Agentschap Natuur en Bos (ANB) van de Vlaamse overheid kocht voor 67 miljoen euro gronden op. Eén derde daarvan was landbouwgrond die ze bebossen. Tegelijk ontving Natuurpunt van dezelfde overheid bijna 30 miljoen euro subsidies om gronden te kopen. De boeren zullen moeten wijken, al was het maar omdat de opkopers tweemaal de normale prijs betalen.

Nadat eerder al Gwenny De De Vroe (Open Vld) als  voorzitter van de Commissie voor Leefmilieu, Natuur, Ruimtelijke Ordening en Energie in het Vlaams Parlement — daarnaar gevraagd door Doorbraak — vraagtekens zette bij de trend dat Natuurpunt en het Agentschap Natuur en Bos (ANB) steeds meer landbouwgronden opkopen, pakte ook Vlaams Belang uit met een aanklacht tegen het opkopen van landbouwgrond met belastinggeld. Ook Open Vld begint kritische vragen te stellen.

Miljoenendeals

Volgens Vlaams Belang kocht het Agentschap voor Natuur en Bos (ANB) sinds 2019 4.268 hectare grond, waarvan een derde landbouwgrond. In 2022 gaat het al over een verdubbeling van de cijfers van 2019. ‘De Vlaamse Regering ontpopt zich steeds meer als vijand van de boer en het platteland’, schreef fractievoorzitter in het Vlaams Parlement Chris Janssens (Vlaams Belang) in het persbericht. Janssens vroeg de cijfers daarover op bij Vlaams minister van Leefmilieu Zuhal Demir (N-VA). ‘De doorsnee burger of boer kan gewoon niet concurreren met de miljoenendeals van de overheid’, aldus Janssens.

De verzuchting was recent vaker te horen bij boeren in gans Vlaanderen. Al jaren koopt de Vlaamse overheid steeds meer gronden. Volgens de cijfers ging het in 2019 om 724 hectare grond, waarvan 232 hectare landbouwgrond. Amper drie jaar later verdubbelden deze cijfers tot 1.429 hectare grond, waarvan 464 hectare landbouwgrond. Vlaams Belang vatte het zo samen: ‘In totaal kocht de Vlaamse Regering op vier jaar tijd 1.427 hectare aan landbouwgrond, een derde van de totale grondaankopen.’

Steeds grotere budgetten

Uit het huiswerk van de oppositiepartij bleek dat in 2015 het totale aankoopbudget voor gronden bijna tien miljoen euro bedroeg. ‘Onder Demir steeg dit budget in 2020 tot 41 miljoen euro. In 2022 ging het zelfs om 67,5 miljoen euro. Dit is ruim zes keer meer dan zeven jaar eerder.’ Daarmee legde de partij de vinger op de wonde. De vraag is: waarom?

Vlaams Belang stelde die vraag niet of ontving geen antwoord en ging dus meteen over naar de gevolgen van zulk beleid. ‘De Vlaamse regering verhindert een toekomst voor onze landbouwers door met hun belastinggeld landbouwgronden op te kopen.’ De Vlaamse overheid zou dus marktverstorend werken. Al ontkende minister Demir zelf de stuwende kracht achter de hoge aankoopprijzen te zijn.

‘De realiteit spreekt dit tegen’, merkt Janssens op. ‘In februari 2023 kocht het ANB in Lichtervelde 30 hectare landbouwgrond aan een gemiddelde prijs van 113.400 euro per hectare. De gemiddelde grondprijs voor West-Vlaamse landbouwgrond is 77.300 euro. Zo betaalde de Vlaamse Regering 47 procent meer dan de grondwaarde.’

Inconsequent

Over die aankoop was al één en ander te doen. Anne-Sophie Decroos van de Boerenbond spuwde daarover haar gal op de landbouwnieuwssite Vilt. Vooral de inconsequente houding van ANB stoorde mateloos.  Het gebied werd niet herbevestigd als agrarisch gebied, maar was op vraag van ANB aangeduid als verwervingsgebied. ‘Dat betekent dat men in deze zone de landbouwfunctie wilde combineren met de aanwezigheid van water en kleine bosjes. Een evenwicht tussen natuur en landbouw dus’, meende Decroos. ‘Dit staat haaks op de reden waarom ANB de gronden kocht: om te bebossen.’

Met dergelijke cijfers, die de minister allicht anekdotisch vindt, is de conclusie van het Vlaams Belang niet echt verwonderlijk. De partij vindt ‘het bijzonder cynisch dat onze landbouwers het steeds moeilijker hebben om landbouwgrond te vinden, terwijl de overheid hun belastinggeld gebruikt om die landbouwgronden aan woekerprijzen op te kopen’.

Boscompensatiefonds

Ondertussen loopt een oproep van ANB voor het indienen van bebossingsprojecten. De deadline is 30 april 2023. Het gaat over een eenmalige subsidie voor de aankoop van te bebossen gronden. Voorwaarde is dat er nog nooit bos stond op die gronden. Het geld komt uit het boscompensatiefonds. Opvallende voorwaarde is dat de aanvragers (natuurlijke personen, vennootschappen, overheden of verenigingen) ‘nog geen eigenaar zijn van de betrokken grond’.

‘De projectoproep “aankoop van gronden voor bebossing” kadert sinds 2018 binnen het Besluit van de Vlaamse Regering van 14 juli 2017 betreffende de subsidiëring van de planning, de ontwikkeling en de uitvoering van het geïntegreerd natuurbeheer.’ Die strategie is dus al bezig vanuit de vorige legislatuur. Het boscompensatiefonds lijkt als het ware op maat van Natuurpunt en ANB geschreven. Natuurpunt wekte trouwens onlangs wrevel toen het een ganse boerderij opkocht van een bejaarde boer om het natuurreservaat Wijgmaalbroek uit te breiden.

Vlaamse subsidies

Leen Kuijken van Natuurpunt Leuven vertelde trots aan de media dat zowel de Vlaamse overheid als het stadsbestuur Leuven zorgden voor financiële steun bij het project. Natuurpunt moest nog zelf een restbedrag van 140.000 euro verzamelen, onder andere voor de renovatie van het gebouw (dus niet eens om aan natuurbehoud of bebossing te doen).

Die steun van de Vlaamse overheid is meer dan significant. Natuurpunt ontving een aankoopsubsidie van 25 miljoen euro van de Vlaamse overheid. Volgens het subsidieregister ontving Natuurpunt in totaal zelfs meer dan 50 miljoen euro subsidies van de Vlaamse overheid (50.076.477 euro). Subsidies voor aankopen, personeel en tal van andere zaken. Tel daar 28,74 miljoen euro van de Europese Unie bij in de periode 2016-2021 (de cijfers voor 2022 zijn nog niet openbaar). De provincie Antwerpen gaf Natuurpunt 20.000 euro subsidie voor onderzoek naar de boommarter. De stad Antwerpen geeft dan weer subsidies voor ‘natuuronderwijs’ in haar scholen.

Kabinet Demir

Vlaams parlementslid Bart Van Hulle (Open Vld) stelde ook vragen aan omgevingsminister Demir (N-VA). Vragen naar de juiste weg, want het is een publiek geheim dat tal van kopstukken van Natuurpunt op het kabinet van Demir werken. Uit het antwoord op de schriftelijke vraag van Van Hulle bleek dat sinds de start van deze legislatuur de subsidies die Natuurpunt van de Vlaamse overheid heeft ontvangen voor de aankoop van gronden verdrievoudigde.

In 2022 ging het maar liefst om 29,3 miljoen euro. Dus meer dan in de officiële databank van het subsidieregister (25 miljoen euro). Volgens het antwoord is het totaal sinds begin 2020 opgelopen tot 107 miljoen euro. In 2021 ging het om 13,9 miljoen euro en afgelopen jaar steeg dat bedrag tot 29,3 miljoen euro waarmee in totaal 906 hectare grond werd aangekocht.

Marktverstorend

‘Dat betekent dat de natuurorganisatie op drie jaar tijd bijna 63 miljoen euro aan subsidies heeft gekregen, enkel en alleen voor grondaankopen’, benadrukte Van Hulle. ‘Sinds de oprichting van Natuurpunt vzw in 2000 gaat het om 372 miljoen euro’, aldus Van Hulle. Het moge duidelijk zijn dat de koopkracht van zowel Natuurpunt als de overheidsdienst Agentschap Natuur en Bos (ANB) zeer marktverstorend kunnen optreden.

‘De overheid zou er net voor moeten zorgen dat onze landbouwers beschermd worden en oneerlijke concurrentie vermeden wordt, maar is met haar pestbeleid zelf deel van het probleem’, besloot Janssens in het persbericht niet zonder een uppercut uit te delen aan de klassieke boerenpartij: ‘CD&V staat erbij en kijkt ernaar hoe Demir verder haar gang gaat en landbouwgronden blijft opkopen. Na het stikstofakkoord het zoveelste bewijs dat de Vlaamse regering de landbouwsector geen warm hart toedraagt.’