Xesco Figueredia en Marta Bautista: ‘Geen onafhankelijkheid omwille van de onafhankelijkheid’

Quo vadis Catalonië? Net geen twee jaar geleden haalde de Spaanse autonome regio de wereldpers met een onafhankelijkheidsreferendum en in West-Europa ongezien politiegeweld. Hoe diep blijven de wonden die toen geslagen zijn? Hoe groot is de economische en sociale impact van wat toen gebeurde? En hoe zien de Catalanen nu zelf hun toekomst? Doorbraak trok naar Catalonië, en peilde er de stemming. Vandaag de vijfde aflevering in onze vijfdelige reeks.

CATALONIË. —  Ze zijn jong, reizen de wereld rond en hebben weinig of niets met wat zij omschrijven als historisch nationalisme. Maar toch knaagt het vandaag bij Xesco Figueredia (33) en Marta Bautista (32). ‘Wat er hier de voorbije twee jaar gebeurd is, was een heuse aanval op het Catalaanse volk. Spanje kan dit probleem niet onder de mat blijven schuiven.’

Hij is volbloed Catalaan, afkomstig uit een familie die het idee van onafhankelijkheid niet geheel ongenegen is. Zij werd zelf wel geboren in Catalonië maar haar ouders zijn afkomstig uit de zuidelijke provincie Murcia. Ze vonden elkaar in Barcelona en in de liefde, en baten nu samen een bijzonder charmate B&B uit op een uurtje rijden van de Catalaanse hoofdstad. ‘We waren collega’s op het HR-departement van een technologiebedrijf in Barcelona,’ blikt Marta terug. ‘Op een mooie dag hebben we voor onszelf uitgemaakt dat we dit niet de rest van ons leven wilden blijven doen, en zijn we gaan reizen. Na een tijdlang in een hotel gewerkt te hebben in Brazilië zijn we sinds begin deze zomer opnieuw hier aan de slag. In het najaar trekken we richting Mexico, om daar in de toeristische sector te gaan werken.’

Xesco herinnert zich de dag van het referendum nog alsof het gisteren was. ‘We waren aanvankelijk helemaal niet van plan om te gaan stemmen. We waren de bergen in getrokken om de heisa in de stad wat te ontvluchten – we werkten en woonden toen nog in Barcelona – toen we op onze telefoon de beelden zagen binnenstromen van het politiegeweld in de stad. Ik had me tot dan toe niet echt betrokken gevoeld bij die hele onafhankelijkheidsstrijd, maar op dat moment hebben we samen beslist om terug te keren naar de stad en zelf ook te gaan stemmen. Niet omdat ik absoluut voor de onafhankelijkheid wilde stemmen, wél omdat ik vond dat het mijn burgerrecht was om te stemmen. Dat recht werd in onze ogen toen met de voeten getreden door de aanpak van de Spaanse overheid. Zowel de weken die het referendum voorafgingen als de twee maanden die daarop volgden, waren bijzonder intens in Barcelona: overal politie op straat, betogingen pro en contra, constant het geluid van helikopters boven de stad.’

‘Voor mij liggen de zaken enigszins anders, omdat ik de eerste generatie binnen onze familie ben die echt zelf in Catalonië geboren is,’ pikt Marta in. ‘Het streven naar onafhankelijkheid hier is voor mij nooit echt iets geweest waarvan ik wakker lag, maar op 1 oktober 2017 is er toch een en ander veranderd. In mijn ogen zijn heel veel mensen toen enkel gaan stemmen omdat ze vonden dat ze dat recht hadden, ook al deed de regering in Madrid er alles aan om dit te beletten. Tot vandaag vind ik dat we niets opschieten met de onafhankelijkheid omwille van de onfhankelijkheid: de lokale politici moeten me overtuigen met een concreet plan. Ze moeten harde cijfers op tafel leggen waaruit blijkt dat we er na die onafhankelijkheid ook daadwerkelijk op zullen vooruit gaan. Als je me vraagt of ik vandaag meer pro-onafhankelijkheid ben dan twee jaar geleden, dan is het antwoord wellicht nee, maar alles wat zich hier in die twee jaar heeft afgespeeld, heeft me wel aan het denken gezet. Spanje heeft wel degelijk een probleem, maar de regering in Madrid doet er alles aan om dat probleem onder de mat te schuiven en het luistert niet naar het Catalaanse volk. Ik heb me nooit een Catalaanse nationalist gevoeld, maar ben er intussen wel van overtuigd dat wat er de voorbij twee jaar gebeurd is een heuse aanval is op de bevolking van Catalonië.’

Desinformatie

Vier maanden na het referendum trokken Xesco en Marta richting Brazilië, om pas in de lente van dit jaar terug te keren naar hun geboorteland. Anderhalf jaar later hebben ze naar eigen zeggen niet het gevoel hier nu een dieper verdeelde samenleving aan te treffen. ‘Ik heb zelfs de indruk dat de spanning enigszins geluwd is,’ geeft Xesco aan. ‘Tegelijk merk ik wel in mijn vriendenkring dat iedereen gewoon op zijn standpunt gebleven is. En misschien hoeden mensen er zich vandaag ook iets meer voor om hun standpunt in het openbaar te uiten. Het ligt allemaal een stukje gevoeliger, zeker in een werkcontext. Nogal wat mensen uit mijn omgeving zijn eerder pro-onafhankelijkheid, terwijl ik zelf geen romantische nationalist ben. Ik heb ergens wel het gevoel dat ik mijn eerder rationele kijk op het thema vandaag een stuk meer moet verdedigen en argumenteren dan pakweg drie jaar geleden. Tegelijk speelt mijn rechtvaardigheidsgevoel op wanneer ik praat met felle tegenstanders, of met overtuigde Spaanse nationalisten: deze regio is de voorbije decennia vaak heel onrechtvaardig behandeld door Madrid, en vanuit die optiek kan ik de voorstanders dan wel weer volgen. Maar wat me vooral ergert: we zijn in die twee jaar als samenleving, in én buiten Catalonië, geen stap opgeschoven. Er is geen concreet plan, er ligt geen project op tafel. Als Spaanse samenleving weten we gewoonweg niet hoe we hiermee moeten omgaan. Erger nog: dit conflict komt sommige politici – Spaanse en Catalaanse – gewoon ook erg goed uit, het is voor sommigen een gedroomde bliksemafleider.’

Voor Marta, die nog flink wat familie wonen heeft in Murcia, liggen de zaken nog een stuk ingewikkelder. ‘In de weken na het referendum waren mijn familieleden daar echt ongerust, ze leefden in het idee dat er hier in Catalonië een soort oorlog was uitgebroken en dat voor- en tegenstanders op straat met elkaar op de vuist gingen. Onzin uiteraard. Ikzelf ben in die periode vooral geschrokken van de desinformatie en soms zelfs regelrechte leugens die zelfs de meest prestigieuze Spaanse media in de rest van het land verspreidden. Daarnaast probeer ik het onderwerp met mijn familie in Murcia nu zoveel mogelijk te vermijden. Ik voel me intussen gewoon ook Catalaanse en de rest van Spanje scheert alle Catalanen nu systematisch over één en dezelfde kam. Vooral de Spaanse pers draagt op dat vlak een loodzware verantwoordelijkheid.’

Diepgaande corruptie

Het idee als zou het Catalaanse nationalisme toch vooral een soort romantische oprisping zijn bij de wat oudere bevolking, vegen beiden jongeren resoluut van tafel. Xesco: ‘Ik heb toch een behoorlijk uitgebreide en heterogene vriendengroep, en ik denk dat ik niet overdrijf als ik zeg dat negen op tien vrienden vandaag voor de onafhankelijkheid zijn. Niet meteen omwille van historische redenen, maar vooral omdat ze die onafhankelijkheid als een mogelijkheid zien om zich los te maken van het verrotte Spaanse systeem. Spanje kampt met heel veel problemen, gaande van diepgaande corruptie tot een even diepgeworteld cliëntelisme, en zij zien een nieuwe start binnen een veel kleinere entiteit echt als de enige mogelijke uitweg.’ ‘Dat klopt misschien wel,’ beaamt Marta, ‘maar Catalonië kampt op wat kleinere schaal wel met dezelfde problemen als Spanje. Ik ben er dus niet van overtuigd dat een eventuele onafhankelijkheid veel zou oplossen. En nogmaals: wat dan na die onafhankelijkheid? Er ligt in mijn ogen gewoon geen plan op tafel. In die zin doet het me wat denken aan de brexit: van grote symbolische waarde, jazeker, maar wat dan daarna?

Dit is het vijfde en laatste interview in een reeks over de Catalaanse crisis.