Als de perceptie regeert

Laat ons met het goede nieuws beginnen: ook de federale regering – of minstens toch staatssecretaris Nicole de Moor – beseft dat het huidige status quo op vlak van migratie onhoudbaar is. En dus moest er iets gebeuren. Helaas weten we intussen ook dat politieke beslissingen met het mes op de keel in dit land doorgaans niet veel goeds beloven, zeker niet als het om een fel gemediatiseerd en gepolariseerd thema zoals asiel en migratie gaat. De rest van het verhaal is dan ook veel minder positief: het nieuwe migratieakkoord is misschien geen doodgeboren kind, maar de kans dat het ooit tot een flinke knaap uitgroeit, is haast onbestaande.

Daklozen

Ons land kreeg vorig jaar 36.871 asielaanvragen te verwerken. Gemiddeld wordt amper veertig procent daarvan positief beoordeeld, wat impliceert dat er in 2022 in ons land alleen al minstens 20.000 illegalen bijkwamen. Het Europese grensbewakingsagentschap Frontex maakte onlangs dan weer bekend dat er vorig jaar 330.000 migranten illegaal de EU binnenkwamen.

Willen we écht een einde maken aan de mensonwaardige toestanden zoals we die nu al maandenlang in Brussel zien, dan moeten we dus in eerste instantie ingrijpen op die instroom. De regering klopt zich nu op de borst omdat asielzoekers die een negatieve beslissing krijgen voortaan al binnen de dertig dagen de opvang moeten verlaten. Waardoor er dus ook meer plaatsen zullen vrijkomen in die opvang. Niet alleen pak je daarmee niet bepaald de grootste oorzaak van het huidige opvangprobleem aan, je verschuift het probleem ook eenvoudigweg. Waar moeten afgewezen asielzoekers, eens ze niet meer in de opvang terecht kunnen, immers naartoe? Ze verdwijnen op hun beurt in de illegaliteit, én op straat. Asielzoekers worden daklozen, een hele vooruitgang zowaar.

Terugkeerbeleid

Ter verdediging van Nicole de Moor: de beperking van de instroom is in de eerste plaats een Europese uitdaging. EU-lidstaten kunnen zich internationaal hoogstens een wat strenger imago aanmeten in de hoop zo minder goed in de markt te liggen. Maar ook op dat vlak scheert deze deal niet bepaald hoge toppen. Naast de beperking van de instroom, ligt het migratiekalf vooral gebonden bij het terugkeerbeleid. Of beter: bij de totale mislukking daarvan.

Jaarlijks krijgen 30.000 tot 50.000 mensen het bevel ons land te verlaten, amper een fractie daarvan doet dat ook effectief. Dat mag ook blijken uit de Europese terugkeercijfers die de Europese Rekenkamer onlangs publiceerde. In de gehele EU werden in de periode 2018-2021 amper 19.745 asielzoekers gedwongen teruggestuurd. Niet meer dan 2.183 mensen stemden in met een vrijwillige, begeleide terugkeer. Een peulschil dus, die aantallen, in vergelijking met de totale instroom.

In het nieuwe migratieplan zet de federale regering nu zwaarder in op een zogenaamd ‘aanklampend terugkeerbeleid’. Dat wordt nu zelfs wettelijk verankerd, zo klinkt het. Tegelijk zal de opsluiting in een gesloten centrum, met het oog op een gedwongen terugkeer, ook nu uitzonderlijk blijven. Daar bestaat een mooie uitdrukking voor: dweilen met de kraan open. Hoeveel migranten staan er, nadat ze hier beland zijn na een vaak levensgevaarlijke tocht die hen meestal ook een fortuin heeft gekost, te springen om vrolijk vrijwillig terug te keren? Zij kiezen eieren voor hun geld en duiken onder in de illegaliteit. En ze zullen zich allerminst laten afschrikken door de ‘medewerkingsplicht voor terugkeer’ die de regering nu wil invoeren.

Denemarken

Dan zijn ze in een land als Denemarken – één van de architecten van het zogenaamde ‘flinkse migratiebeleid’ – net iets beter bij de les. Migranten van wie de asielaanvraag geweigerd wordt, belanden er systematisch in zogenaamde terugkeercentra. Een speciaal daartoe opgericht agentschap houdt zich vervolgens ook exclusief bezig met een net iets aanklampender terugkeerbeleid. Dat is, laten we wel wezen, ook in Denemarken een lastige zaak. De gedwongen terugkeer van afgewezen asielzoekers valt of staat immers met de medewerking van de landen van herkomst, en daar wringt voor de hele EU het schoentje.

De nieuwe regeringsmaatregelen zullen daar weinig aan veranderen. Daar staat tegenover dat het vooruitzicht om desnoods jarenlang opgesloten te worden in zo’n terugkeercentrum net iets minder aanlokkelijk is dan de vrijheid die afgewezen asielzoekers in ons land blijven genieten. Ook in de nieuwe aanpak blijft de federale regering vooral zweren bij minder dwingende maatregelen, zoals een meldingsplicht bij de politie. Enkel in uitzonderlijke gevallen zal worden overgegaan tot gedwongen terugkeer en opsluiting in een gesloten centrum.

Ook het voorstel om asielzoekers die al in een ander EU-land geregistreerd staan, binnen zes maanden over te dragen aan dat land is in essentie een lege doos. Deze aanpak maakt al jarenlang deel uit van de zogenaamde Dublin-akkoorden en botst vandaag op het terrein op fel verzet van onder meer Italië. Helaas ook een van de belangrijkste landen van instroom in de EU.

Warm én koud

Gezinshereniging, tot vandaag de belangrijkste bron van legale migratie naar ons land, wordt in het nieuwe akkoord ietwat bemoeilijkt Dat is een goede zaak, want ook dat kanaal leende zich de voorbije jaren tot flink wat misbruik. Maar ook hier blaast Vivaldi alweer warm en koud.

Gezinnen met kinderen kunnen immers niét opgesloten worden in het kader van een gedwongen terugkeer. Ook de ouders niet. Dat het politieke opbod hierover bij de linkse regeringspartijen mogelijk zelfs tot een extra aanzuigeffect kan leiden, dat beseft uiteraard ook Nicole de Moor zelf heel goed. Maar ze weet zich in deze natuurlijk ook aan handen en voeten gebonden door de regeringsploeg waarvan ze deel uitmaakt, die bovendien dringend nood had aan een politiek succesje.

De schijn van daadkracht wordt opgehouden, maar de kans dat dit akkoord op het terrein ook maar iets verandert, is haast onbestaande. Wie zei daar ook weer dat politiek toch vooral perceptie was?