Afwachten wat Duda zal doen

43 jaar is hij, de nieuwe president van Polen. Hij was 17 als de Muur viel. 10 jaar als Lech Walesa, de leider van ‘verzetsvakbond’ Solidarnosc, de gevangenis verliet. Zeven cruciale jaren, die zijn politieke coming of age ongetwijfeld hebben gekleurd, hoewel hij te jong was om volop van de deugden van het communistische regime te genieten. Wat mogen Polen en de EU verwachten van hun nieuwe president?

Eerder was Andrzej Duda al in de Sejm (het parlement) en het Europees Parlement verkozen voor de grote conservatieve partij PiS (Recht en Rechtvaardigheid). Een van de twee grote machtsblokken die uit Solidarnosc voortkwamen. De andere is het ‘Burgerplatform’ van de huidige voorzitter van de Europese Raad Donald Tusk. PiS is katholiek-nationalistisch-traditionalistisch, ‘rechts’ met andere woorden. Het Burgerplatform is eerder seculier-liberaal-vooruitgangsgezind, ‘centrum-rechts’. PiS is lid van de Europese Conservatieven en Hervormers (ECR) waar ook N-VA deel van uitmaakt. Het liberale Burgerplatform is aangesloten bij de Europese Volkspartij. Beide partijen speelden het voorbije decennium haasje-over en verdelen de machtspolitiek in het grote Polen dat door zijn omvang (39 miljoen inwoners) en het feit dat het de voorzitter van de Europese Raad levert, steeds meer een zitje op de eerste rij opeist op het Europese toneel.

Bij zijn beëdiging op 6 augustus, knielde Duda vol deemoed voor de Poolse heraldische vlag (met kruis), gedragen door enkele militairen. Het zegt veel over het programma en de voorkeuren van de nieuwe president.

Hoewel hij beloofde een ‘president van alle Polen te zijn’ en eerder wil ‘verzoenen dan te verdelen’, staat hij bekend om geprononceerde uitspraken. Ongetwijfeld zal hij zich afzetten tegen zijn grote concurrent Donald Tusk, en daar het Europese podium handig voor gebruiken.

PiS vormt, samen met de Britse Tories, de kern van de ECR-fractie in het Europees Parlement. David Cameron wil in 2017 een EU-referendum in het Verenigd Koninkrijk. Hij zal alvast niet de Poolse president op zijn weg tegenkomen die hem dat uit zijn hoofd zou willen praten. Immers, met Duda zal de (toetreding tot de) euro op de lange baan worden geschoven. Duda legt immers veel nadruk op de Poolse soevereiniteit en het behoud van ‘onze culturele identiteit en economische belangen’. 

Evenzeer wil hij meer bescherming eisen van de NAVO – Polen is niet voor niets een land dat eerder al vaker kennismaakte met de Russische Beer. En hij zet zich af van de EU-brede klimaatpolitiek die de CO2-uitstoot wil verminderen. Daarmee plaatst hij zich op het standpunt van de vorige Tsjechische president Vaclav Klaus, wiens partij ODS voorheen ook een sterkhouder was van de ECR. Tot slot wil Duda Polen een centrale rol geven in Oost-Europa als leidende macht – lees prioritaire gesprekspartner voor het Westen van de EU.

Vraag is ook hoe het Warschau van Duda zich zal verhouden tot het Berlijn van Merkel. Duitse Oost-Europa-correspondenten verwachten (meer) frictie, net omdat Duda wel eens meer een eigenzinnige, onafhankelijke rol zou opeisen. Voor zijn verkiezing immers, eiste hij dat Polen in Duitsland meer rechten zouden krijgen, zoals de in Polen levende Duitsers een minderheidsstatuut kennen. Met die uitspraak maakte hij zich toen al niet populair bij de Berlijnse collega’s.

Veel is koffiedik kijken uiteraard. Duda’s voorganger Lech Walesa had gisteren een oneliner paraat over de nieuwe president: ‘Hij is niet slecht met woorden. En met daden? Daar zullen we nog even moeten op wachten.’