De Europese Commissie gaat de overname van VOO en Brutélé door Orange onderzoeken. De Europese Commissaris voor Mededinging, Margrethe Vestager, gaf aan dat na de overname in bepaalde delen van België (lees Wallonië en Brussel) te weinig concurrentie zou overblijven. De timing van het onderzoek is op zijn zachtst gezegd verdacht.

Politieke spelletjes en inmenging ten voordele van Telenet of Proximus liggen er vingerdik op. Ondertussen bleek in juni al een plan B klaar te liggen in Luik.

Politieke belangen

De Europese Commissie stelt het voor alsof dit onderzoek over consumentenbelangen gaat, maar de politieke belangen en de gelieerde economische belangen spelen een veel grotere rol. Hoewel het eigenlijk over drie bedrijven gaat (Orange, Telenet en Proximus), draait het ook om drie totaal verschillende zakenmodellen en drie verschillende politieke belangen.

Het verhaal vergt nogal wat uitleg. De hoofdzaak is de volgende. Voor de overname bood VOO mobiele telefonie aan, maar eigenlijk gebeurde dat via het Telenet-netwerk (het voormalige mobiele netwerk van Base). Door de overname zou dat aanbod uiteraard blijven, maar zou Orange dit via het Orange-netwerk doen. Telenet zou daardoor naast veel gebruik, ook veel omzet kwijtspelen.

Telenet dacht vorig jaar VOO voor het grijpen te hebben, aangezien eigenaar Nethys in ernstige problemen verkeerde en moest verkopen. Tot veler verbazing kaapte Orange Belgium het begeerde VOO voor de neus van Telenet weg. Orange deed een bod dat het gehele bedrijf naar verluidt op 1,8 miljard euro waardeerde. Orange zou 75% van VOO overnemen en integreren in zijn aanbod. Toeval of niet, afgelopen week moest Telenet tegenvallende resultaten meedelen. Dezelfde dag pakte Reuters uit met een lek bij de Europese Commissie dat een onderzoek naar Orange Belgium/VOO aankondigde.

Frans staatsbedrijf

Het dossier van Orange Belgium is een ingewikkelde zaak. Het Franse moederbedrijf Orange, het voormalige France Télécom, is nog steeds gedeeltelijk in het bezit van de Franse staat via l’Agence de Participation de l’État. Een overname en het van de beurs halen van de Belgische dochter met dezelfde naam – het vroegere Mobistar dat FT ooit met het Vlaamse Telinfo/Telindus oprichtte – mislukte. Via Atlas Services Belgium (ASB) controleert Orange sindsdien 76,97% van Orange Belgium. De rest van de aandelen is nog steeds beursgenoteerd.

Eind vorig jaar raakte bekend dat Orange 75% min één aandeel zou overnemen van de participatie van de Luikse intercommunale Nethys in het grootste Waalse telecombedrijf genaamd VOO. VOO is de handelsnaam van de samenwerking (groupement d’intérêt économique of GIE) genaamd Brutélé GIE. Die GIE is vooral in Charleroi, Luik en Brussel actief en ontstond als een poging om met twee voormalige kabeldistributiebedrijven, namelijk Brutélé en ALE-Télédis, een soort Waals Telenet te vormen.

Voor die grand strategy moest een Luikse holding onder PS-controle (maar met postjes voor les Engagés (toen cdh) en MR) zorgen. Daarvoor vonden de Waalse politici een intercommunale, die tal van participaties bezat, en turnden die om in een soort holding die als venture capitalist fungeerde. Die rol veranderde al snel in de complete operationele controle van de participaties.

De Luikse intercommunale Nethys zag het ooit groot qua ‘convergence’ tussen media en telecommunicatie toen ze krantengroepen, kabeldistributeurs enzovoort overnam of groepeerde. Nethys kocht de katholieke regionale kranten en radiostations van Vers l’Avenir van de bisschoppen van Namen en de voorloper van de Mediagroep. Convergentie tussen internet, media, telecommunicatie, enzovoort was in die dagen het favoriete discours van bepaalde financiële goeroes.

Publifin-schandaal

Nethys belandde echter in grote problemen door corruptieschandalen, misbruik van vennootschapsmiddelen en wanbeheer. De rechtszaken lopen nog steeds. De bal ging aan het rollen bij de vennootschap Publifin (herdoopt in Enodia). PS-politicus Stéphane Moreau (burgemeester van Ans), die ook zitje had bij EDF Luminus en tal van andere publieke of semipublieke ondernemingen, deelde kwistig geld uit voor het bijwonen van onbestaande vergaderingen enzovoort.

Tal van louche zaken kwamen boven en andere politici (zoals Alain Mathot), kabinetchefs en dergelijke van alle Franstalige partijen kwamen in opspraak. Publifin was een universum met 1 miljard euro omzet in 2016. Met direct daaronder Finanpart, Nethys en VOO als een soort Russische matroeskjapoppetjes.

De meeste media (Moustique, Groupe Avenir, …) verkocht Nethys aan de Franstalige mediagroep IPM (van La Libre Belgique en la Dernière Heure) in bezit van de familie Le Hodey. De uitverkoop duurt ondertussen verder al bestaat er veel weerstand tegen de verkoop van verzekeraar Ethias (oorspronkelijk socialistische verzekeringsmaatschappij). Markant is dat het ICT-bedrijf NRB onlangs nog een licentie voor het mobiele 5G-netwerk in de wacht sleepte. NRB is een dochteronderneming van Ethias. Dus Nethys zit via een omweg toch weer in de mobiele telecommunicatie. Toevallig het deel dat ontbrak voor het akkoord om VOO te verkopen werd gesloten. Mocht de deal alsnog mislukken dan heeft Nethys een plan B.

Te weinig concurrentie

De extreemlinkse Deense commissaris Margrethe Vestager beweerde in haar persbericht dat de Commissie bezorgd is over het aanbod en de prijs, die de klanten na de integratie van VOO in Orange Belgium zullen ontvangen. De uitleg is dat waar Orange, VOO en Brutélé elkaar momenteel beconcurreren straks nog twee operatoren overblijven Orange en de voormalige staatsmonopolist of ‘incumbent’ in vakjargon: Proximus.

Die bezorgdheid over eerlijke concurrentie is een beetje hypocriet. De facto zijn er in heel België maar twee spelers op de meeste plaatsen. In Vlaanderen is de situatie beter maar Orange Belgium kan niet op een dekkend vast netwerk bouwen zoals Telenet (de kabelmonopolies met coaxkabels) en Proximus (de vaste telefoonlijnen). Dus moet Orange enorme veel infrastructuur huren van zijn concurrenten.

Voor de overname van Base kon Telenet dan weer geen eigen GSM-netwerk aanbieden en werkte zoals VOO als doorverkoper. Het televisieaanbod van Orange was dan ook lang zeer benadeeld ten opzichte van Telenet en in mindere mate Proximus (dat ADSL-kon gebruiken voor het tv-pakket). Eigenlijk is de conclusie dat de overname van VOO door Orange Belgium de minst slechte optie was die op tafel lag.

Orange mag dan het Waalse kabelnetwerk en een deel van het netwerk in Brussel controleren, maar de keerzijde van die medaille is wel dat Orange de coaxkabels (koperdraad) moet moderniseren en glasvezel uitrollen op grote schaal. Proximus staat daar veel verder. Telenet van haar kant nam via KPN België (BASE) het door KPN overgenomen Versatel over dat overal optische kabels trok.

Fluvius

Telenet van haar kant kondigde vorige week het akkoord aan met Fluvius over een nieuw glasvezelnetwerk dat Fluvius gaat aanleggen voor Telenet en aan Telenet zal verhuren. Telenet heeft de financiële middelen niet en netbeheerder Fluvius (van de gas en de elektriciteit) beschikt over een enorm vermogen. Die band tussen Fluvius en Telenet is een heel oude politieke band.

Telenet Vlaanderen werd ooit opgericht door de GIMV met de intercommunales voor kabeldistributie (tv dus). Onder zware politieke druk van Electrabel moesten de gemengde intercommunales (met Electrabel dus) ook in het project mogen stappen. Dit leidde tot het afsplitsen van het fysieke kabeldistributienetwerk van de zuivere intercommunales in een vehikel genaamd Interkabel. In dit kluwen van netwerken wist Telenet meermaals de financiële afgrond te vermijden. Het bleek een voordeel dat een deel van de infrastructuur geen eigendom van Telenet was maar de intercommunales daarvoor opdraaiden.

Al jaren is Telenet een melkkoe van het Amerikaanse Liberty Global dat uit insolventie gered werd door de controle over Vlaamse en Nederlandse kabeldistributiebedrijven die omgevormd werden in telecommunicatiebedrijven (het tegenwoordige Telenet en Ziggo). Investeren beperkt zich vooral tot overnames om marktdominantie uit te breiden. Liberty Global moet immers via dividenden en constructies rond auteursrechten continue van cash voorzien worden.

Politieke banden

Die politieke verbinding met Fluvius en de intercommunales betekent ook dat elk dossier waarin Telenet betrokken is politiek dynamiet blijft. Tel daarbij dat de federale staat ook nog steeds aandeelhouder is van Proximus en het zal duidelijk zijn dat, naast banden met gemeentemandatarissen, ook communautaire belangen spelen.

De kans is dus groot dat het mededingingsonderzoek vooral een manier is om de fusie tussen Orange en VOO op te blazen. Vergezocht? De Waalse overheid en Nethys trokken met NRB en de licentie voor een 5G-frequentie afgelopen juni wel plots een plan B uit de toverhoed.