Afgelopen weekend ging Open Vld op zoek naar nieuwe argumenten om de Vlaamse kiezers te overtuigen. Op hun Vrijheidscongres in Antwerpen keurden de liberalen meer dan honderd resoluties goed, waarvan de meest opgemerkte die zijn over een fiscale hervorming. Een donkerblauwe ruk naar rechts. Maar het Vlaamse volk zit er niet op te wachten.

Vlaktaks

Hoofdgaai in de schiettent was de goedkeuring van de invoering van een ‘sociale’ vlaktaks, waarbij alles boven het belastingvrije deel van de inkomsten aan een uniek tarief van 30 procent zou worden belast. En alles eronder aan 0 procent. De belastingvrije som moet worden opgetrokken tot de armoededrempel, zodat wie een laag loon of lage uitkering heeft, geen belastingen meer moet betalen. Voorts moet de vennootschapsbelasting voor de liberalen worden verlaagd tot maximum 15 procent.

Lagere belastingen zorgen evenwel voor minder inkomsten voor de overheid. Geen probleem voor de liberalen: de overheidsuitgaven moeten dalen (aandeel bbp dat naar de overheid gaat moet van 53 naar 45 procent) via meer efficiëntie bij de overheid en door terugverdieneffecten, want ‘goedkopere arbeid doet ons bbp groeien.’ De liberalen lijken echter vooral zichzelf te hebben overtuigd van dit mechanisme.

Kritiek in de pers

Carl Devos (De Morgen, 20 november) heeft het over ‘gerecycleerde, aandachtszoekende voorstellen… waarvan de slaagkans tussen nihil en tamelijk onbestaande zit.’ Of nog: ‘Die vlaktaks blijft een droom… vooral omdat niemand weet hoe het daaruit ontstane begrotingsgat gevuld moet worden.’

Volgens Wim Winckelmans van De Standaard kost de hele operatie (vlaktaks + lagere vennootschap) ‘liefst 15 miljard’ euro. ‘Niet haalbaar op de korte termijn’. Bart Eeckhout schrijft dan weer in De Morgen dat Open Vld vooral ‘genereus wil zijn voor wie al veel heeft’. Een vlaktaks kost de staat volgens hem 21 (!) miljard. ‘Een voorstel waarmee de VLD vooral haar eigen, eerder welgestelde publiek een pleziertje wil doen’, aldus professor Paul De Grauwe.

Kritiek bij andere partijen

Ook de andere politieke partijen zijn niet onder de indruk. Wouter Van Besien (Groen) vergelijkt de ‘sociale vlaktaks’ met ‘milieuvriendelijke steenkool’. Voor John Crombez (sp.a), gaan de voordelen van 15 miljard euro aan lagere belastingen vooral naar wie al een hoog inkomen heeft. Ruttens voorstel is ‘een belastingsysteem van de rijken voor de rijken.’ Frank Vandenbroucke is nog scherper: ‘Nog maar eens iemand die denkt dat rechtvaardigheid en eenvoud samengaan. Nee dus, die twee zijn geen vrienden’. CD&V stelt dat uit onderzoek van de Hoge Raad voor Financiën blijkt dat het de middenklasse is die de factuur betaalt van zo’n vlaktaks.

Peut

Kortom, het vlaktaksvoorstel wordt wellicht niet meer dan een druk op de politieke toeter. Meer dan een ijle ‘peut’ komt daar niet uit. ‘De lancering van de vlaktaks is een wanhopige schreeuw om aandacht’, vindt Jean-Marie Dedecker op Doorbraak.

Wat de gewone man daarvan denkt? Stop eens even de thermometer in de vele en snelle lezersreacties, waar die tenminste nog worden getolereerd. Bij Het Laatste Nieuws bijvoorbeeld, niet eens een antiliberale krant. ‘Snelle klap’, ‘prietpraat van de volksmens’? Kan zijn, maar de reacties geven wel een indicatie over geloof en ongeloof van een pak kiezers…

Sommigen spreken over een ‘struikrovertaks’, anderen verwijzen naar de fiscale gunsttarieven voor politici ‘belast op de helft van hun wedde’. De geloofwaardigheid van de liberalen is niet bijster groot, zo te zien: ‘Zet duizend extra belastingcontroleurs in, die uw achterban eens onder loep mogen nemen’. ‘Blauw en Stelen is zo iets als peper en zout’. ‘Het voorstel is in het voordeel van de krekels, maar niet voor de mieren’. ‘Wie gaat dat betalen?’ ‘En worden superrijken op dezelfde manier belast of is er een plafond voor die 30 procent?’. ‘Wat doen we met de lonen die niet na te trekken zijn?’. ‘Dit zou werken als rijken dan ook die vlaktaks zouden betalen. De realiteit leert ons dat ze toch belastingen zouden ontwijken’. ‘Fiscale rechtvaardigheid vereist progressieve belastingen’.

N-VA

En de N-VA? Op haar website nam de partij in 2014 al afstand van dat vlaktaksidee, verwijzend naar het V-Plan van de partij. Wat hopen de liberalen met dit voorstel te bereiken? Een eigen smoel krijgen naast de N-VA, wellicht.

Professor Carl Devos (De Morgen, 20 november) herinnert eraan dat de liberalen destijds flink lonkten naar de conservatievere Vlaamsgezinden. Vandaag willen ze het omgekeerde. Devos heeft een punt. Dat blijkt uit publicaties en de politieke verruiming van een paar decennia geleden. Guy Verhofstadt leek wel een flamingant in zijn Tweede Burgermanifest (1992) en De Belgische ziekte (1997), Patrick Dewael volgde met zijn Vlaams Manifest. Ruimte voor regio’s (2002), en dat deed ook Karel De Gucht met De toekomst is vrij (2002). Een hele batterij VU’ers (Somers, Tommelein, Gatz, Coveliers, en nog een rist anderen) zette de stap naar de blauwe overkant. De bijna flamingante strategie legde de partij geen windeieren.

Eens aan de macht – samen met de socialisten – verbleekte het Vlaams profiel. De N-VA sprong met succes in dat politieke gat. En de partij speelde Open Vld op eigen terrein naar huis. Met succes trok de N-VA al vrij vlug ook volop de kaart van de Vlaamse middenstanders en ondernemers.

Het resultaat van dat alles was verbluffend. De Vld die in 1999 nog 21,5 procent haalde, en in 2003 zelfs 24,6 procent, haalt nu scores tussen de 10 en 15 procent.

Op zoek naar een nieuwe adem

Open Vld blijft de jongste paar jaar maar zoeken naar een strategie om het tij te keren. Eerst in het centrum, nu blijkbaar met een rechtser economisch profiel. Op het congres van einde 2015 over migratie en onderwijs situeerde voorzitter Gwendolyn Rutten haar partij ‘knal in het midden’ tussen rechts en links. Helaas, zit daar niet al de centristische CD&V? Wie herinnert zich nog iets over de resoluties van toen?

Met hun donkerblauwe keuze voor de vlaktaks doen ze een nieuwe poging om het verschil te maken. Of dat zal lukken, is zeer de vraag.

De partij heeft geen antwoord op de verdamping van dit land en deemstert weg. Zolang België bestaat verdeelden katholieken, liberalen en (vanaf einde 19de eeuw) socialisten de macht onder mekaar. Ze overleefden elke crisis, met in de periode 1919-1961 scores van ten minste 90 procent. In 2014 bleef daar in Vlaanderen nog maar 48 procent van over. Alle daarna volgende peilingen wijzen op een nog verdere terugval. In Wallonië scoorden PS, MR en cdH gezamenlijk nog 79 procent. ‘Het machtsmonopolie van de ex-groten is doorbroken… De N-VA is nu groot en oogt stabiel. Regeringsdeelname is definitief verworven’, schrijft Luc Huyse in De Standaard (‘Omzien in verwondering’, 18 november). ‘Open Vld is in deze regering een appendix’, spotte Jean-Marie Dedecker.

Missers van formaat

We hebben het voor Doorbraak al vaker geschreven: de impact van die regionale verschillen en van communautaire verschillen was in de jongste twintig jaar van groter belang dan vaak wordt aangenomen. De liberalen hebben die impact in de vroege jaren 1990 goed ingeschat, en er even hun kracht uitgehaald. Eens aan de macht, die zoete macht, verdwenen die thema’s naar de achtergrond. Vlaams Belang, later de N-VA, hadden de bal maar binnen te trappen. De N-VA scoorde nog een tweede keer, toen ook CD&V enkele jaren later het Vlaams Kartel opblies en haar communautaire koers vertraagde. Missers van formaat.

De jongste jaren gaan beide partijen weer in de fout. De donderblauwe keuzes zullen weinig mensen plezieren, het moedige midden van CD&V is ook niet wervend. Tussen beide partijen in vond de N-VA een stevige stek.

Vandaag kan de N-VA zich zelfs permitteren haar communautaire koers te onderbreken. ‘Veilig, verantwoord en Vlaams’, dat wordt de inzet van de komende kiescampagnes, zo werd vorig weekend op de partijraad bevestigd. Diezelfde macht, die zoete macht? Afwachten of die keuze tussen liberalen en centrumlinkse christendemocraten in, op middellange termijn de slimste strategie blijft…

vrijheidscongres

Voltooid leven: lessen uit Nederland

Open Vld maakt weinig indruk met donkerblauwe fiscaliteit