Politici botsen op fouten uit verleden

De federale regeringsvorming blijft moeizaam verlopen. Ondanks het feit dat er bij alle partijen aan de tafel ongetwijfeld voldoende ambitie en verantwoordelijkheidszin is, slagen ze er voorlopig niet in de balans te vinden tussen aandacht voor de zwaksten, een stimulerend kader voor ondernemerschap en een stevig plan om onze staatsfinanciën op orde te krijgen.

Het lijkt gemakkelijk om naar het Belgisch verleden te verwijzen als oorzaak voor de blokkering van de regeringsvorming vandaag, maar het zou ook onrechtvaardig zijn dat niet te doen. Toch zolang we leren uit de fouten van het verleden en er ons vooral niet achter wegsteken.

Terugblikkend op het verleden wordt vooral verwezen naar crisissen, met name de twee grote die we de afgelopen twintig jaar doormaakten: de financiële crisis en de coronacrisis. Dat waren inderdaad ernstige crisisperiodes die onze overheden tot serieuze inspanningen dwongen om de noodzakelijke economische en sociale stabiliteit te garanderen.

Vaak worden wel de economisch bloeiperiode tussen 2004 en 2008 en de lange periode van quasi ‘gratis geld’ tussen 2010 en 2022 vergeten. Het is overduidelijk dat we in dit land de opportuniteiten die noch de gunstige periodes, noch de crisissen met zich meebrachten hebben aangewend om de toenemende druk van vooral de vergrijzing op onze overheidsfinanciën onder controle te krijgen.

Vergrijzing

Nochtans worden jaarlijks zeer interessante rapporten geschreven door de zogenaamde vergrijzingscommissie. Ik herinner mij nog dat, toen ik startte bij Unizo eind 2004, de kosten van onze sociale zekerheid 23,7 procent van het bruto binnenlands product (bbp) bedroegen. Toen al werd gesteld dat deze door de toenemende vergrijzing zouden oplopen tot 27,3 procent in 2030.

Intussen zijn we vijf jaar voor die deadline. De kost van onze sociale zekerheid is in 2023 al geëvolueerd tot 25,8 procent van het bbp. De voorspellingen nu zijn dat die tussen 2050 en 2070 zal aftoppen rond de 30 procent van het bbp. Voor alle duidelijkheid: een kostengroei met 1 procent van het bbp betekent vandaag een kostenstijging met iets meer dan 4,7 miljard euro op jaarbasis. We spenderen omgerekend naar euro’s nu jaarlijks grofweg 10 miljard euro meer aan sociale zekerheid dan twintig jaar geleden.

Dat is de harde cijfermatige realiteit. Tijdens de voorbije twintig jaar vond er dus absoluut geen ‘sociale afbouw’ plaats. Integendeel, er was een opbouw die een zware hypotheek legt op de toekomst.

Zilverfonds

De studiecommissie voor vergrijzing werd 25 jaar geleden opgericht, samen met het Zilverfonds. Ze kwamen er allebei met het doel die groeiende kost van de vergrijzing draagbaar te houden voor onze samenleving en economie. Of anders gezegd: om te vermijden dat die zou leiden tot een excessieve belastingdruk en een afbreuk van ons economisch potentieel, waardoor de noodzakelijke groei in het gedrang zou komen.

25 jaar later proberen sommigen die voorzienigheid van de toenmalige beleidsmakers te vergeten. Het mag gezegd, het Zilverfonds was een rondje bedriegerij van iemand wiens naam ik liever niet noem, ongetwijfeld met medeweten van zijn toenmalige regeringscollega’s. Die spaarpot bleek een lege doos.

Herverdeling

De rapporten blijven we evenwel produceren en blijven ons met de neus op de feiten duwen. Hoe je het ook draait of keert, vanuit het gegeven dat we één van de meest herverdelende landen van de wereld zijn met een overeenkomstige belastingdruk, is er geen marge om die druk nog te verhogen. Enkel om die anders te gaan verdelen over de verschillende spelers.

Dat betekent dat er geen andere keuze is dan inzetten op meer economische groei door meer mensen actief te laten schrijven aan ons economisch verhaal. Een groter deel van de bevolking moet aan de slag. Tegelijkertijd moeten er duidelijkere keuzes gemaakt worden in het uitgavenpatroon van de sociale zekerheid.

Wie beweert dat dit sociale afbraak is dwaalt niet enkel, maar pleegt schuldig verzuim. Dergelijke keuzes zijn net de garantie dat er op een duurzame manier sociale ondersteuning en stabiliteit kan worden gegarandeerd. Want dat verdienen we.