Andere kant van geweld: mannen als slachtoffers

Exact 25 jaar geleden riepen de Verenigde Naties 25 november uit tot de Internationale dag voor de uitbanning van geweld tegen vrouwen. In veel landen komen vrouwen rond die datum op straat. Toch is het hoog tijd om ook eens stil te staan bij de andere kant van het verhaal: geweld op mannen. Het is een zwaar onderschat probleem, zo blijkt.

Niets dan ellende was het leven van Stephan D.C. Jarenlang werd hij gruwelijk mishandeld door zijn vrouw. Hij kreeg slaag en moest in een hondenhok slapen. De dader, Taja D. uit Antwerpen, was naast een mishandelaar ook een notoire oplichter. In februari 2017 – ze was toen 62 – werd ze veroordeeld tot een celstraf van vijf jaar en moest ze haar man 200.000 euro schadevergoeding betalen. Te laat, want hij overleed enkele dagen daarvoor.

Ook Peter werd jarenlang zwaar fysiek en psychisch mishandeld door zijn vriendin, met wie hij samenwoonde. Ze sloeg en krabde hem en gooide hem van de trap. Hij stapte naar de politie, maar al zijn klachten werden geseponeerd. ‘Ik werd gewoon uitgelachen’, aldus Peter.

Mannen verkracht in oorlogsgebied

Vrouwen zijn nog altijd buitenproportioneel slachtoffer van bepaalde vormen van geweld. Dat lezen we in het Verdrag van de Raad van Europa over het voorkomen en bestrijden van geweld tegen vrouwen en huiselijk geweld, kortweg het Verdrag van Istanbul. Het is dus normaal dat daaraan de nodige aandacht wordt besteed. Jaarlijks worden rond 25 november in veel landen dan ook manifestaties gehouden, zo ook in Brussel dit jaar. Nochtans zijn ook mannen slachtoffer van geweld.

Met de conflicten in Oekraïne en het Midden-Oosten gaat er veel aandacht naar de kwetsbare positie van vrouwen in oorlogsgebieden. In Oekraïne werden talrijke vrouwen verkracht door Russische soldaten. Maar Pramila Patten, de speciale vertegenwoordiger van de Secretaris-Generaal van de VN voor seksueel geweld in conflictsituaties, wees erop dat ook Oekraïense jongens en mannen slachtoffer zijn van verkrachting door Russische soldaten. Ze voegde eraan toe dat de drempel voor mannen om aangifte te doen bovendien groter is dan bij vrouwen. Ook een vrouwelijke Syrische psychiater die met traumaslachtoffers werkte, klaagde eerder aan dat jongens veelvuldig worden misbruikt in gewapende conflicten. Mannelijke kindsoldaten bijvoorbeeld zijn vaak ook seksslaven.

Hoeveel mannen het slachtoffer zijn van geweld, is niet duidelijk. Die duidelijkheid is er bij vrouwen overigens ook niet. Op geweld rust namelijk nog altijd een taboe en er is sprake van onderrapportage. Zeker bij mannen. Bovendien is geweld een brede categorie: er is bijvoorbeeld partnergeweld, niet-partnergeweld, seksueel geweld, mensenhandel, fysiek geweld en psychologisch geweld. Vaak zijn mensen slachtoffer van een combinatie van verschillende soorten geweld.

Wat met partnergeweld tegen mannen? In 2021-2022 verscheen een EU-GBV-enquête over gendergerelateerd geweld in België. Daaruit blijkt dat mannen net als vrouwen slachtoffer zijn van partnergeweld. 31,0 procent van de mannen en 29,9 procent van de vrouwen zou bijvoorbeeld minstens één keer het slachtoffer geweest zijn van psychologisch geweld door een intieme partner. Hoe frequent dat geweld gepleegd werd door iemand van hetzelfde of het andere geslacht, is niet duidelijk.

Fysiek geweld door vrouwen

Dat ook vrouwen partnergeweld op mannen plegen, is een onderbelicht probleem, volgens het expertisecentrum Resilient People. Gelukkig krijgt het almaar meer aandacht. Maar het beleid volgt maar met mondjesmaat. Zo werd het vluchthuis voor mannen, SAM Huis, binnen CAW Rivierenland pas opgericht in 2015. En dat is erg laat. Vluchthuizen voor vrouwen bestaan bij ons immers al meer dan 40 jaar.

We vroegen aan de communicatieverantwoordelijke van CAW Rivierenland aan welke soorten huiselijk geweld mannen zoal blootgesteld worden. Haar antwoord was formeel: ‘Alle vormen van geweld die op vrouwen gepleegd worden, worden ook op mannen gepleegd. Bij mannen is het taboe bijzonder groot, zeker waar het om fysiek geweld gaat, gepleegd door vrouwen. Van mannen wordt immers verwacht dat ze sterker zijn en zich kunnen verdedigen.’

Over de frequentie van fysiek partnergeweld op mannen heerst misschien wel het minste duidelijkheid. De cijfers lopen uiteen van 3,4 procent tot 20 procent. Net als vrouwelijke slachtoffers melden mannelijke slachtoffers zich met hun verwondingen meestal eerst bij de huisarts of op de spoedafdeling. Artsen dringen dan ook aan op meer onderzoek. Dat is broodnodig om de slachtoffers beter te kunnen helpen.

*Wie vragen heeft over geweld, misbruik en kindermishandeling, kan terecht op het nummer 1712.

*SAM Huis kan op dit moment geen nieuwe mannen meer opvangen om veiligheidsredenen en zoekt een nieuwe locatie.