Wat zijn de gevolgen van massaal produceren en gebruiken van ‘groene’ waterstof? Hoe schadelijk is het gebruik van waterstof als brandstof voor de levensnoodzakelijke hoeveelheid water op de planeet aarde?

Terwijl de aanhangers van hernieuwbare energie massaal ijveren voor ‘groene’ waterstof stelt bijna niemand kritische vragen over de ecologische gevolgen van het geloof in het nieuwe wondermiddel. De Europese Commissie, de federale regering en zelfs de Vlaamse regering, zijn allemaal plots enorme voorstanders van waterstof als alternatief voor aardgas, fossiele brandstoffen en steenkool.

Decennialang waarschuwde de anti-autolobby voor de eindigheid van fossiele brandstoffen. In de jaren 1970 en 1980 schilderden ze doemscenario’s bij elkaar over de uitputting van aardolie en aardgas. De afgelopen jaren werden echter nog nooit zoveel voorraden van aardolie en aardgas ontdekt. Momenteel is de consensus zelfs dat de voorraad schier onuitputtelijk zou zijn. Die conclusie krijgt al zo’n tien jaar te maken met krachtige reacties vanuit de milieubeweging met paniekzaaierij over de gevolgen van CO2. Van bekommernis om luchtvervuiling evolueerde de retoriek naar angst voor klimaatopwarming. Bij uitblijven van die voorspelde klimaatopwarming veranderde het discours naar klimaatverandering en planetaire rampen.

Waterstof als brandstof van de toekomst

Het recentste wondermiddel tegen CO2-uitstoot in de atmosfeer is waterstof. ‘Groene waterstof’ zou niet enkel de impact van de CO2-uitstoot oplossen, maar ook de energiecrisissen.

Een zeer pertinente vraag van een leraar geschiedenis op college leverde enkele boeiende vragen op aan wetenschappers. Vragen over enkele gevaren van het massaal overschakelen op waterstof. Uit zijn lessen aardrijkskunde, natuurkunde en scheikunde van meer dan een halve eeuw geleden meende de gepensioneerd leraar zich te herinneren dat waterstof het lichtste element is. Zo licht, dat het zelfs niet wordt vastgehouden door de aardse zwaartekracht en altijd weliswaar traag wegsijpelt naar de ruimte. Daarom zit er ook zo weinig waterstof in onze atmosfeer.

De leraar: ‘Nu wordt waterstof stilaan “de brandstof van de toekomst”. Die waterstof wordt dan gewonnen door de elektrolyse van water. Men zal dat wel heel voorzichtig doen, want zuivere waterstof is knalgas. Maar zoals bij elke menselijke activiteit zullen er zich daar ook fouten en onvoorzichtigheden voordoen, zodat er waterstof ontsnapt. Dat zijn we dan definitief kwijt?’

Ten koste van watervoorraad?

De vraag die zich opdringt is, met andere woorden, of er dan niet het gevaar bestaat dat men geleidelijk en in het begin waarschijnlijk onopgemerkt de aardse watervoorraad definitief en onherroepelijk gaat verminderen.

Een zeer pertinente vraag. Zeker omdat water de basis van alle leven is op de blauwe planeet aarde. Of, zoals de voormalige leraar geschiedenis het formuleerde: ‘Dat terwijl de aarde door de aanwezigheid van water juist een unieke planeet is in ons zonnestelsel (ik hou hier geen rekening met sommige manen van de reuzeplaneten).’

Een van de bekendste klimaatwetenschappers van Vlaanderen, Nicole Van Lipzig van de KU Leuven, reageerde op de vraag als volgt: ‘Wat een interessante vraag! Ik heb er zelf nog niet van gehoord dat dit eventueel een probleem zou zijn en dat we waterstofmoleculen en dus water zouden “verliezen” aan de ruimte. Alles hangt af van hoeveel waterstof die er in de atmosfeer komt en de snelheid waarmee waterstof verloren wordt aan de ruimte.’

Onderzoek naar gevolgen waterstofverlies

Bij het Koninklijk Belgisch Instituut voor Ruimte-Aeronomie (BIRA) gaf Johan De Keyser, Hoofd van de Divisie Ruimtefysica, een uitvoerig antwoord:

‘Uw opmerking is geheel terecht: waterstof ontsnapt inderdaad voortdurend uit de aardatmosfeer, samen met zuurstof, trouwens. Dit is trouwens een belangrijk onderwerp dat bestudeerd wordt onder andere in mijn eigen onderzoeksgroep.’

De Keyser legde uit dat de aarde veel waterstof bevat, maar dan hoofdzakelijk in gebonden vorm (bijvoorbeeld in water H2O, maar ook in methaan CH4, enz, en ook in gesteenten). ‘Het kan van nature ontsnappen, bijvoorbeeld als waterdamp in de atmosfeer opstijgt naar grote hoogten (> 60 km) dan kan het daar door uv-licht van de zon opsplitsen in H- en O-atomen en onder de juiste omstandigheden lekt dat dus weg in de ruimte. Geen nood, op korte termijn gezien is die hoeveelheid niet zo groot, al heeft het over de geschiedenis van de aarde bekeken wel gevolgen.’

De Keyser doet momenteel onderzoek naar de grootte van dat verlies en de implicaties ervan op langere termijn, zowel voor de aarde als voor Mars en Venus. ‘Dat houdt inderdaad verband met de hoeveelheid water op de planeet.’

De zon

Toch maakt De Keyser zich geen zorgen: ‘Wat er toevallig zou vrijkomen bij het manipuleren van H2-gas op aarde, zou in vergelijking daarmee een peulschil zijn.’

Trouwens, de aarde verliest volgens De Keyser niet enkel waterstof. ‘In feite krijgt de aarde er ook voortdurend waterstof bij vanuit de interplanetaire ruimte (van de zonnewind, dus in oorsprong van de zon), maar opnieuw is die hoeveelheid vrij beperkt.’

Samengevat trekt De Keyser de volgende conclusie: ‘Het proces dat u beschrijft is reëel, maar valt in het niet bij de hoeveelheid waterstofgas die de aarde van nature uit reeds verliest.’