Op 1 november trokken de Deense kiezers naar de stembus omdat de minderheidsregering van de sociaaldemocraten niet meer kon rekenen op een meerderheid in de Folketing. De hoofdreden was het schandaal rond de nertsen (zie mijn bijdrage van 10 oktober) en het vernietigende verslag van het Parlement over de rol van premier Mette Frederiksen.

Denemarken kent geen opkomstplicht bij de verkiezingen. Van de 179 zetels in de Folketing zijn er 135 te begeven op de Deense eilanden in tien kiesgebieden (bijvoorbeeld Zeeland 20 zetels; Oost-Jutland 18; Kopenhagen 17; Zuid-Jutland 17). Daarin worden de zetels proportioneel verdeeld à la het systeem D’Hondt. Daarnaast worden er nog eens 40 zetels verdeeld op basis van de reststemmen in deze kiesgebieden. De bij IJsland gelegen Faeröer-eilanden en het bij Canada gelegen Groenland hebben elk twee zetels. In feite bestaat er een kiesdrempel van 2%, en dat is een probleem voor de christendemocraten. Deze laatste partij behaalde in 2019 maar 1,8% der stemmen en daardoor geen zetels.

Partijen

Aan de linkerkant van het politieke spectrum staan de sociaaldemocraten, de linkse socialisten en de communisten. Deze twee laatste linkse partijen hebben ook een groene onderbouw. Nieuw zijn de vrije groenen, waar twee overgelopen verkozenen zich bij gevestigd hebben. Deze Frie Grønne zijn in feite een afsplitsing van de Alternative sinds 2020. Deze laatste partij was degene die de stekker uit de regering-Frederiksen trok. Naast de sociaaldemocraten en de alternatieve partij kon het minderheidskabinet overleven met steun van de Radikale Venstre, de linkse socialisten en rood-groen.

Het liberale kamp ligt volledig uiteen. Met voorop de traditionele liberalen van Venstre (de Deense VVD) met als leider Elleman-Jensen jr. Deze laatste heeft een serieuze politieke ruzie achter de rug met gewezen eerste minister Lars Rasmussen. Vandaar dat Lars Rasmussen in 2021 een eigen partij is gestart met de Moderaterne. Daarnaast bestaat er het Det Radikale Venstre, het D66 van Denemarken. Deze partij wordt geleid door Sofie Nielsen. Dan is er nog de, reeds geciteerde, Alternative: een groen links liberale lijst. Vanuit de ruzies bij Venstre is er dan ook nog de Liberale Alliantie ontstaan, een eerder liberaal-libertarische partij.

Rechtser staat traditioneel de conservatieve partij met Søren Poulsen. Ook de historische anti-migratiepartij, de Deense Volkspartij, is politiek daar te situeren. Maar uit de ruzies bij de liberalen en de Deense Volkspartij is de partij Nieuw Rechts ontstaan, met als leidster Pernille Vermund. Deze partij staat voor economisch liberalisme, identiteit en anti-migratie. In 2021 zijn verkozenen van Venstre en de Deense volkspartij gestart met de Deense Democraten à la het Zweedse voorbeeld. Deze nieuwe partij wordt geleid door Inger Støjberg, een gewezen politica van Venstre. Deze partij is erg anti-EU, zoals ook bijvoorbeeld de links-groene partijen, en ze is anti-migratie.

Uitslag

Hieronder volgt de verdeling van de 175 zetels (net Faeröer en Groenland) in de Folketing, en dit op basis van het resultaat van 1 november. Nog onzeker is de zetelverdeling op dit ogenblik. Want door het ontstaan van diverse nieuwe partijen en het overlopen van verkozenen is de huidige samenstelling van het Deense Parlement niet meer degene van de verkiezingen van 2019.

Sociaaldemocraten: 50 (49)

Groen-links / linkse socialisten: 15 (15)

Rood-groen (communisten): 9 (13)

Onafhankelijke groenen: 0 (2)

Alternative (groen links-liberaal, pro-EU): 6 (2)

Venstre (conservatief liberalen): 23 (39)

Det radikale venstre (sociaal liberalen): 7 (6)

Liberale alliantie: 14 (3)

Moderaterne (centrum liberalen): 16 (1)

Conservatieven: 10 (13)

Nye Borgerlige (Nieuw Rechts): 6 (4)

Dansk Folkeparti (Deense volkspartij): 5 (6)

Christendemocraten: 0 (0) = 0,5%

Onafhankelijken: nihil (6)

52 zetels voor Frederiksen

Het resultaat van deze verkiezing is dat er maar liefst twaalf partijen zitting gaan hebben in de Folketing. En de christendemocraten en de Frie Grønne halen dus de kiesdrempel niet. De sociaaldemocraten halen ook telkens één zetel met een lokale lijst op Faeröer en Groenland. Zodoende kan Frederiksen rekenen op 52 zetels Een linkse lijst behaalt de tweede zetel op Groenland en een liberale lijst op de Faeröer. Daardoor is de optelsom van de uittredende regering 90 zetels op 179.

De vraag is of Fredriksen nog samen door één deur kan met de Alternativet, die haar hebben laten vallen over de nertsen. Dit laatste dossier heeft zeker niet in het nadeel gespeeld van Frederiksen. Bovendien is er zwaar verlies voor rood-groen en de linksliberalen in vergelijking met 2019. De sociaaldemocraten behalen 27,5% van de stemmen (plus 1,6%), Venstre volgt op 13,3% (min 10%) en dan Moderaterne met vanuit niets op 9,3%. Dus maar twee partijen halen meer dan 10% van de stemmen!

Het geruzie in het liberale politieke speelveld heeft tot een historische nederlaag geleid voor Venstre en grootse winst voor de centrum-liberalen alsook de Liberale Alliantie. Frederiksen zal zeker ook eens kijken naar Lars Løkke Rasmussen en zijn Moderaterne. Maar deze laatste gaat niet besturen met rood-groen. Want er zijn in de Deense politiek ook nogal wat veto’s van partijen tegen elkander.

Verdeeldheid

Vooreerst mag de Deense koningin, op zijn Belgisch, alle partijleiders ontvangen om enig licht te krijgen op de mogelijkheden betreffende een regeringsvorming. In ieder geval is het voor de vorstin eens wat afwisseling in vergelijking met de ruzies tussen haar zonen. Het 82-jarige Deense staatshoofd zal niet anders kunnen dan de 45-jarige Mette Frederiksen, master in de bestuurswetenschappen en Afrikaanse studies, te vragen om een regering te vormen in een zeer politiek verdeeld Denemarken!

Radikale Venstre

Denemarken kleurt paars

Denemarken gaat verder met Mette Frederiksen