Mensen die zich verdringen voor de Colruyt en mekaar van de parking rijden, gevechten voor een pak wc-papier, politie die moet tussen beide komen… het dunne laagje beschavingsvernis wordt er zo afgeknabbeld door een virus.

Niettemin, dank u Heer dat u deze plaag over onze bracht, wat een schat aan mijmeringen en inzichten heeft het al niet opgeleverd, een gouden tijd is dit voor psychologen, sociologen, antropologen, cultuurfilosofen. Vergeet even de islam en het klimaat: corona heeft zich in ons bewustzijn genesteld en inspireert nu elke grote en kleine scribent, nog meer op de sociale media sinds de echte kroegen zijn gesloten, iedereen viroloog, psycholoog, socioloog, moraalfilosoof, kortom: coronaloog.

Papier hier

Reporters

Pasta en wc-papier, de twee producten waar hamsteraars zich op storten. Ik ook, ik beken het, verleden donderdag zag ik in de Colruyt nog twee pakken toiletpapier liggen en griste er een mee, kwestie van minstens een jaar met een proper achterste het kleinste kamertje te verlaten. Hoe belachelijk is dit.

Daar zijn ondertussen ook wat theorieën over geventileerd. Pasta, ok, dat zijn koolhydraten waar quasi geen vervaldatum op staat. Meenemen maar, ook al moet dit ons toch aan Italië herinneren, de plek in Europa waar het allemaal uit de hand is gelopen. Maar wc-papier? Sommige gedragswetenschappers zien het als ‘een icoon van de massapaniek’. Het is licht en goedkoop én groot, dus leent het zich uitstekend tot een rush naar de Colruyt, en is het pak thuis zichtbaar als bewijs van goed huismoeder/vaderschap.

Dat klopt allemaal, maar voor een Freudiaan naast de kwestie. Het gaat namelijk over ontlasting en een onwillekeurige herinnering aan de baby- en peutertijd toen we nog rustig hoopjes konden maken. Een herbeleving van de anale fase dus. We weten dat stress aanzet tot faeceren (‘in zijn broek doen van schrik’), wat ons ietwat relaxer maakt. Ook voor de volwassene is ‘het gemak’ nog steeds de plek om tot rust te komen, een oase van kinderlijk plezier in penibele tijden. Comfortabel gaan zitten, de sluitspieren ontspannen en eens diep zuchten, het toilet als ultieme, meditatieve rustruimte waar niemand ons stoort en het lichaam zich helemaal kan evacueren van alle ongemakken en mondiale kwalen.

Wie gelooft die mensen nog?

VRT NWS

Maar politiek is dat hamsteren een heikele zaak: het is een barometer voor de verzuring, in een klimaat waar niemand de (r)overheid nog au serieux neemt. Hoe meer politici en media mensen ervan proberen te overtuigen dat hamsteren niet hoeft, hoe meer ze het net wél doen. De reden is eenvoudig en ontnuchterend, voor beide beroepscategorieën: mensen geloven al lang geen snars meer van wat politici en journalisten hen proberen wijs te maken.

De nu al legendarische persconferentie van Sophie Wilmès, donderdag 12 maart, waarin de premier hakkelend en af en toe in vreselijk Nederlands haar maatregelen aankondigde en het leeghalen van de rekken afraadde, vormde de ideale opmaat tot een sinds de laatste wereldoorlog ongekende hamsterpsychose. Een veeg teken.

De pest is in het land, en het is nu elk voor zich: een mentaliteit die in Vlaanderen én België mainstream is. Burgerzin en het gevoel voor een res publica, het algemeen belang, hebben hier nauwelijks een betekenis. Hoe kan het ook, in zo’n absurdistisch koninkrijk met zes regeringen en evenveel parlementen, waar rechters geen recht spreken, slachtoffers van een aanslag in de kou blijven staan en de vervreemding toeslaat. Ondanks alle Warmste Weken en liefdadigheidsshows toont de stormloop naar pasta en wc-papier hoe zwak de sociale cohesie wel is, en hoezeer dit volkje aan de Noordzee zijn leiders wantrouwt. Als ze A zeggen, doe dan vooral B, zo luidt het motto.

Generatie-egoïsme

Reporters

Dat brengt ons tot een ander betekenisvol fenomeen: de lockdown-party’s. De avond voor de cafés dichtgingen om het besmettingsrisico in te dammen, werd er her en der in die drankgelegenheden uitbundig gefeest, gezopen en heel dicht bij elkaar verbroederd/verzusterd. Ook dat getuigt van weinig burgerzin, en toont weerom hoe diep de kloof is tussen overheid en publiek, en hoezeer het je-m’en-foutisme heerst.

Idem dito voor de uitstapjes van dorstige Vlamingen naar Hulst en Sluis waar de horeca niet sluit: een fuck-you gebaar naar het systeem, maar eigenlijk ook naar onze eigen mensen in de zorg en medische sector die met man en macht de situatie proberen onder controle te houden.

Dit is verontrustend. In Italië zingen ze de vaderlandse hymne op het balkon en applaudisseert men voor dokters en verpleegsters, hier organiseert men clandestiene infectiefeestjes, vooral populair bij jongeren. Alsof het virus wordt gecelebreerd in een apotheotische dance macabre.

Uiteindelijk moet men vaststellen dat de jeugd, die relatief immuun blijkt voor het virus, in feestmodus blijft en de besmetting organiseert. Het zijn toch ‘maar’ bejaarden — ook ouders en familieleden — die doodgaan. En als zo’n jongere toch op intensieve terecht komt, zal hij/zij voorrang krijgen op een oudere persoon, zo wil het medisch protocol. Ultieme wraak op de boomers, de gepensioneerde parasieten die toch alleen maar geld kosten aan de samenleving?

Andermaal: dit generatie-egoïsme in tijden van pandemie toont hoe dun het laagje beschaving is, ook in deze welvaartsstaat, en hoe weinig het woord ‘samenleving’ betekent. En hoezeer het nihilisme doorsijpelt via onderwijs, media, maar ook vanuit politieke circus zelf, de arrogante narcisten waarin niemand een greintje vertrouwen heeft.

Corona is niet alleen een excellente stress-test voor het zorgsysteem, zelfs niet alleen voor de overheid en haar rampenplannen, maar ook een lakmoesproef voor de globale state-of-mind van het land en de bevolking. En ja, er zijn ook jonge mensen die boodschappen doen voor ouderen en zwakkeren, er zijn vrijwilligers op de been, er is nog hoop. Want als alles eindigt in een oorlog om een pak toiletpapier, zal het virus een nog veel grotere ziekte tonen dan het zelf verspreidt.

Sluis

Verkeek rechts zich op corona?

Een dun laagje beschaving