Dorst naar adalet/gerechtigheid!

Nee, het verzet in Turkije is nog niet dood. Steeds luider weerklinkt er de roep om gerechtigheid, ‘ adalet ’ in het Turks. Begin juni had Kemal Kilicdaroğlu, de voorzitter van de seculiere oppositiepartij CHP, met duizenden aanhangers een 450 kilometer lange mars voor gerechtigheid ondernomen van Ankara naar Istanbul. Dat baarde internationaal heel wat opzien, en ergerde zoals te verwachten de Turkse president Recep Tayyip Erdoğan wiens regerende partij (AKP) nu net het begrip ‘adalet’ in haar naam voert. Om het momentum van zoveel vastberadenheid niet verloren te laten gaan organiseerde Kilicdaroğlu eind augustus een vierdaags congres dat volledig in het teken van adalet stond.

De geest van Atatürk

Çanakalle was als plaats van het congres niet toevallig gekozen. De stad bewaakt de toegang tot de zee-engte van de Dardanellen. Het was in Gallipoli (Gelibolu) aan de overkant dat Mustafa Kemal Atatürk, de latere stichter van de Turkse  republiek én van de Republikeinse Volkspartij (CHP), samen met andere commandanten in april 1915 het Ottomaanse leger naar een laatste grote overwinning wist te leiden op Britse, Franse en ANZAC-troepen (Australische en Nieuw-Zeelandse). Na de Eerste Wereldoorlog werden er in Çanakalle talloze monumenten opgericht ter herdenking van het meer dan een half miljoen soldaten dat in de Slag van Gallipoli was gesneuveld. Gewijde grond dus, en voor de CHP ook een manier om de geest van Atatürk, de vader van het Westers-georiënteerde Turkije, op te roepen.

Kilicdaroğlu opende het congres op 26 augustus met de woorden dat Turkije dorst naar gerechtigheid. Hij beriep zich op een door de CHP afgenomen opiniepeiling om te zeggen dat 73% van de 80 miljoen Turken niet gelooft dat het juridisch systeem in Turkije rechtvaardig functioneert. In totaal namen tienduizend mensen deel aan het congres en namen er 700 mensen het woord in acht sessies over evenveel aspecten van de maatschappij waarin gerechtigheid een beslissende rol speelt, zoals bijvoorbeeld religie, onderwijs, kiessysteem. Partijlogo’s waren niet gewenst, opdat ook mensen van andere partijen zoals de pro-Koerdische HDP of uitgetreden leden van de AKP of de Turks-nationalistische MHP konden deelnemen. Kilicdaroğlu hoopte natuurlijk de verschillende oppositionele krachten in het land bijeen te brengen, zoals de seculieren en Koerdische en Turkse nationalisten, wat geen sinecure is ondanks hun gemeenschappelijke afkeer van het systeem-Erdoğan.

Eisenpakket

Het congres eindigde op 29 augustus op de vooravond van de Dag van de Overwinning, die in Turkije gevierd wordt als herinnering aan de dag waarop Atatürk in 1922 de Griekse invasietroepen had verslagen en waarmee het pad werd geëffend voor de oprichting van de moderne Turkse republiek een jaar later. Tegen die symbolische achtergrond weerklonk des te sterker de uitspraak van Kilicdaroğlu dat er in Turkije een ‘nieuwe beweging voor democratie, rechtsstaat en vrede’ was geboren. Zij zal, aldus de voorzitter van de door Atatürk gestichte CHP nog, nooit de heerschappij van één man aanvaarden.

Op het einde van het congres namen de deelnemers vijf eisen aan voor een beter Turkije, namelijk de opheffing van de noodtoestand (die al van kracht is sinds de mislukte coup van 15 juli 2016), de vrijlating van alle gearresteerde parlementsleden (van CHP en HDP), het herstel van de scheiding der machten, een transparant kiessysteem en verlaging van de kiesdrempel (die nu op 10% ligt), en de beëindiging van de staatsdruk op de media.

Eer

Dat zijn allemaal zaken die als vanzelfsprekend overkomen in een normale democratie. Een antwoord op die eisen kan de regerende AKP echter niet geven. Het enige wat haar te binnen schoot, was het verspreiden van een video waarop te zien was hoe drie congresdeelnemers een biertje dronken ‘op de plaats waar onze martelaars rusten’ (De CHP zelf heeft de drie zondaars intussen uit de partij gestoten).

En uiteraard moest de persoon van Kilicdaroğlu het ook ontgelden. Erdoğan maakte zich vrolijk over een foto die Kilicdaroğlu toonde in onderhemd gezeten aan de ontbijttafel tijdens de mars op Istanbul. Dat vond de CHP aanvankelijk niet leuk tot ze zich realiseerde hoe volks haar eigen voorzitter zo overkwam, in schril contrast met de president die als een ware sultan op grote voet leeft. Kilicdaroğlu is een eenvoudige, waardige en ascetisch levende man die omwille van zijn uiterlijke gelijkenis met Mahatma Ghandi ook ‘Kemal Ghandi’ wordt genoemd. Of hij zijn volk ook naar de vrijheid zal kunnen leiden, is zeer de vraag, maar hij belichaamt in ieder geval de zwaar aangetaste eer van zijn natie.