Tijd voor een reset van het partijpolitiek zuilensysteem

Volgens Peter Zeihan, geopolitiek strateeg en auteur van The End of the World is Just the Beginning: Mapping the Collapse of Globalization” was de periode tussen 1980 en 2015 de beste tijd ooit voor de mensheid op aarde. Die tijd is volgens hem definitief voorbij. Die periode van wereldwijde welvaart komt niet meer terug. Als Zeihan spreekt luisteren velen want zijn voorspellingen komen vaak uit. Peter Zeihan voorspelde 8 jaar geleden de Russische invasie van Oekraïne, met het exacte jaartal erbij. De Amerikaanse strateeg heeft geen glazen bol. Hij kent zijn geschiedenis en heeft daarnaast toegang tot een hoop data die hij analyseert en bundelt tot een coherent verhaal. Voor sommige regio’s is dat een verhaal van hoop en kansen, voor andere regio’s lijkt het eerder een horrorverhaal.

China crasht en America First

Volgens Zeihan zijn er twee geopolitieke bewegingen die onze toekomst zullen bepalen: demografie en de-globalisering. Beide vallen niet meer te stoppen en zullen ervoor zorgen dat onze wereld er binnenkort compleet anders zal uitzien.

Laten we starten met demografie: volgens de data waarover Zeihan beschikt zullen er in China tegen 2030 meer gepensioneerden dan werkenden zijn. Laat dat even tot u doordringen. Volgens officiële bronnen zijn er 1,3 miljard Chinezen maar bij actualisering van die data is gebleken dat de Chinezen hun bevolking met ruwweg 100 miljoen overschat hebben. Tegen 2050 zal die bevolking gehalveerd zijn tot 650 miljoen.

Zeihan concludeert dat het Chinese model nog dit decennium zal instorten. Er is geen plots tekort aan kinderen, dat tekort is er al meer dan 30 jaar. Er is een tekort aan werkende, welvaart scheppende jonge volwassenen. China heeft (samen met Rusland) niet alleen de meest dramatische demografische situatie. China is het meest afhankelijk van de Globale Orde zoals die door de Amerikanen sedert Bretton Woods (1944) in stand werd gehouden. Ze zijn, in tegenstelling tot de Russen, afhankelijk van veilige wereldhandel voor de import van energie en voedsel.

Die veilige ‘Amerikaanse Orde’ is stilaan verleden tijd.  De Amerikanen zijn het beu de politieman van de wereld te spelen. Ze verkiezen al sedert de val van het IJzeren Gordijn in 1992 telkens opnieuw de presidentskandidaat die de belangen van de Amerikanen prioriteit geeft. America First! Bij de vorige verkiezingen (Trump/Biden) was er niet eens meer een kandidaat die nog een globalistische agenda verdedigde.

Het einde van de Globale Orde

De Globale Orde die wij allemaal al 70 jaar kennen en die geleid heeft tot een explosie van wereldwijde welvaart steunde op die Amerikaanse veiligheidsparaplu. De Amerikaanse marine zorgde ervoor dat het leek alsof alle landen de Tweede Wereldoorlog gewonnen hadden. In ruil voor steun tegen de USSR patrouilleerden de Amerikanen de wereldzeeën en werd veilige wereldhandel mogelijk. Iedereen kon (grosso modo) aan die wereldhandel deelnemen en om het even welke goederen of diensten aanbieden en verkopen aan om het even welk ander land ter wereld.

Elk land en elke regio kon zich specialiseren in datgene waar dat land of die regio het beste in was. Geografische (strategische) ligging of natuurlijke rijkdommen waren plots geen bepalende factor meer voor de welvaart van een land. Daar kwam met de val van de USSR een einde aan. De Amerikanen hebben zich geleidelijk steeds verder teruggetrokken. De Amerikaanse marine is met de huidige vloot zelfs niet meer in staat om te patrouilleren. Ze hebben nu 14 vliegdekschepen die uitgerust zijn om wereldwijd een fatale klap te kunnen toebrengen. De Amerikaanse vloot is ontworpen om een tegenstander van de kaart te vegen en is niet meer bedoeld om nog langer ‘politietaken’ uit te voeren. Dat heeft fenomenale repercussies voor de wereldhandel en het opnieuw opduiken van wereldwijde piraterij, al dan niet door overheden aangemoedigd of gesponsord. Wie denkt dat dit fictie is: Rusland doet dit nu al zes maanden.

Amerika is zelfvoorzienend

Het zal de Amerikanen worst wezen. Het zou zelfs kunnen dat ze het aanmoedigen om bepaalde nieuwe machtsblokken in evenwicht te houden. Verdeel en heers. De VS zijn zelfbedruipend qua energie en voedselvoorziening. Ze zijn zelfs netto exporteurs. Trump (alweer hij) zag de bui al heel vroeg hangen en heronderhandelde NAFTA. De Amerikanen plooien zich terug op dat handelsblok waarin Mexico een belangrijke rol zal spelen. Daar kan goedkoop geproduceerd worden, veel dichter bij huis dan Zuid-Oost Azië. De demografie en de geografie van het jonge Mexico zien er heel goed uit.

Zeihan voorspelt een hoopvolle, welvarende toekomst voor Argentinië, Colombia, Chili, Mexico, de Verenigde Staten, Canada, Nieuw Zeeland. Op basis van demografie en geografie voorspelt hij ook een hoopvolle toekomst voor Frankrijk en Turkije. Zowel Frankrijk als Turkije worden lokale grootmachten die in hun regio de lakens zullen uitdelen. Zeihan ziet een einde komen aan de Globale Orde zoals we die nu kennen. In de plaats daarvan ziet hij ‘bubbels’ ontstaan, regionale machtsblokken. Handel tussen die blokken wordt moeizaam en problematisch. Hij ziet een einde komen aan supertankers, mammoetschepen en giga container-carriers en -havens. Maritieme transporten over heel lange afstanden zijn voorbij. Te riskant, teveel geconcentreerd kapitaal en vooral: geen afzetmarkt meer voor. Het einde van de vorige Orde.

Demografie is de sleutel

Dat komt niet alleen omdat de VS er de brui aan geven. De belangrijkste factor is de dramatische demografie in het Westen. We zijn op dat vlak helaas ver voorbij ‘the point of no return’.  De bevolkingspiramides in de hierboven opgesomde landen (waar hoop en toekomst is) zijn gunstig: er zijn voldoende jonge volwassenen.

In het westen zijn de bevolkingspiramides overal omgekeerd: te weinig actieven, te veel passieven en gepensioneerden. Wereldhandel en globalisering draaien op consumptie. Die consumptie is het hoogst bij die welvarende, jonge volwassenen. Die zijn er gewoon niet meer. Zonder die consumenten en welvaart scheppende werkenden, aangevuld met het kapitaal van welvarende vijftigers, klapt het systeem in elkaar. Dat was de motor achter de globalisering. Dat gaan we nu versneld zien gebeuren de volgende kwartalen.

De Boomers waren de grootste generatie ooit. Zij gaan nu wereldwijd met pensioen (in 2019 was hun gemiddeld leeftijd 63) en ze halen hun risicoinvesteringen van de markt. Het laatste kwartaal van 2022 komt de ommekeer. De kapitaalkost zal aanzienlijk stijgen. Door het verdwijnen van ongehinderde, veilige wereldhandel gaan we naar meer schaarste en een drastische verschraling van het aanbod. Kapitaal wordt schaarser en duurder. Talent emigreert. De jaren ’90 komen niet meer terug.

Naast China noemt Zeihan Rusland als voorbeeld van een land met een dramatische demografie. Rusland werd in de loop van zijn geschiedenis vijftig keer onder de voet gelopen. Vandaar dat de Russen oordeelden dat ze NU moesten aanvallen: binnenkort hebben ze niet meer voldoende jonge volwassenen om een voldoende groot leger op de been te brengen. Zeihan is er van overtuigd dat de invasie van Oekraïne louter de eerste stap is. Poetin is helemaal geen gek. Voor de Russen is de beveiliging van hun grenzen een existentiële kwestie. Ze gaan niet stoppen in Oekraïne. Ze zullen doorgaan naar de Baltische Staten, Polen en Roemenie. Pas als al die toegangspoorten opnieuw op slot zitten zal hun honger gestild zijn. Er komt dus een conflict met de NAVO. Dat is onvermijdelijk. Aangezien de troepen van Poetin nu al onder druk staan is het risico op een nucleair conflict nog nooit zo hoog geweest sinds WO II.

Duitsland onder druk

Ondertussen zet Poetin Duitsland onder druk. De Duitse petrochemische industrie draait op goedkoop Russisch gas. En die petrochemische industrie levert de basis voor de ganse Duitse maakindustrie. Zonder goedkoop Russisch gas stort het Duitse industriële model in elkaar.

Poetin heeft de Duitsers in de tang: als de Duitsers de trouwe NAVO-bondgenoot willen blijven spelen kunnen ze hun industrie vaarwel zeggen. De Duitsers staan met hun rug tegen de muur en de winter staat voor de deur.  Er is op de wereldmarkt geen flexibele energiereserve. Het duurt 5 a 10 jaar om bijkomend energiebronnen online te krijgen. We moeten ervan uitgaan dat al het Russische gas richting Duitsland de komende 12 maanden zal stilvallen. Dat moet dan van elders komen waardoor anderen dat gas niet meer geleverd zullen krijgen.

De prijzen zullen blijven stijgen. ‘Prijsplafonds’ zijn in die context een onbetaalbare klucht. Een uitslaande brand ga je niet te lijf met een waterpistool. Energieprijzen zijn trouwens inelastisch. Dat betekent: als het aanbod met 5 procent vermindert kan dat tot een verdrievoudiging van de prijzen leiden.

Als de Russen niks meer te verliezen hebben

Russische ruwe olie is vandaag goed voor ongeveer 10 miljoen vaten per dag. Door de westerse boycot weten de Russen met hun ruwe olie geen blijf en begint de druk in de pijpleidingen toe te nemen. Die druk zet door tot aan de oliebronnen doorheen het permafrost. Elke vloeistof die niet beweegt en uiteindelijk bevriest doet de leidingen barsten.

Peter Zeihan voorspelt dat deze winter 5 tot 10 miljoen vaten Russische ruwe olie per dag van de wereldmarkt zullen verdwijnen. Als die leidingen bevriezen en uiteindelijk barsten zal het decennia duren om die opnieuw online te krijgen. Niet alleen is daar geen vervanging voor op de wereldmarkt – wat andermaal tot structurele en langdurige prijsstijgingen zal leiden. De Russische ‘kip met de gouden eieren’ verdwijnt. Als dat zo is dan is de vraag wat de houding van de Russen zal zijn als ze het gevoel hebben dat ze toch niets meer te verliezen hebben.

Een bijbelse hongersnood

Een laatste neveneffect van het conflict Rusland/Oekraïne is het effect van de oorlog op de wereldwijde voedselvoorziening. Niet morgen maar vandaag. Niet alleen is Oekraïne een belangrijke voedselproducent en is er geen sprake van een nieuwe oogst. Daarnaast zijn Rusland en Oekraïne allebei wereldtopproducenten van kunstmest.

Ondertussen heeft ook China de export van kunstmest aan banden gelegd, waardoor in totaal 30 procent van de wereldexport van kunstmest is stilgevallen. Zeihan voorspelt deze winter het begin van een wereldwijde hongersnood. Voor het Westen betekent dat: nòg meer prijsstijgingen. Voor ontwikkelingslanden betekent dat: een hongersnood van bijbelse omvang die wellicht meer dan 1 miljard mensen zal treffen. Dit zal leiden tot meer pandemieën en acute migratiedruk.

Ctr+Alt+Del

In het kader van deze geopolitieke ontwikkelingen en decennia Belgische politieke inertie moeten we ons vraag stellen hoe wij al deze uitdagingen het hoofd zullen bieden. Ons politiek bestel blijkt al decennia niet in staat om op eender welke langetermijn-uitdaging een antwoord te formuleren. Van energie over infrastructuur en arbeidsmarktbeleid tot pensioenen. We geraken al decennia geen stap verder.

Windowdressing en politiek theater is al twintig jaar het hoogst haalbare. Zeihan leert: we denderen in sneltreinvaart richting MINDER. Minder welvaart, welzijn, democratie en veiligheid. We stevenen af op meer tekorten aan allerlei dingen die we vandaag vanzelfsprekend vinden. Er komen meer afschakelingen, black-outs, honger, dreiging, armoede, onzekerheid en totalitarisme.

Het ‘overlegcomité over energie’ is een politieke show die deze realiteit moet verhullen. Er is geen enkele hoeveelheid energie, cheques, subsidies, overwinst, belastingen of prijsplafonds die ons daaraan zal doen ontsnappen. Ondertussen geeft de Belgische overheid 45 miljard euro per jaar méér uit dan het EU-gemiddelde. De Belgische overheid leeft boven haar stand. Als we het overheidsbeslag terugbrengen van 56 procent van het bpp naar het EU-gemiddelde van 49 procent van het bbp, dan betekent dat een tientallen miljarden lastenverlichting voor de middenklasse.

Zomerakkoord

Als je ziet welke energietekorten we tegemoet gaan dan is het onmiddellijk terugdraaien van de kernuitstap de allereerste maatregel die genomen moet worden. In het zomerakkoord dat Bart De Wever met Paul Magnette sloot na de vorige verkiezingen was geen sprake meer van een kernuitstap. Die kernuitstap kwam terug op tafel door de premier-ambities van Alexander De Croo. Open Vld was mathematisch nodig voor een coalitie. Om Open Vld maximaal te kunnen bedienen werd een regering zonder N-VA en zonder meerderheid in Vlaanderen op de been gebracht. Daarvoor moesten de groenen mee aan boord gehesen worden. Hun trofee was het verwezenlijken van de kernuitstap. De Vlaamse kiezers worden niet vertegenwoordigd maar gegijzeld door hun eigen politieke elite. Met dat partijpolitiek gemarchandeer – tegen het resultaat in van de verkiezingen in Vlaanderen – werd het lot van (de middenklasse in) dit land definitief bezegeld.

We strompelen voort met dezelfde structuren en dezelfde partijen die ons niet meer vertegenwoordigen maar die ons gijzelen en die zich steeds meer autoritair beginnen gedragen. Het is tijd voor een Ctr+Alt+Del van dat partijpolitiek zuilensysteem. Al zal dat niet ‘The Great Reset’ zijn waar onze politieke elite van droomt. Laat de kiezers bepalen wie mag besturen en niet enkele partijvoorzitters of schimmige voorzitters van zuilen. In een democratie gaat alle macht uit van het volk. Laat ons dat een keer proberen.