Jambon I wil de VRT hervormen: die is te ideologisch vooringenomen. De VRT-ombudsman lacht de kritiek echter weg. Hij denkt wellicht dat hijzelf als ombudsman en zijn factcheck een dam opwerpen tegen fake news en ideologische vooringenomenheid.

De kritiek is uiteraard niet nieuw en de VRT denkt al veel te doen. In de praktijk houden ze daarbij echter meer onwelgevallige opinies tegen dan dat ze werkelijk fake news bestrijden. Zo bereikt de VRT het omgekeerde effect: nog meer linksige eenheidsworst. De Vlaamse regering moet dus opletten met dat omgekeerde effect als zij klachten uit over de VRT.

Dat zie je het duidelijkst in de keuze van de gasten in de praatprogramma’s zoals De Afspraak: ‘De gasten zijn vaak dezelfde en in vergelijking met de wat rechtsere Vlaamse grondstroom ideologisch eerder links georiënteerd’, zo beschrijft John Croughs het probleem correct in Het journalistieke fort. Kortom, veel meer links dan rechts georiënteerde gasten geraken in de praatprogramma’s. En de VRT denkt nog steeds dat dit prima is.

VRT-ombudsman lacht klacht weg

De VRT-ombudsman Tim Pauwels reageert in De Zevende Dag op de kritiek. Hij doet er eigenlijk een beetje lacherig over. Maar zoals hij zelf terloops vermeldt kan je een verkeerde glimlach veel te snel verkeerd uitleggen — laten we hem dat lachen het minst kwalijk nemen. Maar zijn woorden zeggen hetzelfde als zijn lichaamstaal: hij ziet weinig in de klacht van het Vlaams regeerakkoord dat de VRT te partijdig is. Uiteraard zijn er problemen, maar die zijn miniem en daar werkt de VRT aan.

Hij geeft categorieën aan de klachten die hij krijgt van lezers, zoals ‘onnauwkeurigheid’, ‘selectie’, ‘partijdigheid’. Ik denk dat hij echter, met zijn eigen categorisering, het kalf al half aan het verdrinken is, want de kritiek van het Vlaams regeerakkoord geldt uiteraard op al die categorieën. Onnauwkeurigheden in verslaggeving, het selecteren van het juiste verhaal, en de partijdigheid: dat zijn meteen drie manieren van journalisten om onwelgevallige opinies te verzwijgen of om ze in een slecht daglicht te brengen. Met onnodige categorisering verdoezelt hij het diepere probleem.

Pauwels breekt verder een lans dat de VRT meer verbanden moet leggen tussen hittegolven en de klimaatopwarming — net meer en niet minder! Ik verslikte me bijna in mijn thee. Dan heb ik toch het gevoel dat hij de grond van de klachten van het Vlaams parlement niet echt begrepen heeft. En dan begrijp ik ook dat heel wat VRT-critici, zoals ikzelf, niet eens moeite doen om een klacht door te sturen naar de VRT-ombudsman.

Activisten denken dat VRT rechts is

Pauwels geeft nog één van zijn conclusies: rechts denkt dan wel dat de VRT te links is, hij krijgt ook heel wat klachten dat de VRT te rechts is. Dus, zo suggereert hij, zitten ze in het midden — en zal het wel goed zijn zeker?

Linkse activisten beweren dat wel vaker. Neem nu het klimaat. Onlangs hoorde ik nog dat Maarten Boudry en Jean-Marie Dedecker in dit verband veel te veel aan bod komen in de pers — de klacht kwam uiteraard van klimaatactivisten. Ze vergeten echter de vele ‘klimaatcorrecte’ stemmen in de pers, waarvan ik er maar enkele benoem: Jean-Pascal van Ypersele, Anuna De Wever, Frank Deboosere, en nu zelfs de activisten van Extinction Rebellion. Het lijkt erop dat ook als er duizend klimaatactivistische berichten komen, en één klimaat-kritische, activisten al protesteren. Kunnen die klimaatactivisten dan zo slecht hun zaak verdedigen, dat de zaak al in duigen valt als één persoon wat anders beweert?

Uiteraard geldt dit evengoed voor andere politiek getinte thema’s, zoals vluchtelingen, criminaliteit en economie. En uiteraard zullen er ook rechts-georiënteerde activisten zijn die de zaak op gelijkaardige manier zien. Maar het bestaan van verblinde activisten is nu eenmaal onvermijdelijk. Zij zeggen uiteraard niets over de mogelijke vooringenomenheid van de VRT, want zij zullen altijd een vooringenomenheid zien. Maar dat wil niet zeggen dat er geen vooringenomenheid is.

Factcheck tegen fake news

Als ombudsman heeft Pauwels het uiteraard al meer gehad over klachten. Hier bijvoorbeeld breekt hij een lans voor meer factcheck in het algemeen en voor het initiatief Factcheck Vlaanderen in het bijzonder:

‘Ik krijg dagelijks berichten in mijn mailbox die voortgaan op een stukje foute of zeer selectieve informatie. Voor redacties is het eenvoudigweg niet mogelijk om daar altijd op te reageren. Ik ben erg blij dat het onafhankelijke initiatief Factcheck Vlaanderen die uitdaging toch zal proberen aan te gaan.’

Zo krijgen we een goed idee over hoe Pauwels (en zijn collega’s) de klachten dan wel wil aanpakken. Maar let op, is die Factcheck Vlaanderen wel neutraal? VRT NWS, Belga en het Vlaams Journalistiek Fonds zijn alvast partners, lees ik op hun website. En of dat nog niet voldoende is vermeldt de VRT het volgende over de interne werking:

‘De redactie die de berichten gaat checken … werkt onder leiding van twee ervaren journalisten van Belga en van VRT NWS.’

Ik schreef daar al het artikel Neutrale factcheck, of vermomd opiniestuk? over, met als conclusie dat die factchecks niet veel meer zijn dan de persoonlijke opinie van de factcheckers:

Alweer een initiatief met medewerking van de VRT dat leidt tot een nog grotere journalistieke vooringenomenheid en het verder optrekken van het journalistieke fort. Alweer een reden waarom VRT-journalisten op de eigen borst kunnen kloppen, ‘wij doen het goed’. Ik vermoed dat Pauwels dit oprecht zo denkt. Maar tegelijkertijd trekt de rechtse onderstroom van Vlaanderen net het omgekeerde besluit.

Journalisten zijn niet slimmer dan u en ik

Hans Rosling poneert met zijn boek Feitenkennis de stelling dat experten heel vaak een zeer slechte feitenkennis bezitten, net als de meeste gewone mensen trouwens. Rosling stelde vragen zoals ‘Hoeveel meisjes in lage-inkomenslanden maken de basisschool af?’ Ook journalisten buisden radicaal voor de vragen algemene feitenkennis die Rosling had opgesteld, omdat ze steevast een veel te alarmistische visie hebben over de staat van de wereld:

‘Zo te zien weten deze journalisten niet meer dan het gewone publiek… Ze hebben niet per se kwade bedoelingen, en het heeft geen zin om hen tot zondebok te maken.’

Maar ook niet om hen tot super-mensen te maken. En dat is hun grootste probleem: niet hun ideologie zelf, maar de veronderstelling dat ze hoger staan dan de gewone man. Want de gewone man is in hun ogen te veel geneigd te geloven in rechts fake news, en zij beschouwen het als hun taak die een geweten te schoppen.

Kortom, als de Vlaamse regering alweer klaagt dat de VRT het slecht doet, kan het wel eens zijn dat VRT-journalisten zich gaan weren als witte ridders aan de toren van een opgesloten prinses, waarbij ze het tegen de draak van de rechtse Vlaamse onderstroom moeten opnemen.

Vlaams Journalistiek Fonds

Geen geld meer voor onafhankelijke journalistiek

VRT volhardt in het kwaad

Krantenlezers, de EU en Juvenalis