Fiscaal advocaat Philippe Renier bracht recent naar buiten dat fraudeonderzoekers worden aangemoedigd om belastingplichtigen die niets met fraude te maken hebben toch aan de schandpaal te nagelen. Maar hoe zit dat?

‘Elke fraudeonderzoeker van de Bijzondere Belastinginspectie wordt aangespoord om elk jaar voor 1,5 miljoen euro aan fiscale misdrijven aan te klagen als doelstelling voor zijn jaarlijkse evaluatie. Dat zet hen aan om belastingplichtigen die in de verste verte niets met fraude te maken hebben aan de fiscale schandpaal te nagelen. Veel onschuldige belastingplichtigen willen van de miserie af zijn en betalen snel een boete. Het is pure chantage.’ Aan het woord is fiscaal advocaat Philippe Renier van het kantoor Renier.tax. Enkele weken geleden bond hij in het weekblad Trends de kat de bel aan over dit fenomeen van de prestatievereisten in de fiscale ambtenaren.

Prestatiedoelstelling

De bestuursplannen van de FOD Financiën formuleren elk jaar de prestatiedoelstellingen of ‘key performance indicators’ (KPI) voor haar ambtenaren. Die spelen een rol bij de jaarlijkse evaluatie. De Bijzondere Belastinginspectie, de dienst voor de fraudebestrijdingsafdeling van Financiën, hanteert haar eigen KPI.

Toenmalig minister van Financiën Johan Van Overtveldt (N-VA) wees er na een parlementaire vraag in 2017 op dat elke BBI-ambtenaar een jaarlijkse ‘doelwaarde’ heeft om voor 750.000 euro aan ‘inkohieringen’ te vestigen. Dat zijn de supplementen die aan belastingplichtigen worden aangerekend bij fraude van BTW, bij de personen- of bij de vennootschapsbelasting.

Miljoenen

De BBI-ambtenaar wordt ook geacht in zijn fraudedossiers elk jaar 125.000 euro extra belasting effectief te innen. Dat is geen toeval, herinnert gewezen BBI-gewestdirecteur Karel Anthonissen zich: ‘De invoering van KPI hebben ertoe geleid dat sommige ambtenaren op een bepaald moment miljoenenvorderingen vestigden op BTW-carousels, goed beseffend dat de hoofdschuldigen al lang gevlogen waren en ze dus geen halve euro konden invorderen. Maar ze haalden wél hun target. Minister Van Overtveldt maakte aan deze praktijk een einde aan door ook doelwaarden in te voeren voor werkelijk geïnde extra belasting.’

‘In feite is het principe dat de ambtenaren een bepaald bedrag aan fraude moeten vinden te gek om los te lopen’, zegt Renier. ‘Ze gelden ook voor BBI-onderzoekers die enkel met fiscaal uiterst correcte belastingplichtigen te maken hebben. Ze worden niet alleen geacht fraudeurs op te sporen, maar ook nog aangespoord onschuldige burgers of bedrijven aan de kaak te stellen. De fiscale administratie gaat er blijkbaar van uit dat een ambtenaar met wat gewroet in belastingdossiers altijd fraude naar boven kan brengen.’

Ofwel is er sprake fraude, ofwel niet, redeneert de advocaat. ‘Ter overweging: dit jaar wierf de BBI veertig extra fiscale ambtenaren aan bovenop de zeshonderd die er al werken’, rekent Renier. ‘Becijferd naar de prestatievereisten van die uitgebreide groep, betekent dat dat er dit jaar 6 tot 7 procent meer fiscale fraude vastgesteld zal worden om de norm te halen. Zo creëert de administratie artificiële fraude.’

Peerdenkoers

Anthonissen: ‘Bij de BBI noemden we de KPI de peerdenkoers. Sommige dossiers werden opgeklopt om toch maar de eindmeet te halen. Naast de BBI-collega’s die dit deden, waren er evenveel controleurs die zich niets van die KPI aantrokken. Let wel: KPI kunnen hun nut hebben om de resultaten van een organisatie te toetsen. Het was veel correcter geweest om die per afdeling te berekenen, en niet per individuele ambtenaar. Anders krijg je scheeftrekkingen.’

In 2017 was er voor BBI-ambtenaren nog sprake van een jaarlijkse doelstelling aan ingekohierde bedragen van 750 000 euro. Dat bedrag werd in 2019 opgetrokken tot 1,5 miljoen euro per jaar. De doelwaarde van de geïnde bedragen werd verdubbeld naar een kwart miljoen euro. ‘Complete willekeur, die veel meer dan de inflatie bedraagt’, bestempelt Renier deze verhoging. ‘De BBI-ambtenaren worden aangespoord om dubbel zoveel fraudebedragen op te sporen. Alsof er van het ene op het andere jaar plots sprake is van dubbel zo veel fiscale fraude in België. De KPI wordt zo een self-fulfilling prophecy van fraudefenomenen.’

Faillissement dreigt

Bij de ontdekking van fiscale fraude moet de belastingplichtige niet alleen de ontweken belastingsom terugbetalen, maar riskeert hij ook een boete van 50 tot 200 procent van dat bedrag. Ook de indirecte schade kan ernstig zijn. De ontvanger van de belastingen kan bijvoorbeeld bewarend beslag leggen bij de bank van de belastingplichtige of bij de klanten en andere schuldenaars van ondernemingen.

‘Als chantagemiddel kan dat tellen’, redeneert Renier. ‘Bedrijven worden in volle onderhandeling met de BBI lamgelegd over de afhandeling van het belastingdossier.’ Een van zijn klanten uit de transportsector had bijvoorbeeld een vennootschap in Luxemburg, die louter diende om medewerkers uit te betalen. ‘Dit was fiscaal compleet zuiver op de graat. Omdat de bankverrichtingen werden geblokkeerd, dreigde het faillissement. Het management besliste dus onder druk toch maar een regeling met de BBI te overwegen. Andere klanten hadden minder geluk en moesten de boeken neerleggen’, zegt hij.

Systeem

Het systeem van regelingen verloopt niet altijd op dezelfde manier. ‘Sommige gewezen collega’s zetten hoog in om peanuts binnen te halen’, stelt gewezen BBI-gewestdirecteur Anthonissen. ‘In Gent vorderden we in een redelijk bedrag bij de vermoedelijke fraude om uiteindelijk akkoord te gaan met een inning van de bijna de helft van het bedrag. Volgens een statistiek bedroeg het gemiddelde geïnde bedrag in een bepaalde periode voor heel de BBI per fraudedossier amper 19 procent. Het was een loterij naargelang het gewest waar de belastingplichtige ressorteerde.’

Om dit te vermijden stelt fiscaal advocaat Jan Tuerlinckx voor om de selectie- en schikkingscriteria bij de BBI duidelijk te omlijnen. ‘Vandaag doet elke ambtenaar zijn zin bij het definiëren van fraude. Ook de voorwaarden van de uiteindelijke inning van de niet-betaalde belasting zijn vaag. Openbaar van bestuur vereist dat hierover duidelijke regels bestaan. Het zou de efficiëntie van de procedures ook verbeteren.’

Dreigen en toegeven

Renier spreekt van een ‘subtiel spel van dreigen en toegeven’ bij de onderhandelingen. Van het anderhalf miljoen euro vereiste inkohieringen moet elke ambtenaar jaarlijks minstens een kwart miljoen of een zesde effectief innen. Dus maakt dus een rekensom. ‘Door keihard een hoog bedrag van pakweg negen miljoen euro aan fraude op te werpen, te dreigen met beslag op de rekeningen en zo de reputatie van een groot bedrijf bij banken, klanten en leveranciers in het gedrang te brengen, kan de BBI-ambtenaar ernstige schade toebrengen’, getuigt Renier.

‘Tegelijk stelt hij voor om te schikken voor een bedrag van een 1,5 miljoen euro, een zesde van de beweerde fraude.’ Veel bedrijven zijn dan bereid om die som op tafel te leggen. ‘En iedereen is tevreden’, ironiseert Renier. ‘De ambtenaar haalt zijn target. Het bedrijf koopt de miserie af. En de fiscale adviseur heeft zich als een sluwe onderhandelaar kunnen presenteren.’

‘De KPI van de BBI kunnen een zegen en een gesel zijn’, vervolledigt collega Tuerlinckx. ‘Het gebeurt dat BBI-ambtenaren net voor het einde van het jaar nog de doelstelling moeten halen van vastgestelde fraudedossiers. In dat geval loopt de belastingplichtige het risico om onterecht beschuldigd te worden omdat de cijfers worden opgekrikt. Maar het kan ook dat een bedrijf tegen het jaareinde in een lopend fraudedossier sneller dan normaal kan schikken. De ambtenaar is bereid toegevingen te doen als hij voor Nieuwjaar nog het streefcijfer van 250.000 euro moet halen. Dat soort praktijken is dagelijkse kost. Het is soms pure afpersing.’

Knevelarij

Ook Renier adviseert zijn cliënten soms om mee te stappen in de fiscale deal. ‘Hun rekeningen zijn geblokkeerd en ze hebben niet eens de centen om een lang proces te financieren’, verantwoordt hij. ‘Soms ga ik in het verweer. Want het strafwetboek kent ook het begrip van knevelarij, als een ambtenaar wetens en willens bij burgers sommen opeist die duidelijk niet verschuldigd zijn.’ Er staat een straf van vijf jaar op dit misdrijf. ‘Ik gebruik dit middel soms noodgedwongen als een wettelijke dam tegen wurgtaxaties om ambtenaren aan tafel te dwingen en een redelijke oplossing uit te werken’, besluit Renier.

schandpaal

Bijzondere Belastinginspectie klopt opbrengst fiscale fraude kunstmatig op

Verschrikkelijke sneeuwman gesignaleerd in de Hoge Venen