al-Qaeda: een filosofie of een organisatie?

Al enkele jaren beweren Belgische specialisten in internationale politiek dat al-Qaeda niet meer is dan een Jihadistische filosofie; een geuzennaam voor Jihadi’s van allerlei pluimage. Die stelling werd de voorbije weken compleet ontkracht door de vrijgave van drie audiofragmenten. 

Op zaterdag 6 april verscheen er op Jihadistische fora een 103 minuten durende audio-boodschap van Ayman az-Zawahiri, de Egyptische oogarts die Usama Bin Ladin opvolgde als leider van al-Qaeda na diens dood op 2 mei 2011. Az-Awahiri laat zich slechts sporadisch horen, maar als hij het doet, ligt daar meestal iets groots aan ter oorsprong. 

Op 10 september 2012 haalde de leider van al-Qaeda het nieuws nog met de bevestiging van het overlijden van Abu Yahya al-Libi, de militaire leider van het netwerk. De dag erop werd het rommelfilmpje The Innocence of Muslims gepubliceerd, waarin de Profeet Mohammed er wordt doorgesleurd als kinderverkrachter, geesteszieke bedrieger en dies meer. Wat volgde was een massaal protest aan de Amerikaanse ambassade in Caïro, geleid door Mohammed az-Zawahiri (broer van), die toevallig in Caïro verbleef. Er braken wereldwijde rellen uit tegen het goddeloze Westen, op 11 september werd de zwarte vlag van de Jihad gehesen boven de muren van de Amerikaanse ambassade in Caïro. Enkele uren later werd het Amerikaans consulaat in Benghazi, Libië, bestormd door een bijzonder goed georganiseerde groep Mujahideen. Al snel raakte bekend dat de Amerikaanse ambassadeur Christopher Stevens bij die aanval het leven liet. Het duurde niet lang of er doken foto’s op van het levenloze lichaam van Stevens dat door de straten van Benghazi werd gesleept.

Men zou nog kunnen stellen dat dit alles slechts een toevallige samenloop van omstandigheden betrof maar het werd snel duidelijk dat er meer achter zat. In mijn (eerste) blogpost van 14 september 2012 heb ik getracht de linken duidelijk te maken (zie “On the killing of the US ambassador in Lybia“).

Voorbije weken werd nogmaals staalhard aangetoond dat al-Qaeda wel degelijk meer is dan zomaar een ideologie die de internationale Jihad samen houdt. Op 7 april houdt az-Zawahiri een vurig pleidooi om de Jihad in Syrië tegen de goddeloze al-Assad te steunen en versterken. ISI (The Islamic State in Iraq) ziet dit als een signaal en verspreidt op 9 april een audio-boodschap waarin ze verkondigt dat Jabhat an-Nusra (de meest bekende en beruchtste Jihadistische groepering in Syrië) deel uitmaakt van één en dezelfde groep, “The Islamic State in Iraq and Greater Syria”. Hoewel het al maanden duidelijk was dat Jabhat an-Nusra zijn voedingsbodem had in de Jihad in Irak tijdens de Tweede Golfoorlog (zie ondermeer het onderzoeksrapport van het Quilliam Institute) was dit de eerste “officiële” bevestiging van deze geruchten.

Waar Jabhat an-Nusra zich steeds bleef distantiëren van de officiële politiek van al-Qaeda, stond de organisatie opeens met de rug tegen de muur. Ze moesten wel reageren op dit bericht van samensmelting met al-Qaeda in Irak om hun naam als Syrische verzetsbeweging te vrijwaren. Zoals verwacht bleef die reactie niet lang uit. De volgende dag, 10 april, verscheen er een audio-boodschap van Abu Mohammed al-Jawlani, de mythische leider van Jabhat an-Nusra, op Jihadistische websites. Hierin erkent al-Jawlani dat zijn groepering ontstaan is uit al-Qaeda in Irak maar dat hij zich volkomen distantieert van de samensmelting waarvan eerder sprake (zie The missing link ? ~ Jabhat an-Nusra proven to be al-Qaeda affiliate). Jabhat an-Nusra heeft immers altijd een politiek willen voeren die de groep op enkele cruciale punten onderscheidt van al-Qaeda in Irak. De Syrische Jihadi’s zullen zo bijvoorbeeld liever een aanslag op militaire doelwitten opschorten als ze merken dat er mogelijk teveel burgerdoden bij zo’n actie zouden vallen. al-Qaeda in Irak daarentegen voert al jarenlang een strijd zonder onderscheid des persoons; als er burgers sneuvelen in de strijd tegen het regime van al-Maliki, is dat maar zo, terrorisme pur sang zeg maar. 

Wat opvalt in de zeven minuten durende boodschap van al-Jawlani, is dat hij zijn trouw zweert aan het centrale commando van al-Qaeda, vertegenwoordigd door Ayman az-Zawahiri. De tendens die we de laatste maanden zien in Noord-Afrika en het Midden-Oosten, de versterking en herbevestiging van al-Qaeda als de exponent van internationaal Jihadisme, lijkt hiermee bevestigd. De volgende stap is de erkenning van Jabhat an-Nusra als lokale tak van al-Qaeda in Syrië door andere grote Jihadistische groeperingen als as-Shabaab in Somalië en al-Qaeda in de Maghreb, een boodschap die we de komende dagen nog mogen verwachten. Intussen houdt Jabhat an-Nusra vast aan zijn eerdere politiek: steun aan de bevolking maar een niets ontziende strijd tegen het al-Assad regime. Ondanks de holle retoriek die volgde van andere Syrische verzetsgroepen zal er weinig of niets veranderen in Syrië. Jabhat an-Nusra is en blijft de sterkste oppositiegroep. 

Maar intussen werd door deze woordenstrijd tussen twee takken van al-Qaeda wel aangetoond wat bewezen moest worden: de rol van al-Qaeda Central Command blijft richtinggevend. Dat ondanks de mening van onze Belgische specialisten ter zake.