All I Want For Christmas… zijn gewillige consumenten

‘It’s the most wonderful time of the year’ van Andy Williams klinkt luid door de boxen. Weinigen die het zullen ontkennen. Het is inderdaad de meest fantastische periode van het jaar. Het straatbeeld is overgenomen door kerstbomen, lichtjes, kerstmannen, rendieren en hier en daar een verdwaalde kerststal. Het ene gezin blijkt al over wat meer energieoverschot dan het andere te beschikken. In de steden struikelen we haast over elkaar op de kerstmarkten, waar we onze wijn nu warm en niet koud drinken.

Op het eerste zicht is het allemaal zeer fijn en gezellig. Maar toch. Elk jaar opnieuw ontstaat bij mij dat omknellende gevoel. Het is een traditie geworden om alles waar Kerstmis echt om draait voor een groot deel te laten ondersneeuwen door een door consumptie gedreven, haast geforceerd kerstgevoel. Beleven staat centraal, eerder dan verstillen.

Consumentisme

Vandaag willen we doen waar we zin in hebben. Of we die zin zelf bepalen, is nog maar de vraag. Al bijna twee maanden wordt de ene na de andere reclame rond onze hoofden geslingerd. Blije gezichten aan rijk gedekte tafels, kinderen die uitpakken met het nieuwste speelgoed en perfect ogende gezinnen die in hun matchende kerstpyjama’s het oppergevoel van gezelligheid bereiken. We doen vanaf dag één allemaal massaal mee. Waarom laten we ons toch zo makkelijk inpakken door dat kerstgevoel?

Waarom kunnen we niet geduldig zijn en onze begeertes niet onmiddellijk laten vervullen? De kerstsfeer wordt niet langer gecreëerd door warmte en verbondenheid, maar door marketingstrategen en winkelketens die ons een ‘perfecte kerst’ willen verkopen. ‘All I want for Christmas is You’ krijgt in dat licht een nogal sombere bijklank. Het is almaar meer het feest van het consumentisme.

Tijd

‘Alles heeft zijn tijd’, zo leert het boek Prediker ons. Een mooie gedachte. Het komt niet toevallig uit de Bijbel. Vrij geïnterpreteerd zou je kunnen zeggen: er is een tijd om ergens naartoe te leven en er is een tijd om iets daadwerkelijk te vieren. De vraag is of dat vandaag wel nog zo helder te onderscheiden valt. De periode richting Kerst was ooit een tijd van schaarste en soberheid, in de koude en donkere winterdagen. De adventsperiode is een tijd van bezinning, verwachting en voorbereiding, waarin wordt toegewerkt naar het kerstfeest. Die eenvoud maakte het des te bijzonder als er één dag was waarop het licht doorbrak, waarop het huis gevuld was met de geur van een speciaal diner en waarop mensen samenkwamen.

Tegenwoordig is die schaarste verdwenen. Er heest overvloed. We hebben veel te veel van alles — versiering, muziek, eten, cadeaus — maar daardoor verliezen we ook het gevoel van iets bijzonders. Dat is misschien wel het grootste verlies. Door het feest wekenlang uit te smeren, verdwijnt de magie en de uitzonderlijkheid van die ene dag.

De persoon

De waarden van Kerst kunnen nooit helemaal verdwijnen. Zo optimistisch zijn we nog wel. Laat ons hopen dat we te midden van al die overdaad aan lichtjes ook dat ene kleine lichtje kunnen zien en kunnen gedenken, met name de geboorte van Jezus Christus, die als een weerloos kind in een kribbe onder de mensen komt wonen.

Stilaan wordt hij nogal verward met de uit de Verenigde Staten geïmporteerde kerstman, het fenomeen ‘gezelligheid’ en/of cadeautjes, maar het blijft toch de persoon rond wie Kerstmis echt draait. Net in dat verdomhoekje is dat kerstverhaal relevanter dan ooit tevoren. In de rush van die drukke dag en periode waarin we kerst moeten beleven een moment nemen, al is het maar heel even, om te verstillen en daarover te reflecteren – wie weet zelfs in een kerk – zou ieder van ons deugd kunnen doen. Het zou ons terug een stapje dichter kunnen brengen bij de nederige waarden waar Kerstmis echt om draait.