Zwart-Groen in Duitsland oftewel christendemocraten (CDU/CSU) en Groenen naar het voorbeeld van Oostenrijk: het is het schrikbeeld van een post-Merkel-tijdperk voor de Duitse liberalen (FDP). Afgelopen maandag sloten ze hun Dreikönigstreffen — hun jaarlijkse bezinningsconferentie met Driekoningen — af in de Opera van Stuttgart onder het motto ‘Bleiben wir frei. Denken wir groß‘. Wie droomt van zwart-groen, aldus FDP-voorzitter Christian Lindner, wel, die wordt wakker met rood-groen-rood. Daarmee verwijst hij naar de verkiezingen in Bremen waar de sociaaldemocratische SPD nu samen met de Grüne en de linksradicale Die Linke regeert. De Duitse Groenen zouden immers nog linkser zijn dan de sociaaldemocraten (SPD).

Alternatief

Lindner stelde zich heel strijdvaardig op. Hij hekelde de politieke stilstand in het Duitsland van bondskanselier Angela Merkel (CDU) en haalde vooral uit naar haar coalitiepartner SPD. Zeker het nieuwe voorzittersduo van de SPD, Norbert Walter-Borjans en Saskia Esken, heeft het verkorven bij het boegbeeld van de liberalen. Als gewezen minister van Financiën van de deelstaat Nordrhein-Westfalen zou Walter-Borjans het ‘Schuldenmachen zur Staatsphilosophie‘ verklaard hebben. De SPD bevindt zich in een neerwaartse spiraal. De liberalen vrezen dat de SPD nog meer toegevingen van Merkel in de richting van een ‘Schuldenpolitik‘ gaat eisen in ruil voor het overleven van de Grote Coalitie.

Tegelijk ruikt de FDP een kans om SPD-kiezers naar zich toe te trekken, die zich door de linksere koers van hun partij zouden afgestoten voelen, bijvoorbeeld op het vlak van migratie of ondernemingscultuur. Lindner citeerde arbeiders die uit protest voor de Alternative für Deutschland (AfD) stemden. De FDP wil geen ‘protestpartij’ zijn, was zijn reactie, maar ‘Gestaltungspartei‘, een partij die vorm geeft aan een maatschappij waarin mensen meer kansen krijgen om op te klimmen of eigendom te verwerven. Bovendien noemde hij het de staatspolitieke verantwoordelijkheid van de FDP om de ontevreden kiezers een ‘Alternative zu den Rechtspopulisten‘ te bieden. De FDP zou de ‘Alternative in der politischen Mitte‘ (centrum) zijn.

Technologische openheid

Voorzitter Lindner wil ook landbouwers en geschoolde arbeiders aanspreken. Heel concreet organiseren de liberalen op 30 april, vlak voor de Dag van de Arbeid, een ‘Aktionstag‘ waarop ze aan de ingang van de fabriek hun oor te luisteren gaan leggen bij de arbeiders. Wie het woord ‘Facharbeiter‘ in de Bondsrepubliek laat vallen, denkt ook aan de automobielbranche, de industriële ruggengraat van Duitsland. Ondernemers en analisten vragen zich af of de sector de technologische uitdagingen van de toekomst nog wel aankan. Lindner zei in Stuttgart dat hij al heel lang de eenzijdige fixatie op de ‘Elektromobilität‘ aanklaagt en ‘faire kadervoorwaarden voor alle technologie-opties’, kort ‘Technologieoffenheit‘, wil.

Wie industrie zegt, zegt ook milieu. Voor liberalen stelt zich natuurlijk de vraag hoe de bescherming van het milieu zich laat koppelen aan economische vooruitgang en een leven in vrijheid (in een tijd waarin het verbodspalingen regent). Het doel zou erin moeten bestaan ‘Klima- und Umweltschutz mit Vernunft und Marktsteuerung‘ te bereiken (‘klimaat- en milieubescherming met rede en marktregulering’). Lindner heeft in het verleden al vaak kritiek geuit op FridaysForFuture, de stakingen van Duitse scholieren voor het klimaat. Ook nu weer riep hij op om de zorg voor milieu en klimaat ‘aus der Falle des Aktionismus und der linken politischen Instrumente zu befreien‘ (’te bevrijden uit de val van het actionisme en de linkse politieke instrumenten’).

Vrijheid en rechtsstaat

De vrijheidsgedachte weerklonk ook luid in de toespraak van Linda Teuteberg, de secretaris-generaal van de FDP: ‘Sozialismus macht nicht frei und nicht sexy, der macht arm.‘ Zo reageerde ze op het idee om grote ondernemingen als BMW te collectiviseren, zoals Kevin Kühnert, de voorzitter van de Jungsozialisten (JUSO) — de jongerenafdeling van de SPD — in mei 2019 in een interview met Die Zeit had geopperd. Als Oost-Duitse zinspeelde ze natuurlijk ook op de DDR, de socialistische staat waarin ze als jong meisje was opgegroeid.

Vrijheid is ook niet denkbaar zonder het respect voor de rechtsstaat. Teuteberg dacht daarbij ook aan de doodsbedreigingen die politici en journalisten ontvangen en aan de rellen in Leipzig-Connewitz op Oudejaarsavond toen linksextremisten de ordehandhavers aanvielen: ‘Niemand hat das Recht, mit der Begründung einer tatsächlich oder vermeintlich höheren Moral das Recht in die eigenen Hände zu nehmen.’ (‘Niemand mag zich beroepen op een feitelijk of vermeend hoger staande moraal om het recht in eigen handen nemen’).

‘Goed medicijn’

De liberalen blonken op hun jaarlijks Dreikönigstreffen uit door strijdlust. ‘Groots denken’ is de boodschap, want ze hebben het niet onder de markt. Bij de verkiezingen in de deelstaten Sachsen en Brandenburg begin september 2019 geraakten ze niet over de kiesdrempel van vijf procent. Bij de verkiezing in de deelstaat Thüringen eind oktober 2019 geraakten ze er maar net over dankzij een handvol stemmen — een bewijs dat elke stem telt. Dat doet pijn, maar de toespraak van Lindner was alvast ‘eine gute Medizin‘, zoals een deelneemster bevond.

protestpartij

Liberalen tegen politieke stilstand onder Merkel

De val van Icarus