Vredesactiviste gaat aartshertog week vooraf in de dood

Over een week staan we allemaal stil bij de honderdste verjaardag van de moordaanslag op Franz Ferdinand, aartshertog van Oostenrijk-Hongarije, een terroristische daad die de aanleiding vormde voor de Eerste Wereldoorlog. Onopgemerkt voorbijgegaan is dat het op 21 juni precies een eeuw geleden is dat Bertha von Suttner aan maagkanker overleed. De beroemde pacifiste moest het niet meer meemaken dat haar strijd voor vrede en een betere wereld een paar weken later vergeefs zou blijken te zijn.

Schandaal

71 jaar eerder was de vredesactiviste als gravin Kinsky von Wchinitz und Tettau in Praag ter wereld gekomen. Haar vader, een 75 jaar oude generaal, was kort daarvoor gestorven; haar moeder verkwanselde de erfenis. Het jonge meisje bleef niets anders over dan te solliciteren voor de functie van gouvernante bij de industrieel baron Karl von Suttner. Haar relatie met diens zoon Arthur leidde tot een schandaal. Bertha Kinsky moest de benen nemen en vond in Parijs een job als secretaresse bij Alfred Nobel, een Zweedse ondernemer. De uitvinder van het dynamiet maakte er geen geheim van dat hij de oorlog haatte. Door de gesprekken met haar baas ‘vond’ de 33-jarige Bertha in het pacifisme een nieuw levensdoel. Maar anders dan Nobel geloofde ze niet in het afschrikkingseffect van efficiëntere wapens.

Actueel

Bij haar terugkeer naar Wenen huwde Bertha haar grote liefde Arthur von Suttner. Op het slot Harmannsdorf van de familie Suttner schreef ze in 1889 de roman ‘Die Waffen Nieder!’ (Leg de wapens neer!) die haar beroemd zou maken. Tot 1905, het jaar waarin ze als eerste vrouw de Nobelprijs voor de Vrede ontving, werd die ‘bijbel’ van het pacifisme 37 maal herdrukt. Haar stelling was dat geen enkele partij in een oorlog nog kon winnen. Het engagement van Bertha von Suttner ging echter verder dan de strijd tegen het oorlogszuchtig militarisme dat in haar dagen wijdverbreid was. Vrede was voor haar veel omvattender, vrede was ook strijden voor sociale gelijkheid en gelijkheid van man en vrouw, en strijden tegen antisemitisme, religieus fanatisme en schending van mensenrechten. Dat bredere karakter van haar pacifisme maakt de boodschap van Bertha von Suttner actueler dan ooit.