En toen ging het licht uit

België is voor 60% afhankelijk van nucleaire energie. Dat is een optie uit de vorige eeuw waar vandaag wel veel over gepalaverd wordt, zonder dat men ooit tot een sluitende langetermijnvisie komt. De kernuitstap was eigenlijk al in 2003 beslist, voorzien voor 2015, maar zonder ‘hard’ stappenplan. Er worden dus geen nieuwe kerncentrales gebouwd, maar men gaat ook niet voluit voor duurzame energiebronnen (vandaag goed voor amper 10%). Het resultaat is een toenemend chronisch energietekort dat elke herfst als een monster van Loch Ness de kop opsteekt.

Effectief, al decennia lang is ons energiebeleid resultaat van politiek kortetermijndenken en bestuurlijk broddelwerk. Een Duits woord zoals Energiewende, dat een definitieve, groots aangepakte en solidaire omslag suggereert, is bij ons ondenkbaar: wij zijn gewoon geraakt aan politici die zowat altijd campagne voeren en slechts in de marge ook besturen. Dat is de reden waarom de Franse energiereus Engie (voorheen GDF Suez) via Electrabel het feitelijke monopolie heeft op de Belgische stroomvoorziening, fortuinen mag verdienen met verouderde, boekhoudkundig afgeschreven kerncentrales, en schuchtere pogingen van de staat om wat winsten af te romen, zoals de nucleaire taks, gewoon weg lacht. Electrabel is sinds 2005 dus in Franse handen, met dank aan grootindustrieel  baron Albert Frère, grootofficier in de Leopoldsorde, en een knullige Marten VIII-regering. Voor het Franse moederbedrijf is het niets meer dan een melkkoe, iets waar je zo weinig mogelijk in investeert en wat zoveel mogelijk moet opbrengen.

Mascotte op krukken

Reporters

Het grenzeloze amateurisme inzake Belgisch energiebeleid heeft vandaag een perfecte belichaming gevonden in de figuur van de éénarmige Marie-Christine Marghem (MR). Ik zet haar handicap in de verf, wat eigenlijk niet mag, zoals ik ook die van Maggie De Block wel eens parafraseer: als Bruegheliaanse symbolen van onkunde en machtsbederf.

Liesbeth Van Impe gaf in Het Nieuwsblad trouwens al een mooie voorzet via de kop ‘Marghem is hard op weg de beste mascotte ooit te worden voor een energiebeleid op krukken’(26/9). Men vraagt zich inderdaad voortdurend af, of onze federale energieminister gewoon de mentale capaciteiten mist om zo’n belangrijke bevoegdheid naar behoren en als een goede huismoeder waar te nemen, dan wel dat er enige opzet achter schuilt om Engie/Electrabel ter wille te zijn. Liberalen op de post van energie en klimaat? Het is deze dagen misschien niet echt een goed idee.

Engie beheert de nucleaire centrales en beslist zelf wanneer het elektriciteit uit het buitenland aankoopt. Meestal komt die peperdure stroom uit… Frankrijk: un train peut en cacher un autre. Via-via wordt die import uiteraard verrekend en komt ze op uw factuur terecht. Maar in de winter geldt in alle energieproducerende landen rondom ons het motto ‘Eigen volk eerst’, en gaat de kraan onherroepelijk dicht. Dan mag mevrouw Marghem wat praat voor de vaak verkopen en dreigen dat ze Engie aansprakelijk gaat stellen. Dat is flauwe kul: de enige aansprakelijke is Marghem zelf, en bij uitbreiding de Belgische federale staat

Nuttige tips

Reporters

In november zal dus maar 1 van de 7 kernreactoren in ons land functioneren. De overige hebben technische problemen of zijn in onderhoud. Het betonrot knaagt verder, als metafoor voor het malgoverno. Op dat moment treedt een plan in werking dat echt de bestuurlijke onkunde consolideert en bijna als normaal beschouwt: het afschakelplan waardoor in regio’s, steden of gemeenten gefaseerd het licht uitgaat. Bij voorkeur op piekmomenten tussen vijf en acht uur ’s avonds. Deze derdewereldtoestand zal ons niet alleen letterlijk in de kou zetten (geen enkele verwarming werkt dan nog, ook niet uw elektrisch gestuurde mazout- of gasbrander bijvoorbeeld, alleen de houtkachel die we niet mogen aansteken wegens te vervuilend). Treinen zullen evenmin in die afgeschakelde regio’s rijden, beeld u maar eens in wat voor een chaos op de wegen ons te wachten staat, speciaal bij guur weer.

Het Crisiscentrum deelt ondertussen nuttige tips uit om de onderbrekingen goed door te komen. Bijvoorbeeld: naar de radio luisteren, het TV-nieuws volgen en de nieuwssites in het oog houden. Vergetende dat bijvoorbeeld al die toestellen, inclusief de internetrouters in de huiskamer, ook op elektriciteit werken, en er dus niks te surfen valt. En dat GSM-antennes ook uitvallen zonder stroom. Dank u voor de tips. Als een bedelaarster gaat Marghem nu doorheen Europa op zoek naar kilowatts, die ze bijeenschraapt als kleingeld en trots toont

In een volgende fase wordt het nog zieliger, en begint het lobbywerk van burgemeesters om vooral hun stad of gemeente te sparen. De Gentse burgemeester Daniel Termont (SP.a) voert de klaagzang aan: not in my backyard, wetende dat als Gent gespaard wordt, Kaggevinne het dubbel zal geweten hebben. Vechten om stroom, zoals men in tijden van hongersnood vecht om een homp brood: het afschakelplan zet ons niet alleen in het donker maar brengt ook het donkerste in de mens naar boven.

Acte van Verlatinghe

Reporters

Tijd om de zaak ten gronde te herbekijken: misschien moet het woord zelfredzaamheid terug uit de kast gehaald worden. Want er is energie genoeg, we gaan een klimaat tegemoet met méér zon en méér wind, laten we er misschien ook eens de voordelen van in zien. Het zou goed zijn dat werkelijk iedereen zonnepanelen op zijn dak heeft, op voorwaarde dat die ook werken als er geen stroom is. Want dat is weer zo’n paradox: zonder elektriciteit op het net schakelt zo’n fotovoltaïsche installatie zichzelf uit, dat is wettelijk verplicht, terwijl ze net dan haar volle nut bewijst.

Het enige antwoord van de moegetergde burger (én bedrijven) tegen dit wanbeleid is een doorgedreven vorm van zelfredzaamheid. Een Acte van Verlatinghe op energievlak, gewoon uitpluggen uit het hoogspanningsnetwerk en zelf stroom maken, zo simpel is dat.  Een energiewende op onze maat, ik noem het nu al de elektrorevolte. De Vlaming met zonnepanelen beseft niet welke politiek potentiaal  hij op zijn dak heeft liggen. Niemand heeft een patent op het zonnelicht, de wind waait overal. Niet iedereen beschikt over de plaats en voldoende middelen om zo’n installatie te plaatsen, maar buurtgemeenschappen kunnen bijvoorbeeld in windmolens investeren en een eigen kleine centrale uit de grond stampen. Dit gecombineerd uiteraard met efficiënter isoleren en de verdere ontwikkeling van passiefhuizen. Het macro-netwerk zou zo langzamerhand overbodig worden en vervangen door kleinschalige, onafhankelijke stroomvoorziening, de zogenaamde off-grid-installaties. Het vergt een extra investering, maar autonomie mag iets kosten.

Wil het politiek systeem dat wel, zo’n evolutie naar burgerlijke zelfredzaamheid, op vlak van energieproductie en, wie weet, ook voedselvoorziening? Neen, want dan zou de staat zijn greep op de burger verliezen, ook fiscaal zou het een omwenteling zijn. Het bevoogdende systeem zou zichzelf overbodig maken, de ministers van onze zes Belgische regeringen en evenveel parlementen zouden ander werk mogen zoeken.

Op langere termijn is het nochtans de oplossing: iedereen producent. Individuen, groepen en collectieven die systemen en systeempjes van zelfvoorziening ontwikkelen, waardoor democratie een andere dimensie krijgt die misschien meer verwant is met de antiek-Griekse betekenis (de polis) en deze van de renaissance (de stadstaat). Of hoe het gestuntel van Marghem en de arrogantie van Engie tot libertarische pistes leiden. Het grootste afschakelplan moet zich in onze hoofden afspelen. Ik heb zo’n idee dat die omslag de komende herfst- en wintermaanden weer aan populariteit zal winnen. Te beginnen misschien al op 14 oktober.