordt. Maar voor het bedrijf is het niet goed dat de nieuwe CEO in een dergelijk klimaat moet starten. Het was toch opportuun geweest dat hij althans tijdelijk een stap terug had gezet, tot er meer klaarheid kwam. Het bedrijf staat voor enorme uitdagingen, en de procedures rond kartelafspraken tasten zeker zijn gezag aan. Vooral in een overheidsbedrijf moet men 100% integer zijn, en vrij van alle blaam.

Maar door de ingewikkelde politiek in België, het gebrek aan een volwaardige regering en een politiek samengestelde heterogene raad van bestuur, werd er niets effectief gedaan. Of de huidige chaos daaraan toe te schrijven is, laten we in het midden, maar het wijst op een gebrek aan daadkracht.

Milieubelasting

De levering van pakjes zit als gevolg van de e-commerce duidelijk in de lift. Handelsplatforms zoals bol.com en Amazon hebben in deze coronatijden ook duidelijk de wind in de zeilen. Men kan zich echter afvragen of de massale levering aan huis van al die pakjes nog ecologisch verantwoord is. Het gebeurt veel dat men voor hetzelfde pakje tot tweemaal toe bij de bestemmeling langskomt, als hij de eerste keer niet thuis is. Gevolg is meer verkeerscongestie en, daarmee verbonden, pollutie.

Het voorstel van Bpost om de pakjes zelf op te halen is dus zo gek nog niet. Sommige e-commerce-bedrijven, zoals het Duitse Zalando, geven de consument zelfs de luxe om geleverde goederen die men finaal toch niet wilt kopen, gratis terug te zenden. Ook al maken ze zo verlies. Het is wel zo dat bepaalde pakjesleveranciers, zoals Coolblue, met een motordriewieler in de stad leveringen aan huis doen. Dat is minder belastend.

Toekomst pakjesdienst

Men kan zich dus afvragen of het huidige businessmodel rond de pakjesleveringen niet gewijzigd moet worden. Leveringen aan huis moeten mogelijk blijven, maar zouden een stuk duurder getarifeerd moeten worden. Het zou beter zijn om nog meer diverse lokale afhaalpunten te organiseren, waar de bestemmelingen zelf hun pakje kunnen afhalen als ze in de buurt zijn. Bijvoorbeeld de lokale krantenwinkel. Deze winkels hebben het de laatste 10 jaar erg moeilijk gehad, en vele werden gesloten. Dit is ook een gevolg van de digitalisering.

Ze moesten zoeken naar alternatieven zoals het ophalen en retourneren door de klanten van pakjes die verzonden werden door Bpost, maar ook door enkele privéspelers als DHL, UPS, Mondial Relay… De verloning per pakje is wel erg laag, maar als de krantenwinkel er een paar 100 per dag kan doen, dan scheelt het wel wat. Ze trekken zo ook potentieel nieuwe klanten naar hun winkel. De klanten zelf kunnen per e-mail verwittigd worden dat het pakje zich in die krantenwinkel bevindt. In dat geval blijft de prijs van verzending wel ongewijzigd.

online verkoop

Chaos bij Bpost: leveringen aan huis te goedkoop

Tante Post mist de trein van de 21ste eeuw