Aanslepen oorlog in Oekraïne schreeuwt om realpolitik

Hebt u onze eerste minister (of die van onze buurlanden) al eens horen zeggen dat het tijd wordt dat de oorlog in Oekraïne stopt? Hebt u in onze media vanuit het Westen al veel oproepen tot diplomatie gehoord? Als het antwoord negatief is, dan wil dat niet zeggen dat u de politiek niet goed volgt. Integendeel.

Toch begrijp ik het niet. De oorlog sleept al bijna drie jaar aan. Over het aantal doden en gewonden bestaan geen exacte cijfers, maar het gaat om honderdduizenden, mogelijk zelfs meer dan een miljoen, en dan vooral militairen, nog meer in Rusland dan in Oekraïne. Elke dag sneuvelen soldaten en raken er gewond.

Demografisch is de voortdurende oorlog een ramp voor Oekraïne, aangezien miljoenen mensen het land hebben verlaten, velen definitief. Economisch gaat het Rusland schijnbaar voor de wind, maar ook de Russische president Vladimir Poetin kan deze oorlogseconomie niet nog jaren volhouden.

Dat bij ons en in Duitsland autofabrieken sluiten heeft ook met deze oorlog te maken, voornamelijk door het zien verdwijnen van de relatief goedkope olie en gas uit Rusland en de hele omschakeling die dit gevergd heeft. Europa is vandaag niet minder afhankelijk van externe energieleveranciers, het zijn gewoon andere leveranciers. En misschien wel het belangrijkste: op dat terrein is Rusland al meer dan een jaar vooruitgang aan het boeken. Traag, maar zeker.

Plan B

Je zou dan kunnen verwachten dat Oekraïne begint na te denken over een plan B — lees: aan tafel gaan zitten. De Oekraïense bevolking is het in ieder geval beu aan het worden. Uit opinieonderzoek uit Kiev blijkt dat sinds kort voor het eerst meer dan 50 procent van de bevolking de diplomatie verkiest boven de verdere oorlogsvoering. Het is zowat het enige dat overeenkomt met wat ik zou verwachten.

Dat de Oekraïense president Volodimir Zelenski als gevolg hiervan de dringende noodzaak zou inzien om opnieuw – zoals vlak na de start van de oorlog in 2022 – te onderhandelen, is niet het geval. Hij geeft nu wel voor het eerst toe dat het bezette grondgebied moeilijk zal kunnen worden heroverd en dat ‘in 2025’ het tot een diplomatieke oplossing moet komen. Dus nog maanden oorlog voeren, en dus nog meer doden en gewonden daar en nog meer economische problemen in de rest van de wereld.

Inzicht

Dat westerse leiders Zelenski helpen tot inzicht te komen omdat dat ook in ons belang is? Helemaal niet. Onze politici zwijgen in alle talen. Ons officieel beleid, dat niet in de Wetstraat maar in het Berlaymontgebouw en in Evere — en dus Washington D.C. — wordt bedacht, is nog altijd dat Oekraïne moet ‘winnen’. En dat we er alles aan moeten doen om dat te bewerkstelligen. In praktijk komt ons non-beleid erop neer dat we wat geld en wapens naar de Oekraïners gooien – trouwens minder en minder – en tegelijkertijd roepen: ‘Trek uw plan!’

Theo Franken (N-VA) heeft sinds kort voor het eerst toegegeven dat het moeilijk zal zijn om het bezette grondgebied terug te winnen. Hij lijkt Zelenski’s papegaai te zijn. Ook Franckens oproep tot diplomatie heb ik voorlopig gemist: hij wil vooral wapens blijven sturen. Ook ik begrijp dat we niet meteen moeten stoppen met dat laatste, maar ik bepleit dat we tenminste tegelijk actief een einde aan die oorlog proberen te maken door de diplomatieke kaart te trekken. Met wapens zal het immers niet lukken.

Winnen

Soms hoor je Belgische oud-ambassadeurs verkondigen dat het moment niet rijp is, aangezien Rusland aan het winnen is. Maar hebt u diezelfde oud-ambassadeurs horen oproepen om er een eind aan te maken toen Oekraïne aan het winnen was in de nazomer van 2022? Tuurlijk niet. Onze politici en ons ‘foreign-policy establishment’ zijn verblind door het oorlogsnarratief waarin ze zelf zijn beginnen te geloven, hoe naïef en idealistisch dat ook is.

Ze hebben de mond vol van internationaal recht en mensenrechten, alsof de internationale politiek daarop gebaseerd is. Neen, zij zóú erop moeten gebaseerd zijn. Maar ze ís gebaseerd op macht. Dat zijn wij totaal uit het oog verloren.

De enkelingen die wel de capaciteit hebben om op een nuchtere realpolitieke wijze hierover na te denken, hebben de moed niet om in te gaan tegen het dominante oorlogsnarratief dat ze zelf hebben gecreëerd. Uit schrik voor gezichtsverlies en om ‘er’ niet meer bij te horen. Uit schrik om toe te geven dat ze jarenlang de verkeerde kaart hebben getrokken. Dat ze jarenlang gedacht en vooral gehoopt hebben dat Oekraïne zou winnen, terwijl elke eerstejaarsstudent internationale betrekkingen zou weten dat dat quasi onmogelijk was.

Schuld

De enkele experts in het Westen die van in het begin de schuld mede in het Westen hebben gelegd en tegelijkertijd waarschuwden voor ons non-beleid sinds de start van de oorlog, werden ervan beschuldigd ‘Poetin-verstehers’ te zijn, soms zelfs ‘Poetin-lovers’. Zij worden quasi nooit opgevoerd in de mainstreammedia, zeker niet in de audiovisuele media.

Als ze hun ding kwijt konden in een opiniestuk of podcast, mochten ze al blij zijn. Maar John Mearsheimer (University of Chicago), Stephen Walt (Harvard University), Jeffrey Sachs (Columbia University), Glenn Diesen (Noorwegen) en Joke Demmers (Universiteit Utrecht) krijgen vanwege de feiten wél gelijk. Ook Trump zit op die lijn. Als hij zich binnenkort ook nog eens terugtrekt uit dit wespennest, gaat Ursula von der Leyen het alleen mogen oplossen. Dat belooft.