Op 1 september 2021 trad het nieuwe goederenrecht in werking. Dat zorgde in de media voor veel ophef, specifiek met betrekking tot de band met de buren. Je zou volgens verschillende kranten en andere mediaforums niet meer volledig kunnen beschikken over je privé-eigendom. Daarnaast zouden de buren gewoonweg een over de draad getrapte bal kunnen halen in jouw tuin of een kraan op jouw erf plaatsen. Je verloor als het ware een stuk eigendom. Dit zijn natuurlijk misvattingen. Hoe werkt de leer van de burenhinder dan wél? En waar komt zij vandaan?

Oorsprong van de problemen

Burenproblemen zijn dagelijkse kost. Je ziet regelmatig wel een paar uit de hand gelopen burenruzies in de krant passeren. Een boom laten hangen boven het erf van de buurman, het zonlicht ontnemen door een te hoog gebouw neer te zetten, een stelling zonder toestemming op het erf van de buurman plaatsen om een verbouwing uit te voeren, studenten die midden in de nacht lawaai maken, enzovoort. Deze opsomming is maar het topje van de ijsberg. Opmerkelijk is dat deze problemen, onder andere door de toenemende mogelijkheden in onze maatschappij, alsmaar toenemen. Dat vraagt natuurlijk om een oplossing.

Het Burgerlijk Wetboek bestaat uit verschillende boeken. Door de inwerkingtreding van Boek 3 van het Burgerlijk Wetboek, dat het goederenrecht bevat, werd de leer van de burenhinder wettelijk verankerd. Je vindt de regels met betrekking tot burenrelaties in titel 5 van datzelfde Wetboek.

De leer van de burenhinder bestaat echter al veel langer. We kunnen wat dat betreft de recente geschiedenis opdelen in drie belangrijke periodes. De periode voor de Kanaal- en Schoorsteenarresten (1960) van het Hof van Cassatie, de tijd tussen die arresten en de inwerkingtreding van het nieuwe goederenrecht (1 september 2021) en, ten slotte, de periode na de inwerkingtreding van dat goederenrecht.

De periode voor de Kanaal- en Schoorsteenarresten

Voor de uitspraken in deze bekende arresten moesten mensen zich op artikel 1382 van het oud Burgerlijk Wetboek beroepen om een vergoeding voor de schade, veroorzaakt door een buur, te bekomen. Dat artikel gaat over de zogeheten onrechtmatige daad. Dat wil zeggen dat je een fout van de buurman, een daaruit voortvloeiende schade en een oorzakelijk verband tussen die twee onderdelen moet aantonen.

Als je daarin slaagt, kan je de tegenstander aansprakelijk dan wel verantwoordelijk stellen. Op die manier kan je een schadevergoeding of minstens herstel van de geleden schade verkrijgen. Het bewijzen van die drie componenten is echter niet altijd gemakkelijk. Vaak ontstaat burenhinder immers uit een feit dat eigenlijk niet foutief is.

De Kanaal- en Schoorsteenarresten van 1960

De leer van de burenhinder werd vooral door de inspanningen van het Hof van Cassatie uitgewerkt. Dat is het hoogste gerechtshof binnen België. Vandaag bestaat er een wettelijke basis voor burenrelaties, maar voor de inwerkingtreding van het nieuwe goederenrecht werd de leer enkel erkend als een algemeen rechtsbeginsel. Dat is een opvatting waarvan men vindt dat ze zo belangrijk en kenmerkend is in en voor de maatschappij, dat men ze als verplichtend ervaart. Denk maar aan het gelijkheidsbeginsel of het legaliteitsbeginsel.

Het Hof van Cassatie werkte de leer van de burenhinder uit in de zogeheten Kanaal- en Schoorsteenarresten in 1960. De essentie is dat buren enkel samen kunnen leven wanneer zij voldoende van elkaar verdragen. Die opvatting noemt men het evenwichtsbeginsel en dat geldt de dag van vandaag nog steeds.

Aantonen van burenhinder

Opdat de leer van de burenhinder toepasselijk zou zijn, moet er aan een aantal voorwaarden voldaan zijn. Allereerst moet er sprake zijn van een toerekenbare hinder. Die hinder kan, maar moet niet veroorzaakt zijn door een fout. Een zorgvuldige, oplettende buur kan je dus ook aanspreken op hinder. Wel moet de hinder te wijten zijn aan het handelen of nalaten door de buurman. Daarnaast is een band van nabuurschap vereist, wat niet noodzakelijk wil zeggen dat twee percelen vlak langs elkaar moeten liggen. Het volstaat dat de ruziemakende percelen in elkaars buurt liggen.

De hinder moet ook bovenmatig zijn. Als het evenwichtsbeginsel verstoord wordt, kan je aansprakelijk gesteld worden. Voor de beoordeling van die bovenmatigheid houdt men rekening met verschillende factoren zoals, onder andere, de plaats van de feiten en het tijdstip. Zo zal bijvoorbeeld een kraaiende haan ’s ochtends vroeg op het platteland minder snel als bovenmatige hinder beschouwd worden dan diezelfde kraaiende haan in de stad.

Wie kan een vordering instellen?

Je hoeft geen eigenaar te zijn om je op de leer van de burenhinder te beroepen. Als je een zakelijk of persoonlijk recht hebt op een onroerend goed, kan je je op de leer beroepen. Op die manier kan bijvoorbeeld een huurder zich verzetten tegen een hinderende buur en niet enkel de eigenaar van het gehuurde huis.

‘Mag ik dan gewoon de bal halen zonder iets te vragen en een kraan op het perceel van mijn buur zetten om te verbouwen?’ Neen. U moet altijd rekening houden met de concrete situatie. Wel bepaalt het nieuwe Wetboek dat de buurman ofwel de bal zelf moet teruggeven, ofwel de toestemming moet geven om hem te gaan halen. Dat mag men dus niet zomaar doen. Opnieuw is een afweging van de omstandigheden op zijn plaats. Zo zal men altijd eerst toestemming moeten vragen aan de buurman om de bal te kunnen halen.

In geval van de kraan moet men eveneens toestemming vragen, of op zijn minst laten weten wat de stand van zaken is. Men kan overigens enkel de kraan in de tuin van de buurman zetten als er echt geen andere plaats beschikbaar is. En zelfs dan nog, kan de buurman op grond van geldige redenen weigeren, zoals HLN beschreef.

Compensatie bepaald door rechter

Wat zijn de gevolgen indien de hinder toch als bovenmatige, toerekenbare burenhinder geldt? De wet bepaalt dat de hinderende buur een passende en billijke compensatie verschuldigd is aan zijn lijdende buur. Dat wil echter niet noodzakelijk zeggen dat de schade volledig wordt vergoed. De toewijzing van een al dan niet integrale schadeloosstelling is afhankelijk van de beoordeling door de rechter, die rekening zal houden met alle omstandigheden.

onrechtmatig

Nee, de buurman mag niet zomaar in je tuin komen