‘We willen tegen Kerstmis de sleutels in handen hebben om een tweede onafhankelijkheidsreferendum te organiseren.’ Dat liet de First Minister van Schotland, Nicola Sturgeon, de voorbije tijd aan de kersverse premier van het Verenigd Koninkrijk weten.

Leave of Remain?

Sturgeon mikt op een nieuw referendum in 2020. Dat moet er – in het geval van een no-deal brexit – snel komen. Waarschijnlijk mikt men toch eerder op de tweede helft van het komende jaar. In tegenstelling tot wat de SNP-regering wil, stelt de nationale electorale commissie voor om een eventueel referendum niet meer, zoals in 2014, rond ‘yes’ of ‘no’ te laten draaien, maar rond het inmiddels veel meer controversiële ‘leave’ of ‘remain’.

Een deal met Labour

Het toestaan van een referendum ligt in de handen van de Britse regering in Londen. Zowel Theresa May als haar opvolger Boris Johnson reageerden telkens negatief op de vraag van Edinburgh om een nieuwe volksraadpleging te mogen organiseren. De SNP heeft wel zo goed als een akkoord met Labour op zak. Ondanks herhaaldelijke pogingen van de conservatieve premier om het parlement te laten stemmen voor nieuwe verkiezingen, stemde het parlement met behulp van opstandige Tory’s die pogingen telkens weg. Boris Johnson zit in de tang van zijn eigen politieke gokspel. Hij hoopte dat hij de dans voor de oppositie kon leiden, maar het Britse parlement bood heftig weerwerk tegen al zijn plannen. Zijn regering heeft als gevolg geen meerderheid meer en is zo goed als politiek dood.

Het Britse parlement ligt nu tot 15 oktober stil. Dat houdt Johnson vooralsnog in het zadel. Half oktober komen de twee kamers terug samen om te luisteren naar de troonrede waarin het nieuwe beleidsplan van de regering Johnson wordt gepresenteerd. Maar die Queen’s Speech wordt meer een promotekst voor Boris Johnson die nog altijd hoopt op verkiezingen. Het ziet er nu al naar uit dat de oppositie – die groter is dan de regering – het hele plan zal wegstemmen.

Als de premier dan ontslag neemt, dan heeft de oppositieleider Jeremy Corbyn van Labour de kans om een meerderheid te vinden. De SNP wil hem in ruil voor de toezegging van een nieuw referendum wel aan die meerderheid helpen. En lukt het dan niet en komen er toch verkiezingen, dan is de kans op een nieuw ‘hung parliament’ groot. Opnieuw steekt de SNP de hand uit naar Labour om de partij met een minderheidsregering te steunen. Zoals de Noord-Ierse protestantse unionisten van de DUP Theresa May met plezier een handje hielpen in 2017. John McDonnell, de rechterhand van Corbyn, gaf al in augustus openlijk toe dat Labour bereid is de SNP een nieuw referendum te gunnen. Dat leidde meteen tot ophef binnen Labour, dat officieel nog altijd het unionisme toegewijd is.

De verzwakte Tory’s

De partij van Boris Johnson is al een poosje verzwakt in Schotland. In 2017 kwamen de Schotse Conservatives nochtans verrassend sterk uit de Britse verkiezingen. De partij groeide van drie zetels naar dertien. Hoewel de SNP nog veruit de grootste van Schotland was met vijfendertig verkozenen – komende van zesenvijftig zetels – in het Lagerhuis, kreeg de partij toch een tik van de Tory’s. Dat was te danken aan de populariteit van de partijleider in Schotland, Ruth Davidson.

Maar Davidson kondigde enkele weken terug vrij onverwacht haar afscheid van de nationale politiek aan. Officieel luidt haar verklaring dat ze zich volledig wil toeleggen op de opvoeding van haar pasgeborene. Maar iedereen weet dat Johnson en Davidson niet door dezelfde deur kunnen. In 2016 stonden ze lijnrecht tegenover elkaar in de brexitcampagne. Door haar aftreden lijken de Schotse Tory’s – die de kampioen zijn van de Schotse unionisten – onthoofd.

Als de verkiezingen waar Boris Johnson zo naar tracht er uiteindelijk komen, dan is de kans groot dat net de Schotse zwakte van de regering zorgt voor een ‘hung parliament’. Alle peilingen wijzen erop dat de SNP het verlies van 2017 makkelijk zal compenseren ten koste van de Tory’s. Boris Johnson is ook niet meteen de populairste in het hoge noorden van het eiland. Toen de premier in juli in Edinburgh de First Minister ontmoette, werd hij door omstaanders uitgejoeld. Het zal de SNP zijn die de Tory’s van Johnson mogelijk van een meerderheid in het Lagerhuis houdt. De chaos in Westminster en de verzwakking van het unionistische kamp spelen sterk in het voordeel van de SNP dat mogelijk een sleutelrol krijgt in de vorming van een nieuwe regering.

Bang voor de afscheuring

Maar de Schotse nationalisten moeten ook opletten. Het overheidstekort van de Schotse regering is zesmaal groter dan het Britse. Een officieel Schots rapport maakte bekend dat Londen jaarlijks £2000 per persoon aan Schotland toesteekt. Men spreekt van de ‘Union dividend’. De universiteit van Glasgow waarschuwde ook dat de SNP-plannen voor de onafhankelijkheid Schotland in een economische crisis zouden duwen.

Laat net dat laatste eenzelfde soort vrees zijn van de Schotse nationalisten als het over de brexit gaat. Men is bang voor een regelrechte economische crisis, een crisis waar een meerderheid van de Schotten in het brexitreferdum niet voor stemde. De SNP beschouwt dat referendum als ‘een grondige wijziging in de Britse unie’ sinds het Schotse referendum van 2014.

Schotse nationalisten

Schotse groenen gaan voor separatisme

De Schotse knoop van Boris

Alex Salmond, van held naar probleem