Soms wordt de massale toename van het gebruik van methaangas als een derde energietransitie aanzien (Russische energie voorspelling). Eéntje waar velen zo snel mogelijk vanaf willen, maar de wereldwijde verbruikscijfers wijzen de andere richting uit.

Methaangas is inderdaad een handige energieleverancier, met een tweemaal hogere energie per kilogram dan steenkool. Die energie is nodig om onder andere ethyleen aan te maken uit petroleumproducten, de startproducten voor plastics (polymeren). De regio tussen Antwerpen en Rotterdam is een belangrijke chemieregio. Vlaanderen zelf is de nummer 1 ranking in de wereld voor wat betreft productie van chemicaliën en plastics per capita. Het gaat hierbij niet alleen om plastic doosjes, maar ook om hoogtechnologische plastics (polymeren eigenlijk), waarin heel wat chemische expertise zit. Wij maken plastics en wij hebben daarvoor gigantische hoeveelheden methaan nodig als energieleverancier.

Rusland bezit 24% van de wereldvoorraden aan methaan. De door China en Rusland aangestuurde Shanghai Cooperation Organization (SCO) bezit nog eens meer dan 50% van die voorraden. Daarbuiten wordt het aankloppen bij Noorwegen, Japan, Qatar, Algerije, de VS… Vooral die laatste zet al jaren alle middelen in om concurrent-gasleverancier Rusland de pas af te snijden. In plaats van via een pijpleiding door de Baltische Zee, zullen hier dus dure LNG (‘Liquified Natural Gas’) schepen moeten ingezet worden over enorme afstanden. Die meren aan in Zeebrugge of Duinkerke, waar het tot -162°C gekoelde goedje opgewarmd wordt en als gas verdeeld via pijpleidingen. Het resultaat is duur gas, want de schepen varen uiteindelijk gewoon naar de hoogste bieder in de wereld. En groeipolen in Azië zijn gretige concurrenten. De meningen of we deze winter, en vooral volgende winter, goed gaan doorkomen, zijn verdeeld en verward.

Om de EU van gas te voorzien dienen er meer LNG-terminals en gasleidingen geïnstalleerd te worden. De bouw ervan vergt tijd en geld. En om ‘zero carbon’ te hebben tegen 2050 zouden we ze terug moeten afbouwen, en vervangen door waterstofterminals en -leidingen (EU’s LNG terminals). Zelfs als die waterstof er komt is het onzeker dat ze methaan kan vervangen als brandstof en als grondstof voor onder meer kunstmest. Het is opmerkelijk hoeveel druk er van de VS uitgaat om de Europese LNG-ideeën te helpen betalen. EU-afhankelijkheid van Russische gaspijpleidingen wordt vervangen door EU-afhankelijkheid van schaliegas en LNG tankers uit de VS.

Windmolenwieken

De 20ste, en vooral de 21ste eeuw zijn ‘plastics eeuwen’. Geen windmolenwieken, zonnepanelen, Li-ion batterijen, isolatiematerialen, PVC-pijpleidingen, comfortabele kledij, elektrische leidingen, smartphones… zonder polymeren. De chemische industrie kan inderdaad overschakelen naar waterstof gebaseerde synthesewegen. Op papier kunnen we waterstof en CO2 combineren om er de bouwstenen voor polymeren mee aan te maken. We moeten daaraan werken.

In de praktijk kan dit nog decennia duren, en het blijft de vraag of deze transitie er ooit in slaagt om tegen 2050 een wereldbevolking van 10 miljard comfortabel te laten leven. Zeker de positie van België is in demografisch vlak weinig benijdenswaardig: onze bevolkingsdensiteit stijgt als een raket. We zitten dus nog een tijd vast aan methaan. Voor verwarming, en voor het comfort van stijgende aantallen mensen.

Komen wij de volgende winters min of meer comfortabel door? De vraag van 1 miljoen. Als chemicus kijk ik hiervoor vooral naar de verwachtingen van de Duitse chemische industrie. De Duitse pers bericht hierover regelmatig. De chemische industrie verbruikt 15% van alle Duits aardgas. Als de top van deze industrietak zich zorgen maakt, dan roert die zich, en dan zit de lagere kaste huishoudgebruiker zoals u en ik ook niet gerust. Duitsland wil reeds deze winter drie LNG-terminals klaar hebben. Volgend jaar komen er nog eens zes tot zeven bij. ‘Aber LNG gas ist teuer’, zegt de netbeheerder-CEO er onmiddellijk bij. Noorwegen, België en Nederland zitten aan het einde van hun mogelijkheden om Duitsland methaan te leveren voegt hij eraan toe. Door pijpleidingterrorisme zijn uiteraard ook alle andere pijpleidingen, elektriciteitskabels en informatie lijnen interessante doelen in een zich uitbreidend conflict.

Waddenzee

Dus krapte, en paniekerig opdrijven van gasimport via nieuwe LNG-schepen en terminals. Plus uitbreiding van olieboringen in natuurgebied de Waddenzee, met goedkeuring van de Duitse Groenen. BASF lijkt nog een eindje verder te kunnen met de huidige in Duitsland opgeslagen gasvoorraden. Merck overweegt om methaan gedeeltelijk te vervangen door andere petroleumproducten om haar enorm gamma aan chemicaliën te synthetiseren. Dus ja, de chemische industrie krijgt klappen en moet zich aanpassen. Voor België en Nederland is het uitkijken, want hiervan hangt het lot van veel mensen af. Methaan is voor de polymeerchemie wat zuurstof is voor ons, en we verbruiken er steeds meer van. We zitten inderdaad nog in de derde fase van de energietransitie: de gasfase.

Door de terroristische aanval op de pijpleidingen verzwakt de economische binding van Duitsland met Rusland. Je knipt één van de aders van de Duitse (chemische) industrie door. De dreiging van Biden om Nord stream 2 te liquideren indien Rusland Oekraïne binnenvalt was vrij duidelijk. Hij bemoeilijkt daarmee de uitbreiding van een Russisch-Chinees-Duits economisch blok. Duitse en Russische chemiebedrijven hebben goede bindingen. Vooral Wintershall DEA, een dochterbedrijf van BASF heeft erg nauwe banden. Chemiereus Wintershall DEA is samen met Engie co-eigenaar van Nord Stream 2. Reken maar dat Wintershall de wereldberoemde Belgische Hercule Poirot inhuurt om de dader van de sabotagedaad te ontmaskeren, want het is mysterieus en speelt zich af in de hoogste kringen. VRT hield het op Radio 1 bij de veelvuldig gedecoreerde oud-commandant Mart de Kruif, onder andere ‘US Legion of Merit’, de ‘speurder’ die Rusland aanwees. Captain Hastings ten voeten uit.

Als chemicus ben ik me bewust van het extra comfort dat ons door polymeren aangeleverd wordt. Ook de problemen met plastics zijn legio. Plots zien we ook de methaan- en de geopolitiek problematiek die ze veroorzaken. Maar Baekeland (vader van de plastics) en Poirot (met de ‘little grey cells’) zijn Belgen. We lossen dat op.