Ten zuiden van de Verenigde Staten, ongeveer parallel met Guatemala, ligt de republiek Cuba. De eilandstaat leeft al zo’n zestig jaar met een Amerikaans handelsembargo. Recent kondigden de Verenigde Staten versoepelingen aan. Nu er zoveel te doen is over economische sancties als oorlogswapen, kan het geen kwaad om de geschiedenis van Cuba nog eens te bekijken.

Handelsembargo

In 1958 voerde toenmalig president Dwight D. Eisenhower een wapenembargo tegen Cuba in. Dat gebeurde naar aanleiding van gewapende conflicten tussen de toenmalige regering van Fulgencio Batista en rebellen onder leiding van Fidel Castro. Vier jaar later volgden Amerikaanse beperkingen op de Cubaanse suikerexport. Die ‘suikermaatregelen’ bleven zonder resultaat, want de toenmalige Sovjet-Unie werd Cuba’s grootste suikerafnemer.

De Koude Oorlog verdeelde de wereld van 1947-1991 in twee machtsblokken: het liberale Westen en het communistische Oostblok. Fidel Castro en zijn aanhangers kozen voor het laatste kamp, wat hen in de ogen van Washington een schurkenstaat maakte. Om goede banden tussen Cuba en de Sovjet-Unie te voorkomen, voerde de Amerikaanse president John F. Kennedy op 3 februari 1962 een volledig handelsembargo in tegen Cuba. De spanning tussen de Verenigde Staten en Cuba nam toe en een atoomoorlog dreigde. In de geschiedenisboeken staat die periode bekend als de ‘Cubacrisis’.

Wettelijke basis

Het handelsembargo tegen Cuba heeft een lange weg achter de rug, en dat kan natuurlijk niet zonder wettelijke houvast. Het embargo werd in 1992 verankerd in de Cuban Democracy Act. Enkele jaren later, in 1996, namen de Amerikanen de Helms-Burton Act aan, naar aanleiding van een schietincident op 24 februari 1996. Toen schoten Cubaanse gevechtsvliegtuigen twee onbewapende privévliegtuigen neer.

De Helms-Burton Act maakt het mogelijk om Amerikaanse bedrijven te vervolgen wanneer zij zonder Washington’s toestemming handeldrijven met Cuba en om niet-Amerikaanse met Cuba handeldrijvende bedrijven te sanctioneren. De Helms-Burton Act zorgt er daarnaast voor dat de president van de Verenigde Staten niet meer eigenhandig – zonder toestemming van het Congres – kan bepalen of het embargo wordt opgeheven.

Maar liefst dertien Amerikaanse presidenten hebben het handelsembargo tegen Cuba gehandhaafd. De sancties gelden tot op heden en onder de huidige Amerikaanse president Joe Biden ligt er voorlopig geen grote verandering in het verschiet.

Bill Clinton

Voormalig president van de Verenigde Staten, Bill Clinton, zwakte het embargo af. Hij maakte het mogelijk om agrarische producten en medicijnen naar Cuba te exporteren, al weigerde Cuba die import lange tijd. Na het toeslaan van de orkaan Michelle in 2001 veranderde de Cubaanse regering van mening. De nood was hoog, dus werd aan de Cubaanse burgers toegestaan om hulpmiddelen van de Verenigde Staten aan te kopen.

Barack Obama

De regering Obama sloot zich niet langer volledig aan met het handelsembargo. Toenmalig minister van Buitenlandse Zaken, Hillary Clinton, wedijverde voor een opheffing van het verbod voor Cubaans-Amerikaanse gezinnen om hun thuisland te bezoeken. Die moeite bleef niet zonder resultaat, want in 2009 werd dat verbod door Obama naar de prullenmand verwezen.

De Amerikaanse regering kondigde in december 2014 verdere maatregelen aan die moesten leiden tot een betere verstandhouding met Cuba. Zo werd het voor Amerikanen gemakkelijker om Cuba te bezoeken en om handel te drijven met Cubaanse particuliere bedrijven. De ambassade werd – na jarenlange sluiting – heropend. Verder mochten in Amerika woonachtige Cubanen een groter bedrag overmaken naar hun familieleden in hun land van herkomst.

De regering Obama was van mening dat het Cubaans isolement door de Verenigde Staten niet tot een democratisch, stabiel en welvarend Cuba leidde. En toch werd het embargo tegen Cuba niet volledig opgeheven. Wel onthielden de Verenigde Staten zich – wonder boven wonder – in 2016 bij de jaarlijkse stemming over de afschaffing van het handelsembargo bij de Verenigde Naties.

Donald Trump

Donald Trump, voormalig president van de Verenigde Staten, verstrengde het economische en financiële embargo tegen Cuba. Daarmee maakte hij de diplomatieke toenadering van Barack Obama ongedaan. Verschillende beslissingen van zijn voorganger werden door Trump teruggedraaid.

Zo werden 15 Cubaanse diplomaten door Trump het land uitgezet, een transactieplafond voor familieleden ingesteld, personeelsleden teruggehaald uit de ambassade in Havana na vermeende sonische aanvallen, uitgiftes van visa voor Cubanen aan banden gelegd, …

Op 1 november 2017 kwamen de Verenigde Naties bij elkaar om voor de 26e keer te stemmen over het opheffen van het embargo van de Verenigde Staten tegen Cuba. Van de 193 stemmende landen, stemden 191 voor de afschaffing van het embargo en 2 tegen (waaronder opnieuw de Verenigde Staten).

Joe Biden

Joe Biden maakte tijdens de verkiezingsperiode – ondertussen ongeveer anderhalf jaar gleden – vele beloftes. Zo zou hij onder andere de door Trump opgelegde sancties weer terugdraaien. Al bleek daar weinig van waar. In juli 2021 kwamen duizenden Cubanen op straat. Zij protesteerden tegen voedsel- en medicijntekorten en het coronabeleid van de Cubaanse overheid. De opstanden werden door diezelfde overheid hard neergeslagen, en honderden burgers werden gearresteerd. Het was het grootste anti-regeringsprotest sinds Fidel Castro na de Cubaanse Revolutie aan de macht kwam.

Biden legde nieuwe sancties op, omwille van de onderdrukking van de Cubaanse opstandigen. Zo zetten de Amerikanen twee hoge Cubaanse politiefunctionarissen op een zwarte lijst, met als gevolg dat hun bankrekeningen bevroren werden. Ook transacties met Amerikanen werden niet langer toegestaan.

In juni dit jaar riep de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties bijna unaniem op om het embargo te beëindigen. 184 van de 193 aangesloten landen vragen Washington om een einde te maken aan de beperkingen. Het is echter het Amerikaanse Congres dat het laatste woord daarover heeft.

Tijd voor verandering?

Pas sinds mei van dit jaar begon Biden met de eerste voorzichtige stappen in de richting van verandering. Zo werd de limiet van 1000 dollar per trimester op geldzendingen – opgelegd door voormalig president Trump – vanuit de Verenigde Staten naar Cuba opgeheven.

Het Amerikaanse ministerie van Buitenlandse zaken kondigde aan dat er nog meer versoepelingen zullen volgen. De Amerikaanse regering beloofde meer vluchten van de Verenigde Staten naar Cuba te voorzien (en dat niet alleen naar de Cubaanse hoofdstad Havana). Daarnaast zou zij de immigratieprocedures voor familieleden vergemakkelijken (na jarenlange opschorting van die mogelijkheid). In de nabije toekomst zouden de Cubanen grotere bedragen kunnen overmaken naar familieleden in hun thuisland. Er zou ten slotte een einde komen aan het verbod om geld te sturen naar niet-familieleden ter ondersteuning van ondernemers.

orkaan Michelle

Cuba leeft al zestig jaar onder sancties van de Verenigde Staten, versoepelingen zijn in zicht