Her en der lees je commentaren die waarschuwen voor ‘nazi’ symbolen bij Oekraïense troepen. Laten we rustig ademhalen en eens nagaan wàt exact de herkomst en betekenis is van dat soort symbolen, vindt Koenraad Elst.

Journalistiek dient zelden als medium voor contemplatie over de eeuwigheid. Toch kunnen we veel klaarheid over allerlei dossiers verkrijgen door te beschouwen wat er over duizend jaar nog van zal overblijven, en wat de mensen van straks erover zullen denken. Zal achteraf blijken dat onze progressieven die het hele verleden van de mensheid verduivelen en de natuurlijke loop naar de toekomst voor zich opeisen, toch niet aan de goede kant van de geschiedenis gestaan hebben?

Een gloednieuwe doch schijnbaar zeer efemere bemoeienis van dagjesmensen met de Platoonse ideeenwereld is de toe-eigening van Zorro’s beginletter door Vladimir Poetin. Het zou voor hem vooral de beginletter betreffen van Zemlja, ‘land’, en dus een geschikt symbool zijn voor Slavisch nationalisme. Deze apozetose (‘verheffing tot Z’) is meteen voer voor retorische hoogstandjes geworden. Jean-Marie Dedecker vergeleek in een parlementaire rede Poetin met Adolf Hitler en de Z met de Swastika. Weer een nieuwe Hitler. Niet bijster origineel. Voor wanneer eens een boeman die met Hitler contrasteert?

De Z en andere omstreden symbolen

We wensen de Z nog een bewogen loopbaan toe, en buigen ons over haar zusjes in de familie van omstreden symbolen. Onlangs was ik een genodigd spreker op een bijeenkomst van een spiritueel-gerichte ‘gilde’ (‘Gildebroeders, maakt pleziere, met muziek vroeg ende laat’), zowat een dozijn leden sterk. Bedoeling was om wat deskundige achtergrond te verschaffen over de twaalfdeling. Deze is oeroud en alomtegenwoordig in de beschavingen der mensheid, te beginnen met de wijzerplaat van een uurwerk. Bij christenen is ze wel vooral bekend door de twaalf apostelen, en als ze wat bijbelvast zijn, ook door de twaalf stammen Israëls. Het gaat hier steeds weer om aardse nabootsing van een hemels twaalftal, meestal de spontaan zichtbare verdeling van de jaarkringloop in (ruim) twaalf maanmaanden, of voor diepere denkers de abstractere meetkundige opdeling van de cirkel in 12 x 30°.

–

De gilde zelf had als helft van haar samengesteld logo de twaalfarmige ‘zwarte zon’: twaalf stralen die aan het uiteinde een dubbele knik maken en dan in een cirkelomtrek uitmonden. Zij vatten ze in hun onschuld op als het licht dat in de duisternis schijnt, de zon die een verduistering doormaakt of die succesvol de nacht of de winter doorkruist, het licht aan de einde van de tunnel. Toch begint het na deze idyllische inleiding naar zwavel te ruiken.

Vergaderzaal SS-officieren

De Zwarte Zon is vooral, eigenlijk uitsluitend, bekend als embleem dat de vloer versierde van de vergaderzaal voor SS-officieren in het kasteel van Wewelsburg in de Duitse deelstaat Westfalen. Het slot Wewelsburg diende als hoofdkwartier van Heinrich Himmlers Schutz-Staffeln, het keurkorps waarvan de uitverkorenen in het grootste geheim het zware karwei van de Holocaust op zich namen. Voorwaar een zware associatie om af te schudden.

Het symbool blijkt echter niet door de SS uitgevonden. Net als Poetin met de Z, sinds duizenden jaren een onschuldig schriftteken, heeft Himmler zich de Zwarte Zon slechts toegeëigend, zeg maar gestolen. Symbolen van de twaalfdeling zijn er dertien in een dozijn, en zelfs emblemen met een dubbele knik in het uiteinde van de stralen zijn niet onbekend. Zo vinden we in Europese (Germaanse?) vrouwengraven vanaf 900 vC cirkelvormige sieraden met diverse aantallen geknikte stralen. Wat deze gilde doet is strikt genomen slechts het wederopeisen van een eeuwenoud onschuldig symbool uit de klauwen van de SS, die het trouwens in de echte wereld (niet in het nazicentrische brein van woke heethoofden) al 77 jaar geleden weer heeft moeten loslaten.

De swastika

Een bekender zinnebeeld met een sulfureuze faam is de swastika (Sanskrit: ‘geluksteken’). Hoe gaat het daarmee? De swastika, hakenkruis, gammadion, croix gammée, rollend houtblok of wervel, heeft een veel wereldwijdere en bekendere geschiedenis. Sommige schreeuwers met vernauwde blik willen alleen het hakenkruis uit nazi-Duitsland zien, maar stilaan weten de meesten wel dat het een eeuwenoud symbool is van de hindoes en boeddhisten, Indianen en Balten, Grieken en Trojanen.

Behalve een paar VS-Indianenstammen die aan WO2 deelnamen, zijn de bestaande swastikagebuikers hun geluksteken trouw gebleven. Het bijgeloof dat er iets intrinsiek kwaadaardig aan dat symbool kleeft, dat duizenden jaren latent zijn invloed uitoefende om dan in de 20ste eeuw zijn ware aard te tonen, bestaat niet bij zijn legitieme gebruikers. Recent werd in Finland een ring uitgegeven om de helden van de Winteroorlog 1940 te eren, met een onbeschroomde swastika op. In Antwerpen is de Joodse gemeenschap eraan gewend geraakt dat hun Indiase diamantcollega’s, die het jainisme belijden, als groepssymbool een hand met een swastika gebruiken. Soms doen de swastikagetrouwen een gelegenheidstoegeving aan niet-begrijpende buitenstaanders, zoals de Letse vrouwen die in hun geborduurde handschoenen de swastika door een ander motief vervingen bij het bezoek van een EU-afvaardiging, maar daags nadien weer op de swastika overgingen.

Zonnige kleur

Zolang je Holocaust-overlevers kon tegenkomen, was een zekere discretie wellicht gepast, niet uit principiële afwijzing van een eeuwenoud en schuldeloos zinnebeeld maar gewoon uit menselijke tegemoetkoming. Maar die generatie staat op het punt te verdwijnen, dus de tijd is nabij dat de swastika weer gewoon zichzelf mag zijn.

Door de opmars van de multiculturaliteit en de toenemende aanwezigheid van respect afdwingende Aziatische gemeenschappen in de westerse samenleving is het eerherstel voor de swastika onvermijdelijk geworden. In 2020 lag in het parlement van de deelstaat New York een wetsvoorstel voor om de swastika als ‘haatsymbool’ in de ban te doen. De tussenkomst van de plaatselijke hindoe-lobby, geholpen door zijn bondgenoten binnen de Joodse lobby, door de strijdigheid met het Eerste Amendement bij de VS-grondwet (onbeperkte vrije meningsuiting), en gewoon door het gezond verstand, stak daar echter een stokje voor: het wetsvoorstel werd ingetrokken.

Voor wie lust ondervindt aan verbodsbepalingen, als je überhaupt een swastika wil verbieden, neem dan de bijzondere variant die Hitler zelf ontwierp: wankel schuin staand en (zelfs in kleurendruk) zwart. In Azië staat de swastika, als zinnebeeld van de eeuwige kosmische kringlopen, stabiel rechtop; en heeft hij als levenssymbool een zonnige kleur, oranje of rood – de kleur die door Hitler welbewust naar de achtergrond verwezen werd. Die authentieke swastika heeft na een lang verleden ook een lange toekomst voor zich.

Oekraïense milities en anti-communisme

De Zwarte Zon is in beginsel in dezelfde situatie, maar moet het doen zonder die internationale steun. De goede zielen die haar nieuw leven willen inblazen, hebben een moeilijke weg gekozen. Maar juist nu krijgen zij steun uit onverwachte hoek. Sommige Oekraiense milities, die heldhaftig hun land verdedigen en daarmee de goedkeuring van het Westen oogsten, gebruiken als kenteken de Zwarte Zon. Het is niet onmogelijk dat zij zich, als erfgenamen van het Oekraiense verzet tegen de Sovjet-Unie (die in 1932-33 in Oekraïne een volkerenmoord gepleegd had) en de collaboratie met de nazi-bezetter, door de SS-associatie heeft laten inspireren, als een niet mis te verstaan teken van fel anti-communisme. Maar het hergebruik van dat symbool in een eerbiedwaardige zelfverdedigingsoorlog wast het negatieve van die associatie er stilaan af. Tot spijt van de enggeestige nazicentrische wokers, die in een eeuwig 1942 verkiezen te blijven, gaat het leven verder.

Uiteindelijk moet het de bedoeling zijn om de hele onzalige episode van het politiek misbruik van de Z, de Swastika en de Zwarte Zon te doen vergeten. Over duizend jaar zal die associatie slechts een voetnoot in gespecialiseerde geschiedenisboeken zijn.

swastika

De toekomst van de Zwarte Zon

Gevaarlijk, die oude boeken