Busbouwer Van Hool kondigde de intentie aan om 1.100 werknemers te ontslaan. De saga van de Lierse industriële parel aan de kroon is de voorbije weken ruimschoots in de media aan bod gekomen.

Zoals het hoort, gaan de gedachten nu prioritair naar de betrokken werknemers. Vooreerst is er het dreigend ontslag. We hebben er eerder al op gewezen dat ontslagen worden een van die zaken is die psychologisch het diepst inhakken in een mensenleven. Maar wellicht nog meer dan het ontslag is er de onzekerheid.

Van Hool mag wettelijk alleen een intentie kenbaar maken, geen feitelijke beslissing. Voor er over een sociaal plan kan worden onderhandeld, moet eerst de informatie- en consultatieronde worden afgewerkt. Vakbonden kunnen die heel lang laten aanslepen en het zelfs als chantagemiddel inzetten. Dat betekent dat het voor de werknemers nog heel lang kan duren voor ze weten waar ze aan toe zijn. Die onderhandelingen kunnen in dit geval extra lang aanslepen omdat ook mogelijke Vlaamse overheidssteun onvermijdelijk op tafel zal komen en er met de banken nog een derde speler aan tafel zit.

Door de Wet-Renault heeft België een van de strengste ontslagwetgevingen in Europa. Dat heeft weinig jobs gered en het is de vraag hoeveel jobs we daardoor misgelopen zijn

Die knagende onzekerheid is voor veel betrokkenen erger dan de feitelijke beslissing over het ontslag. Dit hebben we te danken aan de Wet-Renault uit 1997. De wet had de bedoeling om zowel de collectieve ontslagen zelf als de gevolgen ervan terug te dringen. Evaluaties van de wet hebben evenwel aangetoond dat het aantal werknemers dat een werkgever wil ontslaan tijdens die onderhandelingen maar in heel geringe mate naar beneden wordt bijgesteld. En dan kunnen we nog de vraag stellen of de aantallen die door de werkgever bij het begin van de onderhandelingen naar voren worden geschoven, niet lichtjes worden overschat om op dat punt tijdens de onderhandelingen iets te kunnen toegeven.

Door de Wet-Renault heeft België een van de strengste ontslagwetgevingen in Europa. Dat heeft weinig jobs gered en het is de vraag hoeveel jobs we daardoor misgelopen zijn. Een vraag die ter linkerzijde nooit wordt gesteld.

Geschiedenis

Zoals al vermeld klinkt ook in dit dossier de roep om overheidssteun. Wie terugkijkt in de geschiedenis kan niet anders dan vaststellen dat overheidssteun in het verleden meestal geen succes is geweest. Waar is de tijd van de vijf nationale sectoren: steenkool, staal, textiel, scheepsbouw en holglas? Ze hebben miljarden overheidssteun genoten en zijn ofwel volledig ofwel nagenoeg volledig verdwenen uit België. In quasi alle gevallen betekende overheidssteun alleen uitstel van executie. Grotendeels weggegooid geld dat veel beter besteed had kunnen worden aan innovatieve industrieën.

Al zijn er uitzonderingen. Zonder overheidssteun was er van een van de weinige Vlaamse toptechnologiebedrijven geen sprake meer. We hebben het over Barco dat in de jaren ’70 bijna ten onder ging maar mede dankzij een overheidsinterventie overleefde en een succesverhaal werd. Maar dat is dus een uitzondering.

Bemerk ook dat de grootste pleitbezorger voor staatssteun de extreemlinkse PVDA is. Dezelfde PVDA die enkele jaren geleden nog mee wekenlang het bedrijf platlegde op een ogenblik dat de bedrijfssituatie van Van Hool al heel precair was. Conform hun ideologie, die privé-initiatief wantrouwt en een grotere sturende rol voor de overheid in de economie bepleit, past een falend groot privébedrijf perfect in hun narratief. De sympathie zal uiteraard maar zo lang duren tot het bedrijf, in een gunstig scenario, er weer bovenop komt.

Schijn bedriegt

Op het eerste gezicht lijkt het collectief ontslag bij Van Hool op de vele gelijkaardige ontslagen die we meegemaakt hebben, van RBP in 1979, Philips in 1989, Ford in 2012, ING in 2015… Maar schijn bedriegt. Er is wel degelijk een andere factor.

De situatie op de arbeidsmarkt was nooit eerder zo positief. Voor heel wat bedrijven in de omgeving van Van Hool is dit collectief ontslag goed nieuws. Misschien kunnen minstens enkele openstaande vacatures eindelijk ingevuld worden. Dat betekent dat de kansen voor de ontslagen werknemers, uiteraard mede bepaald door hun competenties, nooit zo hoog waren om een nieuwe job te vinden.

Als een deel van de site kan worden opgewaardeerd en nieuwe bedrijven kunnen worden aangetrokken dan oogt de toekomst goed

Als er nu iets in positieve zin veranderd is, dan is het net de steun aan de ontslagen werknemers om nieuw werk te vinden. Vroeger werden ze met een vergoeding grotendeels aan hun lot overgelaten. Nu krijgen ze een unieke kans om, indien nodig, zelfs een nieuw vak te leren. Nu al kunnen we voorspellen dat er werknemers zullen zijn die binnen een jaar zullen opmerken dat het ontslag bij Van Hool het beste was wat hen had kunnen overkomen. De kans dat ook dit de media haalt, is klein.

Ook voor Koningshooikt, de bakermat van Van Hool, kan de herstructurering goed uitpakken. Nu ligt het lot van de regio grotendeels in handen van één groot industrieel bedrijf. Dergelijke afhankelijkheid is niet meer van deze tijd en op termijn ook niet duurzaam. Industriële grond in Vlaanderen is schaars. Als een deel van de site kan worden opgewaardeerd en nieuwe bedrijven kunnen worden aangetrokken dan oogt de toekomst goed. Voor de getroffen werknemers bij Van Hool klinkt dit nu als een schrale troost, uiteraard alle begrip daarvoor, maar we zijn redelijk zeker dat dit bij een flink aandeel van de werknemers tijdelijk zal zijn. Het gaat hen goed.

sociaal plan

Herstructurering bij Van Hool kan ook goed uitpakken