Waarom Georges-Louis Bouchez zich vastklampt aan België

Vanaf het begin van zijn voorzitterschap van de MR was Georges-Louis Bouchez erop gebrand zich als Belgisch te profileren, ook al kan hij zich paradoxaal genoeg niet uitdrukken in de drie landstalen. Betekent dit een oprechte liefde voor het koninkrijk België en zijn koning? Helemaal niet. De reden voor zijn gedrag is veel rationeler. Het gaat erom zijn politieke voortbestaan veilig te stellen. Een overleving die uiteraard in het gedrang zou komen als de Belgische staat verdwijnt. 

In 2007 benadrukte Xavier Mabille, toen directeur van het centrum voor sociologisch politiek onderzoek CRISP, dat ‘de hypothese van een splitsing in België niet mag worden uitgesloten’ (Zie zijn voorwoord bij mijn boek L’incurable mal belge sous le scalpel de François Perin, uitgegeven door Editions Mols).

Dovemansgesprek

16 jaar later, en na twee grote politieke crisissen die de vorming van een Belgische regering uiterst ingewikkeld maakten, is het duidelijk dat het risico van een ‘implosie’ (om de term te gebruiken die François Perin in 1983 gebruikte) van België reëler is dan ooit. Het is bekend dat er in 2024 een 7e staatshervorming moet doorgevoerd zijn, maar de standpunten in het noorden en het zuiden van het land lopen zo ver uiteen dat de onderhandelingen waarschijnlijk zullen uitmonden in een dovemansgesprek.

In feite is het federale koninkrijk België ten dode opgeschreven omdat Vlaanderen zich niet langer beschouwt als een gefedereerde entiteit, maar als een echte natie die haar politieke keuzes volledig op zich wil nemen door niet langer financieel verantwoordelijk te zijn voor de keuzes van anderen. Als koning Filip in 2024 achter een regering aanzit die niet gevonden kan worden, moeten we conclusies trekken. Een staat zonder regering is een staat die niet meer bestaat.

Post-België

Uit opeenvolgende peilingen blijkt dat de twee openlijk pro-onafhankelijke Vlaamse politieke partijen, de N-VA en het Vlaams Belang, samen de absolute meerderheid in het Vlaams Parlement zouden kunnen halen. Wat zou hen ervan weerhouden om eenzijdig de onafhankelijkheid van Vlaanderen uit te roepen tegenover de blokkade van België? Ze zouden de democratische legitimiteit hebben om dat te doen. Brussel noch de Europese Unie zouden de middelen hebben om zich daartegen te verzetten. Dat was niet het geval met Catalonië, omdat de Spaanse staat gehandhaafd bleef, met een sterke centrale macht in Madrid.

Er zal dan een debat moeten plaatsvinden over de kwesties van de rechtsopvolging van staten, zoals de verdeling van schulden en vorderingen en de vaststelling van grenzen. Het gaat er ook om dat Walen en Brusselaars hun eigen lot bepalen.

Wij denken al sinds 2008 na over deze ‘post-Belgische’ toekomst. De werkzaamheden van de Etats généraux de Wallonie, die wij in 2009 hebben opgericht, en de studies die sindsdien door de Gewif (Studiegroep voor de integratie van Wallonië in Frankrijk) zijn uitgevoerd, hebben duidelijk aangetoond dat alleen een integratie in de Franse Republiek, met een speciaal statuut, een realistische oplossing voor Wallonië kan zijn.

Jean Gol

Dat was ook de mening van generaal de Gaulle, die, toen hij in de jaren zestig professor Robert Liénard van de universiteit van Leuven ontving, hem zei: ‘Ik ben ervan overtuigd dat uw drie à vier miljoen Walen alleen door overname door een land als Frankrijk van een toekomst verzekerd kunnen worden.’

Maar laten we terugkeren naar Georges-Louis Bouchez, voor wie een dergelijke ontwikkeling belangrijke gevolgen zou kunnen hebben voor zijn politieke carrièreplan. Na voorzitter van de MR te zijn geweest, kunnen we inderdaad aannemen dat hij ministeriële ambities heeft.

Het studiecentrum van zijn partij is genoemd naar Jean Gol, een van zijn voorgangers. Omdat wij uitgebreid met hem hebben samengewerkt, kunnen wij hier bevestigen dat het ‘waardige Franstalige antwoord om te overleven’, redelijk en in orde, waarover hij in 1983 zei te denken (handgeschreven briefje gericht aan François Perin), de Franstalige wereld betrof.

Toen hij afgevaardigde-generaal van de Franse Gemeenschap in Parijs was, had Paul-Henry Gendebien de gelegenheid om Jean Gol te ontvangen. In zijn boek Splendeur de la liberté zegt hij: ‘Hij gaf mij toe dat hij niet meer geloofde in de Belgische natie of zelfs in de staat (…) hij was geïrriteerd door de ‘opmars’ van het nationalisme onder de Vlaamse liberalen. (…) Het is duidelijk dat het virus van de afscheiding het Vlaamse liberalisme had bereikt.’

‘Hij zei me toen (…) dat hij dacht dat onze toekomst, wij Walen en Brusselaars, Frans zou zijn. (…) We kwamen al snel tot een berekening van het aantal departementen, algemene en regionale raadsleden en afgevaardigden dat Wallonië zou krijgen. Hij reageerde fel toen we het hadden over zijn vrienden die in de Nationale Vergadering zouden moeten worden ondergebracht. In ieder geval, voegde hij eraan toe, zouden ze trots zijn om de driekleurensjaal te dragen, en een paar decoraties zouden de rest doen…’.

Liberale hereniging

Deze opmerkingen van Jean Gol zijn des te interessanter omdat Georges-Louis Bouchez droomt van de hereniging van de ‘liberale familie’. Dat bracht Hervé Hasquin ertoe hem eraan te herinneren: ‘Geloof me, een Vlaamse liberaal is een Vlaamse nationalist’… George-Louis Bouchez is, zoals we zien, fundamenteel anders dan Jean Gol. Enerzijds politiek opportunisme, anderzijds helder realisme.

Een Frans Wallonië zou er onvermijdelijk toe leiden dat de huidige partijen zich aanpassen aan het Franse politieke spectrum. De PS zou blijven, de PTB zou gemakkelijk opgaan in La France insoumise, evenals Ecolo in Europe Ecologie Les Verts. De MR zou zijn leden zien aansluiten bij, voor sommigen, Les Républicains, voor anderen, de Renaissance partij, en voor weer anderen, het Rassemblement National. De Engagés, in het centrum gelegen, zouden zich kunnen aansluiten bij de MoDem.

Halvering volksvertegenwoordigers

Volgens het integratie-autonomiemodel van de Fransman Jacques Lenain, een voormalig topambtenaar, zou er aan het beheer van het Waalse Gewest niets fundamenteel moeten veranderen. Bijna al haar huidige bevoegdheden zouden kunnen worden behouden en het aantal raadsleden zou hetzelfde blijven.

Op nationaal niveau zouden wij volledig onder de Franse wetgeving vallen, met inbegrip van de verkiezingsregels. Jacques Lenain legt uit: ‘Frankrijk heeft momenteel 925 nationale volksvertegenwoordigers (senatoren en afgevaardigden) voor 67 miljoen inwoners. De 11 overzeese gebieden zijn grotendeels oververtegenwoordigd. Voor de 3,6 miljoen Walen zouden we kunnen rekenen op 5%, of 40/45 vertegenwoordigers.’

Van 40 naar 45 nationale vertegenwoordigers zou een halvering van het huidige aantal betekenen. De kansen om een ministerportefeuille te krijgen worden dan uiterst gering. En dat is echt zorgwekkend voor Georges-Louis Bouchez. Daarom trekt hij zo nadrukkelijk de Belgische kaart.