Een prestigeproject voor een ‘Vlaams Culinair Centrum’ draait uit op beschuldigingen van cliëntelisme en geldverkwisting. Haar poging om met één slag een aantal heikele politieke problemen op te lossen, lijkt in het gezicht van Vlaams minister voor Toerisme Zuhal Demir (N-VA) te ontploffen.

Smaakhaven moet op één plek de zogenaamde ‘culinaire stakeholders’ in Vlaanderen verzamelen. Met onder andere tv-studio’s voor kookprogramma’s, restaurants, smaakbars, smaakzaken, demonstraties, evenementen… De doelgroepen zijn zowel professionals als het brede publiek. Volgens Björn Rzoska (Groen) is de beslissing om Antwerpen te kiezen ‘pure vriendjespolitiek’. ‘Brugge had het sterkste dossier. De stad heeft een culinaire reputatie, met gereputeerde koksopleidingen en de locatie was ook goedkoper’ zegt Rzoska.

Loodswezen

Het prestigeproject lost geen ‘culinair’ probleem op. Welke problemen moest het prestigeproject Smaakhaven dan wel oplossen? Twee soorten problemen. Ten eerste problemen die de Vlaamse regering aan zichzelf te danken heeft zoals de belofte om een Vlaams Culinair Centrum op te richten zoals ze in het regeerakkoord inschreven. Ten tweede de drang van de Vlaamse regering om problemen te bundelen of aan elkaar te koppelen.

In dit geval gaat het bij de Vlaamse administraties en de Stad Antwerpen om het bijna vijftig jaar oude hoofdpijndossier van de gebouwen van het Loodswezen op de Scheldekaaien op te lossen. Een ‘geklasseerd’ gebouw dat de Vlaamse regering eerder voor 2,1 miljoen euro verkocht aan de Stad Antwerpen.

Coronaherstelfonds

Het derde probleem is het meest absurde, namelijk het binnenhalen van EU-geld uit het coronaherstelfonds op basis van dossiers en dat geld vervolgens opmaken binnen de voorziene termijnen. Een vierde probleem waren de controversiële subsidies aan Vlaamse steden voor ‘congresactiviteiten’.

Tot slot is er altijd een vijfde probleem: politiek garen spinnen bij het uitdelen van geld. Dit vijfde probleem dreigt door een alerte oppositie vaak te lijken op een tekenfilm van Road Runner en Wile E. Coyote, waarbij elke nieuwe vondst of snood plan uiteindelijk ontploft in het gezicht van de coyote. In dit geval de minister of de ganse regering. Bij de Vlaamse regering komt daarbij dat de oppositie meestal goed voorbereid lijkt of zelfs door (s)pionnen in de administratie zeer welingelicht.

Verontwaardiging

Zo ook bij het prestigeproject Smaakhaven. Volgens de partij Groen en de krant Het Laatste Nieuws gaf minister Zuhal Demir (N-VA) 38 miljoen euro coronaherstelgeld aan de Stad Antwerpen na één gesprek met haar partijvoorzitter en de burgemeester van Antwerpen, Bart De Wever (N-VA). Dat geld moest volgens een advies van de administratie naar de stad Brugge gaan. De titels ‘Schonk Demir cadeau van 38 miljoen euro aan De Wever? “Na meeting verhuisde prestigeproject plots van Brugge naar Antwerpen”’ zorgden voor een storm van verontwaardiging op de sociale media.

Ondertussen staat de campagne over die miljoenen al online. Zo meldde de website van Toerisme Vlaanderen trots: ‘Vlaanderen staat culinair aan de wereldtop. Over een paar jaar zal iedereen dat zelf kunnen ervaren op één centrale plek: de Smaakhaven. Die komt in het monumentale Loodswezen-gebouw op de Antwerpse Scheldekaaien, vlak bij het MAS.’

Grote schoonmaak

De ongemeen felle aanval op Demir was voorbereid, maar is ook te danken aan de typisch Vlaamse of Belgische politieke gewoonte om op zaterdag of zondag als minister uit te pakken met een belangrijke beleidsaankondiging om media-aandacht te krijgen. Iets wat vooral Demir op zeer consequente manier altijd probeert te doen.

De onhandige communicatie van het dossier en het gefrustreerde gespin op maandag zijn eigenlijk bijzaak. De kern van het verhaal is dat de Vlaamse regering met EU-geld bedoeld voor economisch herstel na de covid-19-pandemie een grote schoonmaak plande qua rotdossiers.

Kerntaken?

De opname van een Vlaams Culinair Centrum in het Vlaams regeerakkoord kan bezwaarlijk te wijten zijn aan nadruk op kerntaken van de overheid. Die zogenaamde ‘toekomstige ontmoetingsplek voor al wie in binnen- en buitenland gepassioneerd bezig is met voeding’ is een ideetje van een politicus om een bepaalde doelgroep te plezieren. In de coulissen is er sprake van een liberaal kopstuk en Horeca Vlaanderen, maar dat zijn geruchten. De vraag is dan wie die prijs binnenhaalt. Zowel de politicus als de regio. Vandaar die felle reacties dat ‘de administratie’ Brugge verkoos. Het lobbywerk van steden rond dergelijke prestigeprojecten behoort tot de politieke mores.

De keuze voor de locatie is vaak een compromis. De voorkeur gaat dan naar locaties waar tegelijk ook andere politieke overwinningen te behalen vallen. Bij de site van het Loodswezen in de stad Antwerpen is dat een vervelend erfgoeddossier. Het 19^de-eeuwse gebouw is beschermd (zowel exterieur als interieur). In de volksmond heet dat ‘geklasseerd’. Enkele honderden meters verder stond tot 1979 het Tolhuis in 19^de-eeuwse neo-Vlaamserenaissancestijl. Dat gebouw werd gesloopt om het ‘lelijkste gebouw’ van Antwerpen neer te zetten: de Precam-building. Sedertdien is het Loodswezen zo goed als onaantastbaar. Een politiek hoofdpijndossier.

Herbestemming

De Stad Antwerpen kocht enkele jaren geleden het leegstaande Loodswezen van de Vlaamse regering voor 2,1 miljoen euro. Met de bedoeling de herbestemming te laten subsidiëren door diezelfde Vlaamse overheid. Zo’n herbestemming is echter ontzettend complex en zelden een succes. Met Smaakhaven probeert het stadsbestuur hetzelfde te doen als met het nieuwe Havenhuis (een oude brandweerkazerne voorbij de Mexicobrug met een peperduur modern architectonisch prestigeproject). Een publieke functie met toeristische extra’s.

Daarom keurde de Vlaamse regering afgelopen vrijdag de definitieve samenwerkingsovereenkomst goed met de stad Antwerpen. Dat is een bijzondere financiële constructie. Tegelijk belooft de Vlaamse regering niet enkel de eerste fase te betalen, maar meteen alle fases in het prestigeproject. Daarom voorziet de Vlaamse regering in een totaalbudget van 38 miljoen euro ‘tussen nu en 2030’. Dat laatste is uiteraard een valkuil.

Steun voor congressen

Ondertussen schaft de Vlaamse regering één van de meest controversiële subsidiemechanismen af: de steun aan steden voor internationale congressen (de subsidies aan organisatoren blijven bestaan). Tenminste voor de grootste stad van Vlaanderen. Demir schrapt de steun voor ‘Antwerpse congresinvesteringen’. Dat bedrag aan Vlaamse subsidies zou van 84 miljoen euro naar 38 miljoen euro gaan. De vraag is hoe dat berekend werd en over hoeveel jaren. Is dat de hoeveelheid subsidies die oorspronkelijk gepland was tot 2030?

Groen, dat zowel in Antwerpen als in Vlaanderen in de oppositie zit, had al een dossier klaar. Groen beschikte over honderden mails en documenten. De conclusie is dat ‘ba een meeting met de stad Antwerpen minister van Toerisme Demir (N-VA) plots van gedacht is veranderd.’

De vraag over het nut of de wenselijkheid van een Vlaams Culinair Centrum stelde Groen zich niet. Verdient de Vlaamse belastingbetaler geen kerntakendebat? Of behoren dure prestigeprojecten om in de duik een aantal vervelende dossiers op te lossen ondertussen tot de Vlaamse politieke DNA?

Smaakhaven

Een Vlaams Culinair Centrum: waarom eigenlijk? En waarom plots in Antwerpen?