De experimentele regering in Nederland wil de migratie fors inperken, want de Nederlanders ervaren volgens premier Dick Schoof een ‘asielcrisis’. Die crisis verantwoordt een noodwet, vindt hij, waardoor de regering asielbeperkende maatregelen bij koninklijk besluit kan nemen. De regering zal volgende week bovendien een officieel verzoek naar Brussel sturen voor een opt-out uit het Europese asiel- en migratiebeleid.

De regering beroept zich op de Vreemdelingenwet 2000, die voorziet in de mogelijkheid om in buitengewone omstandigheden maatregelen te nemen per algemene maatregel van bestuur, ook wel ‘koninklijk besluit’ genoemd.

Snelle maatregelen

Hoewel koninklijke besluiten achteraf door de Tweede Kamer besproken of door de rechtbank aan de Grondwet getoetst kunnen worden, kunnen zo snel maatregelen genomen worden zonder eerst de parlementaire wetgevingsprocedure te hoeven doorlopen.

Het recht op gezinshereniging moet beperkt worden tot minderjarige kinderen en het kerngezin

De lijst maatregelen die de regering voorziet ziet er alvast stevig uit. Zo wil ze bijvoorbeeld de asielvergunning voor onbepaalde tijd afschaffen. Het recht op gezinshereniging moet bovendien beperkt worden tot minderjarige kinderen en het kerngezin, en ook dat zou pas mogelijk moeten worden als iemand al woonruimte, inkomen en minimaal twee jaar een verblijfstatus heeft.

Raad van State

De Nederlandse regering wil ook de ‘spreidingswet’ opschorten, die gemeenten verplicht om een evenredig deel van het aantal asielzoekers op te vangen. Daarnaast wordt gedacht aan het opschorten van de behandeling van asielaanvragen (‘asielbeslisstop’), het beperken en versoberen van asielopvang en het zo veel mogelijk uitzetten van mensen zonder verblijfsvergunning.

Statushouders (erkende asielzoekers) moeten zo snel mogelijk actief worden op de arbeidsmarkt, vindt de Nederlandse regering, en illegale migratie en mensensmokkel moet worden tegengegaan door versterkte controle op de binnengrenzen.

Niet alleen de asielinstroom moet trouwens worden beperkt, ook de arbeidsmigratie en het aantal buitenlandse studenten. De ‘asielcrisiswet’ zou maximaal twee jaar bestaan. Minister van Sociale Zaken en NSC-vicepremier Eddy van Hijum zei dat die crisiswet er pas komt als de Raad van State zich erover heeft uitgesproken.

Consensus regeringspartijen

Het strengere asiel- en migratiebeleid is niet enkel de wens van de grootste regeringspartij PVV, alle vier coalitiepartners hadden dit in hun verkiezingsprogramma staan. De partijen vinden daarnaast dat migranten moeten participeren in de samenleving en Nederlands moeten spreken. De eensgezindheid rond dit punt lijkt de reden waarom deze regering er — ondanks een moeizame formatie — kwam.

Wel zijn er accentverschillen. Terwijl de PVV vooral minder asielzoekers wil, zoekt het NSC het in minder arbeidsmigranten en buitenlandse studenten. De PVV had altijd moeite met de islam en lijkt asielzoekers bij voorbaat te wantrouwen. Het NSC ziet het hele gebeuren dan weer eerder als bestuurlijke noodzaak: meer inwoners betekent immers meer druk op de huizenmarkt, het onderwijs en de zorg.

Oppositie

De oppositie bestaat zowel uit linkse als rechtse partijen. Die eerste groep blijft voor ruimhartig asielbeleid. De tweede groep zit meer op de lijn van de regering. In de commissie ‘asiel en migratie’ bleek over één punt overeenstemming te bestaan: de oppositie vindt het niet kunnen dat de Kamer alleen achteraf mag oordelen over de maatregelen.

Marjolein Faber (PVV), minister van Asiel, legde die kritiek naast zich neer: ‘Zo werkt noodrecht in Nederland. Dat is op democratische wijze tot stand gekomen.’ Tijdens de coronacrisis werden ook eerst maatregelen genomen door het kabinet, voordat de Tweede Kamer zich daarover boog.

De orthodox-protestantse en rechts-conservatieve SGP heeft slechts drie zetels, maar in de Kamer is haar invloed groter dan het zetelaantal vanwege haar kennis van het staatsrecht. SGP maakte indertijd bezwaren tegen de corona-avondklok en nu tegen de manier waarop de asielmaatregelen genomen lijken te worden. Tijdens de coronacrisis vonden ook de PVV en het onafhankelijke Kamerlid Pieter Omtzigt dat de regering haar boekje te buiten ging.

De fractievoorzitter van allochtonenpartij DENK constateerde dat partijen die destijds kritisch waren over de coronanoodwet het ‘nu prima’ vinden dat minister Faber de noodoptie wil inzetten om de asielinstroom te verlagen.

Kritiek binnen de coalitie

De coalitie heeft geen meerderheid in de Eerste Kamer en het is niet zeker of de EU een opt-out gunt. Maar ook binnen de coalitie is er twijfel over de vraag of een noodwet de meest geschikte manier is om strengere asiel- en migratiewetgeving in te voeren.

Van Vroonhoven wordt gezien als een criticus van de samenwerking met de PVV

Het NSC is eerder een centrale dan een rechtse partij. Partijleider Pieter Omtzigt laat zich enkele weken vervangen als fractievoorzitter door zijn adjudant, Nicolien van Vroonhoven. Van Vroonhoven wordt gezien als een criticus van de samenwerking met de PVV. Zij kondigde de dag voor Prinsjesdag (het presenteren van de rijksbegroting) aan dat de NSC-steun voor de asielplannen nog niet vaststaat.

Het Kamerlid van de rechts-liberale VVD liet na de vergadering van de asielcommissie weten ‘in consultatie’ te gaan met haar fractie. De VVD heeft een vleugel die de partij liever in het midden ziet en gruwt van de PVV. Kritische leden kondigden aan het debat dat volgt op Prinsjesdag nauwgezet te volgen. Twee fractieleden, bewindspersonen in de vorige regering, zitten in de appgroep van de VVD-malcontenten.

Onhaalbaar

Volgens Wim Voermans, hoogleraar staatsrecht in Leiden, zijn noodwetten er enkel in geval van overmacht. Volgens hem is een ‘asielcrisis’ geen externe factor, maar iets wat Nederland in eigen hand heeft. Daarom zou er geen sprake zijn van overmacht.

Dat standpunt is niet nieuw. In 2022 liet de regering de juridische mogelijkheden uitzoeken om een asielcrisis uit te roepen. De toenmalige verantwoordelijke staatssecretaris, Eric van der Burg, is een van de twee ‘oppositionele’ VVD-Kamerleden.

Het VVD-Kamerlid dat als lid van de asielcommissie om het onderzoek vroeg, is huidig minister van Defensie Ruben Brekelmans. Het nieuwe asiel- en migratiebeleid is er op dit moment dus enkel op papier.

Vreemdelingenwet

Nederlandse regering roept asielcrisis uit

Hoe pogingen om migratie onder controle te krijgen mislukten

De verloren jaren