De Argentijnse experimenten van Javier Milei

Toen Javier Milei verkozen werd als president van Argentinië werd verwacht dat hij niets zou kunnen realiseren. Intussen kon onder zijn bewind de peso worden gedevalueerd en werd een plan ontvouwd  om de overheidsuitgaven te reduceren met 3 procent van het bbp. Ook slaagde men erin de publieke subsidies drastisch te verlagen en liefst negen van de achttien overheidsministeries te elimineren. Uiteraard is succes niet gegarandeerd, maar het Internationaal Muntfonds liet wel al weten dat het vindt dat het plan van Milei coherent is om de macro-economische stabiliteit van het land te herstellen.

Laten we niet naïef zijn. Na decennia wegzakken als falend land, zijn de kansen op heropstanding voor Argentinië heel klein. Het aanbrengen van enkele technische aanpassingen zal allesbehalve volstaan. De problemen zitten immers diep.

De jaren ’30 stonden in Argentinië bekend als het ‘infame decennium’, waarbij een staatsgreep steevast gevolgd werd door een steeds extremer wordend protectionisme en dirigistische interventies. Een lange geschiedenis van nationalisaties en hyperinflatie zorgen ervoor dat echte hervormingen ook een confrontatie moeten inhouden, een confrontatie met diep ingesleten netwerken van een corrupte kaste.

Obstakels

Daarbij zijn niet alleen corrupte politici betrokken maar hele generaties van zakenmensen, mediagroepen en middenveldorganisaties. Velen die eraan beginnen dit te doorbreken, zullen hun tanden stuk bijten. Nu worden plots cultuursubsidies gereduceerd. Ondertussen circuleert een lijst van honderdzestig reguleringsinstrumenten die zullen sneuvelen. Milei wil scheidingen bij de burgerlijke stand mogelijk maken zonder gebruik van advocaten. Maar bedenk welke lobby bij ons opstaat als hervormingen minder werk voor advocaten of notarissen opleveren.

Als je alleen al eens met ons eigen land vergelijkt, dan besef je dat Milei veel kans maakt vast te lopen in een moeras van obstakels. De Vlaming heeft zich de voorbije dertig jaar al regelmatig voor verandering uitgesproken en die niet gekregen. Off the record geven onze politici steeds vaker toe dat ze grote hervormingen van de gezondheidszorg, arbeidsmarkt of pensioenen eenvoudigweg niet meer gedaan krijgen. Jaarlijks passeert een bedrag van zowat 300 miljard euro via de overheid. Als ik politici in dit land daarover aanspreek, valt het op dat ze daar zelf nog amper grip op hebben. De controle op de machine van de administratieve staat is erg illusoir geworden.

Experiment om van te leren

Er zijn nogal wat mensen die naar Argentinië kijken als een soort experiment waar ook wij hopelijk iets van kunnen leren. In ons land is er wel veel politieke retoriek, maar op nogal wat vlakken zijn de verschillen tussen politieke partijen sterk overroepen. Zeker als het gaat over de grote budgetten die dus ondertussen oplopen tot fors meer dan de helft van het nationaal inkomen. Op dat vlak zijn de ambities van partijen voor hervormingen eigenlijk marginaal. De toestand in Argentinië is zo dramatisch dat daar wel hervormingen mogelijk zijn die het rommelen in de marge fiks overstijgen.

Javier Milei lijkt de vastberadenheid en geestdrift te hebben om radicale recepten uit te proberen. Wat heel moeilijk kan worden, is de koerswijziging ook jarenlang aan te houden. Coherentie over de jaren blijkt uit onderzoek nu net noodzakelijk te zijn. Een figuur als Milei lijkt bij ons niet veel kans te hebben om aan bod te komen. Het establishment staat immers klaar om radicalere figuren als populist weg te zetten.

Dat maakt misschien niet altijd meer zo veel indruk op de kiezer, maar wat vaak wel blijkt te werken is mensen bang te maken voor de verandering die hen uit hun comfortzone zou halen. Dat is dan weer minder effectief gebleken in Argentinië. Pas als een land eerst volledig kapot bestuurd is met een economische puinhoop, komt de bevolking zover dat ze niet meer bang is voor verandering. In het Westen is er vaak niet alleen het onvermogen van een hele politieke klasse om de economische realiteit onder ogen te zien. Dat onvermogen wordt ook eens gedeeld door een groot stuk van de bevolking.