60 jaar Verdrag van Rome: het Brethertonsyndroom

Zestig jaar terug tekenden ‘de zes’ van Europa het Verdrag van Rome. Het vormt de basis van wat we vandaag de Europese Unie noemen. Boven de EU hangt het dreigende zwaard van de brexit. De ironie wil dat het geboortejubileum van de EU zo goed als samenvalt met de officiële start van de Britse uittocht, nu woensdag 29 maart.

Premier Theresa May was er dan ook niet bij op de herdenking van zaterdag 25 maart. Maar laten we niet melodramatisch doen, zestig geleden waren de Britten er ook niet. De Labour politicus en oud-premier Clement Attlee dacht er toen al het zijne van: ‘Ik ken de zes allemaal goed. Zeer recentelijk spendeerde dit land heel veel bloed en kostbaar geld om vier van hen te redden van de aanvallen door de andere twee’. Maak jezelf dus niets wijs, het Verenigd Koninkrijk droeg de Europese gedachte nooit echt een warm hart toe.

In het Siciliaanse Messina werd in 1955 het Verdrag van Rome voorbereid. Hoewel ‘de zes’ hoopten op een Brits engagement, toonde het land maar heel weinig interesse. Meer zelfs, het VK stuurde de compleet onbekende ambtenaar Russell Bretherton naar de bijeenkomst van de ministers van Buitenlandse Zaken. Tot zijn eigen verbazing werd hij in Messina met alle égards ontvangen. Voor de eerste en laatste keer in zijn leven werd hij aangesproken met ‘Excelllentie’. Tijdens de besprekingen zat hij met gekruiste armen te luisteren. Hij nam kort het woord en besloot: ‘It will not work. Au revoir et bonne chance!’ De Britse ambtenaar raapte zijn papieren bij elkaar, stond op en keerde niet meer terug. Twee jaar later werd het Verdrag van Rome ondertekend zonder de Britten. Toen die in de jaren ’70 toch aansloten bij het Europese project, dan was dat niet uit liefde. Maar uit economische noodzaak. 

Typisch is ook de stijl waarmee premier Gordon Brown tien jaar terug het Verdrag van Lissabon goedkeurde. Hij plaatste zijn handtekening meer dan drie uur later dan de andere regeringsleiders. Lekker onopvallend voor het publieke oog. In het VK viel het Lissabonakkoord, een verdoken Europese grondwet, meer dan slecht. 

Op de voorbereidingen van het Verdrag van Maastricht begin jaren ’90 maakte Margaret Thatcher zich danig druk en in haar politieke ondergang pleitte ze overtuigd: ‘No! No! No!’ Toen haar opvolger John Major vooralsnog de goedkeuring gaf, brieste ze: ‘I could never have signed that treaty!’. Dat ze het Verdrag van Luxemburg in 1985 signeerde en daarmee de deur naar Maastricht opende, vergat ze liever.

Met het inroepen van artikel 50 van het Verdrag van Lissabon wordt dit lastige verstandshuwelijk beëindigd. De EU dreigt met een financiële scheidingspil van zo’n 60 miljard euro. Het wakkert de eurohaat aan de overkant van het Kanaal alleen maar aan. Theresa May hijst zichzelf op het schild als een Sint-Joris die de gewone Brit beschermt tegen de eurodraak. ‘Let us move forward together!‘, beet ze de eurofiele Schotse nationalisten in het Lagerhuis toe. Het zijn woorden die doen denken aan Winston Churchill tijdens de oorlogsjaren. Hoe meer tegenstand de brexit van buitenaf kent, hoe dieper de eurosceptici zich in hun loopgraven begraven. Ze geloven de dreigementen van Brussel of van de Schotse nationalisten niet. Het grootse verleden vormt hun schild, de onbekende toekomst hun hoop. Op zaterdag 25 maart betoogden 10 000’en Britten tegen de brexit. Als je weet dat destijds zo’n slordige 300 000 mensen betoogden voor het behoud van het platteland en een herinvoering van de vossenjacht dan weet je meteen waar de meesten hun prioriteiten leggen.

Zestig jaar na Rome klinken de woorden van Bretherton nog stevig door in Londen en Brussel. Het is aan de EU om het tegendeel te bewijzen. Niet de EU van de zes maar dat van de 28. Excuseer, 27. Bonne chance!

Dit stuk verscheen eerder op Knack.be.

Foto: (c) Reporters