Alde’emeh: ‘Ik haal heel het slachtofferdiscours onderuit’

Ambras. Weer eens. Tussen Montasser Alde’emeh en Dyab Abou Jahjah komt het niet meer goed. Beiden doen boude uitspraken. Al is de teneur zeer verschillend. Onlangs beweerde Montasser in Knack dat sommige moslims hypocriet zijn en de oorzaak van falen bij zichzelf moeten zoeken en niet bij de overheid. Abou Jahjah reageerde prompt door Montasser een ‘mannelijke Zuhal Demir’ te noemen en hem een ‘gastmentaliteit’ toe te dichten. 

Doorbraak: Blijkbaar heeft Abou Jahjah een pokkehekel aan jou?

Montasser Alde’emeh: (lacht) ‘Goed voor hem hè. Misschien omdat ik andere standpunten inneem, ook anders denk over de samenleving.’

Het is alleszins niet de eerste keer dat hij jou aanvalt.

‘God ja. De ene dag ben ik een huisneger, dan weer een collaborateur, dan weer een beroepsallochtoon of een uncle Tom. Hij is er zich zelfs niet van bewust dat uncle Tom iemand is die zich minderwaardig voelt en zich onderdanig gedraagt tegenover een ingebeeld overheersend ras. Ik voel me daarentegen helemaal niet minderwaardig. (lacht)’

Ben jij nu die ‘house nigger’? Het is immers niet de eerste keer dat hij dat zegt.

‘Jahjah refereert voortdurend naar Malcolm X en geeft dikwijls een vertekend beeld van de Amerikaanse geschiedenis. Maar die periode uit de Amerikaanse samenleving van destijds is niet van toepassing anno 2016 in onze Vlaamse samenleving. De werkelijkheid is totaal verschillend. Jahjah probeert krampachtig de situatie vandaag te vergelijken met de situatie ten tijde van Malcolm X. Het is het bedriegen van de jongeren, maar ook van de kijkerspubliek om een agenda valselijk naar voor te schuiven. Hij misbruikt de Amerikaanse historiek, realiteit en literaire cultuur waar maar weinig Vlamingen iets van weten. In Vlaanderen wordt het zwart en blank, of niet-moslims en moslims niet verboden om op dezelfde bus te stappen. Maar bij jongeren gaat dit er soms in als zoete koek. Hij hitst ze op waardoor ze nog meer afstand nemen van onze samenleving. En hij vindt het erg vervelend dat ik als moslim en Palestijn een heel andere taal spreek. Een taal die niet polariseert, iets waar hij van houdt.’

Jou wordt verweten, niet alleen door hem, dat je warm en koud blaast.

‘Klopt niet. Eind november 2014 gaf ik een interview aan Doorbraak. Is de toon van het interview zoveel verschillend? Een opmerking die daar wel bij past, is dat ik als onderzoeker uiteraard een andere toon aansla wanneer ik IS onderzoek. In het verleden kon ik me niet permitteren om bepaalde dingen te zeggen omdat ik veel veldonderzoek deed. Maar ondertussen heb ik mijn empirisch materiaal verzameld en kan ik me permitteren om mijn mening in alle openheid en vrijheid te verkondigen.’ 

Jij bent de succesvolle moslim, hij is zelf amper een moslim. Je bent Palestijn bovendien. Een universitair onderzoeker. Is Abou Jahjah jaloers op jou? Voelt hij zich bedreigd omdat hij niet langer de énige goedgebekte allochtoon is?

‘Dat zou spijtig zijn en wijzen op innerlijke zwakheden bij hem. Maar dat er sprake is van afgunst, lijkt me nogal duidelijk. Er lopen vandaag meer en meer Vlaamse moslims rond die het goed kunnen uitleggen. Dat steekt blijkbaar.’

Terecht. Ben jij een bedreiging voor hem?

‘Blijkbaar. Ik haal heel zijn slachtofferdiscours onderuit. Alles waarop hij zich baseert, haal ik quasi weg.’

Maakt jou dat wel populair bij de allochtone achterban?

‘Je hebt het toch zelf gehoord net? (Ik sprak voorafgaand aan het interview met een aantal islamitische Molenbekenaars en die gaven Alde’emeh verrassend genoeg volmondig gelijk als hij stelt dat jongeren niet moeten klagen en zagen maar zich moeten bewijzen in onze samenleving.) Er komen moslims van allerlei slag bij mij en vertellen me dat ik dat goed gezegd heb. Zeer recent gaf ik een lezing en werd prompt uitgenodigd naar de moskee van Oudenaarde NADAT ik de tekst liet optekenen. “Montasser, je hebt gelijk” zeggen ze.’

Je raakt een gevoelige snaar?

‘Inderdaad. Zelfs enkele families van Syriëstrijders die ik begeleid zeggen hetzelfde. De vaders zeggen “wij hebben het goed, we begrijpen onze kinderen niet”. Net daarom vind ik het heel grof dat hij refereert naar de eerste generatie gastarbeiders hier. Mijn vader heeft zich hier ook kromgelegd als beenhouwer. De Italiaanse en de Turkse gastarbeiders hebben hier ook keihard in de mijnen gewerkt. Maar vandaag, 2016, nog het slachtoffer spelen? Dat nemen de minsten nog serieus. We hebben dezelfde burgerrechten. Waarover heeft hij het in godsnaam? Kijk, in België leef je in België. Je bent een kind van de samenleving. Je hebt hier dezelfde rechten en plichten als een ander. Punt, aan de lijn. Bestaat er zoiets als racisme? Jawel. Dat bestaat overal en is zo oud als de mensheid zelf. Ook in Marokko bestaat er racisme. Maar zwaai toch niet voortdurend hiermee om je falen te verdoezelen. Echt racisme komt niet zo veel voor, gelukkig maar, en is strafbaar.

Neem nu de uitspraak van Bart De Wever over de Berbers. Heel het land stond op z’n kop. Wel, ik vond die uitspraak niet nodig. Ongenuanceerd zelfs. Maar ik leef hier tussen de Marokkanen. Mensenlief, de vooroordelen tussen Berberse en Arabische Marokkanen zijn dikwijls ook beenhard. Kijk, Jahjah misbruikt de zwakheden van de jongeren om ze te laten wentelen in een slachtofferrol, de negativiteit te cultiveren zodat hij zich uiteindelijk kan profileren. Dat is fout en zelfs gevaarlijk. Door voortdurend te zeggen dat je slachtoffer bent, stel je jezelf zwak op. Studeer en groei in de samenleving. En je kan perfect moslim zijn hier in Vlaanderen. En als Jahjah zijn boude slachtoffertaal herhaalt in het gezicht van de eerste generatie, dan krijgt hij een stamp onder zijn kl… van hen.’

Wat stelt Abou JahJahs Movement X eigenlijk voor?

‘Ik raad jongeren aan naar de unief te gaan, te studeren en te stoppen met denken dat Movement X of andere partijen die jonge allochtonen als stemvee gebruiken, hen zullen redden. Groei en je zal zelf zien hoe gastvrij en tegemoetkomend de Vlaming is. Vandaag zien sommigen van de jonge moslims de Vlaming als een gesloten bekrompen mens. Fout. Jahjah en zijn groepje vormen geen oplossing. Hij blaast bruggen op tussen onder andere autochtonen en allochtonen. Je zou eens moeten weten hoe weinig mensen, autochtoon en allochtoon, hem nog ernstig nemen.’

Besteden we te veel aandacht aan hem?

‘Ja. Als je vandaag Abou JahJah leest en hoort, dan denk je dat je weet hoe de allochtoon of de moslim denkt. Maar dat klopt simpelweg niet! Dyab is geen vertegenwoordiger van de allochtone gemeenschap. Dyab vertegenwoordigt zichzelf en zijn organisatie die uit een paar man bestaat, waaronder facebookactivisten die voortdurend ijveren voor verdraagzaamheid. Maar als puntje bij paaltje komt, zijn net die zogenaamde verdraagzamen zelf uiterst onverdraagzaam tegenover andersdenkenden. En maar uitschelden. Dyab scheldt graag: “huisneger” (lacht). Waarom doet hij dat? Zwaktebod. Hij is zelfs slechte reclame voor de moslims. Als je hem bijvoorbeeld in De Afspraak bezighoorde tegen Rik Torfs, denkt de modale Vlaming al gauw “ah zo zijn de moslims”. Maar hij spreekt verdorie niet voor de moslims!’

Wie gelooft de moslim nog?

‘Wereldwijd faalt de moslimgemeenschap. Allez, kijk naar analfabetismecijfers, mate van democratie, corruptie, armoede en individuele rechten. Het is erg simplistisch om dan te redeneren zoals Jahjah doet en de schuld te steken op de kolonisatoren van destijds.’

Maar kan je het de gewone Vlaming dan verwijten dat hij de islam wantrouwt als jullie zelf al hopeloos overhoop liggen?

‘Stel, puur hypothetisch, dat ik met een teletijdmachine eeuwen terugga in de tijd. Wel, dan kom ik vast en zeker verdraagzamere, gecultiveerdere moslims tegen dan vandaag. De Koran is nochtans niet veranderd. Maar de moslim is achteruit gegaan. Moslims, wereldwijd, missen ratio.’

Dus ‘jullie’ hebben een knoert van een probleem?

‘De wereldwijde moslimgemeenschap heeft een probleem. De interpretaties en benaderingen van religieuze teksten zijn vaak niet rationeel. Ik voel me niet langer een onderdeel van de wereldwijde moslimgemeenschap. Ik wil dat niet meer. Ik vertegenwoordig alleen mezelf en de mensen die het met me eens zijn, dat kunnen ook niet-moslims zijn.’

Veel Vlamingen beschouwen de islam als achterlijk. Rijd bijvoorbeeld eens op een zonnige dag langs Molenbeekse terrasjes. Daar zie je geen vrouwen.

‘Je doet het weer. Verstop je niet achter dé islam, maar de moslimgemeenschap heeft een groot probleem. De moslim, de Arabier, de Berber is soms “achterlijk”.’

Na bijna vier generaties zou je toch denken dat de Vlaamse moslim even eigentijds is als de rest? Je kan je toch niet eeuwig blijven verstoppen achter de eerste generatie.

‘Pas op. Er zijn heel wat moslims die heel rationeel denken. Lang niet allemaal, te weinig misschien zelfs, maar ze zijn er. Ga maar eens naar de DIWAN-awards, waar de Marokkaanse gemeenschap prijzen uitreikt aan Belgo-Marokkanen die het goed doen. Probleem is dat als je naar Jahjah en zijn zogezegde burgerrechtendiscours gaat luisteren, dat je al gauw gaat denken dat er veel schort aan de moslimgemeenschap. Niet bepaald emanciperend. Er zijn meer en meer moslimjongeren in het hoger onderwijs en op de universiteiten die het discours van Jahjah en Movement X totaal voorbijgestreefd vinden. Kijk, er is erg veel hypocrisie onder de moslims. Meisjes worden dikwijls kort gehouden, terwijl de jongens erop los leven. Probleem is dat een groot deel van de moslimgemeenschap niet gestudeerd heeft, amper kritisch denkt en er een patriarchale cultuur heerst. De niet-kritische, niet-rationele en kortzichtige moslim moet dringend tot inkeer komen.’

Maar hoe ga je die schijnbaar onoverbrugbare kloof tussen niet-moslims en moslims overbruggen?

‘En die kloof wordt breder met de dag. De angst neemt toe. De jonge moslims hier snakken naar figuren die hen doen nadenken, niet naar mensen die slachtoffers van hen maken. Ik laat hen nadenken over waar ze staan als individu in de maatschappij. Als we als samenleving willen dichterbij komen, moeten we elkaar gerust stellen. Dat is net wat Abou Jahjah niet doet. Hij stelt de niet-moslims niet gerust. Hij gooit olie op het vuur en roept in het wilde weg. Ondertussen ziet diezelfde Vlaming IS in naam van Allah wreedheden uithalen en aanslagen plegen in ons land. Bon, wat krijg je? Terroristen die terreur zaaien en de vooroordelen doen toenemen tegenover de moslimgemeenschap, vaak ook onterecht, én tegelijkertijd een Jahjah die moslimjongeren ophitst. Ja, dan begint de miserie. Het wantrouwen van de autochtoon tegenover diezelfde moslimgemeenschap is totaal. De Vlaming wordt omzeggens zot. Sorry, maar je moet die gevoeligheden goed in je achterhoofd houden. Je kan simpelweg geen excuses zoeken voor bijvoorbeeld mensen die zich opblazen bij ons of ginder. De Vlaming is dat kotsbeu.

Dyab is niet empathisch. Kijk, als je in een dorpje bij Ninove geboren wordt als niet-moslim, dan ken je misschien ook geen moslims. Dan zie je wat je hele dagen ziet. Kan je het die Ninovieter kwalijk nemen dat hij veralgemeent en de moslim haat? Dat is fout van die Ninovieter, uiteraard. Maar tracht verdorie wat begrip op te brengen voor ook die situatie, en niet alleen voor die van de moslimjongere. Bouw bruggen.’

Heeft ook empathie geen grenzen? Ik hoef toch geen empathie voor een IS-aanhanger te hebben, maar net zomin voor een Pegida-aanhanger die gehoofddoekte moslima’s ‘broedfabrieken van terroristen’ noemt.

‘Dat weet ik, klopt ook wat je zegt. Maar je mag toch de vraag stellen waarom iemand Pegida-aanhanger wordt, waarom hij een extremistische moslim wordt.’ 

Ben jij links of rechts Montasser?

‘Links en rechts bestaan in mijn woordenboek niet meer. Ik heb vrienden die rechts tot zeer rechts zijn. En ook links heb ik vrienden. Als je in oude schema’s denkt, kan je misschien stellen dat ik ook rechtse uitspraken doe. Maar vandaag ben je eerder realist of niet. Naief of niet naief. Politiek correct of niet. En ik heb een hekel aan politieke correctheid.’

Concreet. Is pakweg de N-VA realistisch?

‘Soms wel, soms niet. Ik ga alleszins niet dat één derde van de mensen verketteren die voor die partij gekozen hebben. En je weet dat ik sympathie heb voor de Vlaamse Beweging en dat zal zo blijven. Ik ben opgegroeid in dezelfde wijk als Jan Frans Vonck, een van de leiders van de Brabantse Omwenteling.’

Zou het geen positief gebaar zijn als morgen duizenden moslims op straat staan en afstand nemen van IS?

‘Weet je wat het probleem is? Er bestaat simpelweg geen homogene moslimgemeenschap. De autochtone Vlaming staat daar niet bij stil, dat kan je hem ook niet kwalijk nemen.

Geloof me, er zijn heel wat moslims die IS openlijk bekritiseren en aanvallen. De meerderheid is tegen hen. Punt. Maar dé moslim bestaat niet en heeft ook geen vertegenwoordiger. En zwijg over de moslimexecutieve, die wordt door praktisch geen enkele moslim ernstig genomen.

En Dyab probeert krampachtig in dat gat te springen, soms geholpen door de media, maar is evenmin de vertegenwoordiger van die gemeenschap. Weet je, Dyab moet ook ophouden met de grote Palestinavertegenwoordiger te spelen. Hij is niet eens Palestijn. En hoe meer uitgerekend hij de grote Palestina-activist speelt, des te meer haken Vlamingen af. En dat terwijl de Palestijnse kwestie onze aandacht wel degelijk verdient.’