De immense investeringen die Elia wil doen in de periode 2024-2034 gaan een factuur opleveren van meer dan 6,2 miljard euro. Dat bedrag zal op de elektriciteitsfacturen van de gezinnen en bedrijven komen als wettelijke Elia-bijdrage.

Die investeringen zitten in het federaal ontwikkelingsplan dat minister Tinne Van der Straeten moet goedkeuren. De inspraakprocedure loopt. Bedrijven, boeren en zelfstandigen zijn tegen, maar dankzij stemmen van ngo’s en vakbonden volgde toch een positief advies qua duurzame ontwikkeling.

Advies

Uit het gepubliceerde advies van de Federale Raad voor Duurzame Ontwikkeling blijkt dat de werkgevers unaniem tegenstemden, maar dat de stemmen van de milieuorganisaties en de vakbonden de doorslag gaven om een positief advies te voorzien voor de minister van Energie Tinne Van der Straeten (Groen). Het bedrijfsleven moest het dus afleggen tegen de samenwerking van vakbonden, de milieubeweging en ngo’s voor ontwikkelingssamenwerking.

De Federale Raad voor Duurzame Ontwikkeling (FRDO) gaf op 20 januari haar advies over ‘het ontwerp van ontwikkelingsplan van het elektriciteitstransmissienet 2024-2034 van Elia en zijn strategische milieubeoordeling’. De FRDO is een adviesorgaan samengesteld uit vakbonden, werkgevers en milieuorganisaties. Het ontwikkelingsplan moet de infrastructuur voor windmolenparken helpen financieren. Zodra Van der Straeten in april dat federaal ontwikkelingsplan goedkeurt moet de regulator CREG akkoord gaan en komt de kost ervan op de facturen van bedrijven en gezinnen als ‘wettelijke bijdrage’.

Elia en de federale regering

Tijdens de vergadering van 8 december 2022 presenteerde Elia het ontwerp van Federaal Ontwikkelingsplan van het elektriciteitstransmissienet 2024-2034, terwijl Arcadis het rapport van de Strategische Milieubeoordeling van dit Plan voorstelde. Het advies dat hieruit ontsproot is niet enkel gericht aan Elia, maar ook aan de federale regering.

Zowel Elia als de federale regering presenteren het ontwikkelingsplan als oplossing voor de bevoorradingszekerheid en een duurzaam energiebeleid. Zoals te verwachten legde de FRDO de nadruk op hun stokpaardje door te vragen dat ‘enkel investeringen gebeuren die noodzakelijk zijn voor de transitie naar een koolstofneutrale en een zekere elektriciteitsvoorziening’. De Raad drong dan ook aan om energiebesparingen te promoten. Het orgaan gaat geheel mee in de doelstellingen om interconnecties op de Noordzee na te streven en in te zetten op windenergie, maar wel met een eerlijke verdeling van de kosten en de baten.

Belangrijkste vraag

De Raad ging de belangrijkste vraag niet uit de weg, al zat die verstopt tussen tal van ideologische passages over ‘hernieuwbare energie’. De belangrijkste vraag is immers wie de rekening gepresenteerd krijgt? Het zou ‘maar 40 tot 100 euro’ per jaar per gezin extra opleveren. De Raad wees terecht op het feit dat het ontwikkelingsplan dat niet uitwerkte: ‘In dit verband betreurt de raad het dat het effect van de voorgenomen investeringen op de uiteindelijke elektriciteitsprijs voor huishoudens en bedrijven niet wordt beoordeeld.’

De FRDO wees er terecht op dat de investeringen enorm zijn en de kapitaalintensieve infrastructuur van Elia financieringskosten meebrengt die ‘zo laag mogelijk’ moeten worden gehouden. ‘De bevoegde autoriteiten zouden hierover moeten waken en eventuele initiatieven moeten ondernemen (bijvoorbeeld met financiering vanuit een publiek financieel instrument via de publieke bank Belfius)’, luidde het.

Negatieve gevolgen onder controle?

Elia beweert dat ze met de vraagsturing de negatieve gevolgen voor werknemers (tijdelijke werkloosheid) en burgers (die geen geld hebben voor zonnepanelen, warmtepompen of andere energiebesparende investeringen) onder controle kunnen houden. De Raad lost dat op door fiscale maatregelen en subsidies te vragen om ‘elektriciteit te bevorderen’. Wat Elia bedoelde met vraagsturing is onduidelijk.

De Raad vroeg ook een strategie te ontwikkelen voor batterijenparken, een ander plan van Van der Straeten. In een zeer eufemistisch geformuleerde paragraaf vroeg het orgaan om de milieueffecten van het energie-eiland Prinses Elisabeth op de Noordzee te onderzoeken. Dat energie-eiland is één van de (dure) pijlers van het ontwikkelingsplan.

De conclusie is dat groenlinkse ngo’s de balans deden overhellen om het beleid van een groene minister te steunen. Ondertussen zou er ook een advies van netbeheerder Fluvius bestaan, dat belangrijke kanttekeningen plaatst bij het federaal ontwikkelingsplan. Volgens Fluvius bevat het plan onvoldoende tijdige oplossingen. Fluvius heeft verder kritiek op de eenzijdige federale benadering en het onvoldoende rekening houden en onderschatten van lokale capaciteitsbehoeften.