Arkprijs voor politiek correct denken?

De Arkprijs werd in het leven geroepen toen de van zijn geloof gevallen Marnix Gijsen een literatuurprijs aan zijn neus zag voorbij gaan door wat Jeroen Brouwers ‘kleinzielig moralistisch gekeutel’ noemde vanuit religieuze hoek. Bedenker Herman Teirlinck schreef bij het lanceren van de Arkprijs in 1951 dat ‘literatuur buiten Farizeese handen’, moest blijven. ‘We eerbiedigen elke gezindheid, maar weigeren de aanmatiging van elke opgedrongen leer…’

Dit jaar gaat de Arkprijs naar de Vlaamse auteur Fikry El Azzouzi. Deze voormalige columnist van onder meer De Morgen trok heel wat aandacht met zijn roman Drarrie in de Nacht. Terecht, want El Azzouzi schreef een doorleefd portret van een losgeslagen generatie Marokkaanse jongens (de drarrie’s) en ‘Vlaamse bekeerlingen’. De roman blijft ietwat anekdotisch. Maar de man heeft duidelijk iets te vertellen.

Dat El Azzouzi de Arkprijs van het Vrije Woord krijgt is nochtans erg verwonderlijk. Een tijdlang ging de Arkprijs naar mensen die tegen dogmatische tendensen van kerk en samenleving durfden in te gaan. De moedigste en wellicht belangrijkste strijd van kunstenaars is die voor meer openheid in de eigen gemeenschap.

Grote schrijvers uit het verleden zoals de joodse, Amerikaanse romanschrijver Philip Roth hadden de moed om de eigen gemeenschap en de farizeeërs tegen de haren in te strijken. Zo kreeg de jonge Roth voor zijn verhalenbundel Goodbye Columbus de rabbi’s en de joodse Anti-Defamation League op zijn dak. Hij werd beschuldigd van joodse zelfhaat. Dichter bij ons overkwam de virtuoze Nederlandse auteur Hafid Bouazza (Gouden Uil 2004) hetzelfde. Hij hield geen blad voor de mond met zijn kritiek op de door een rigide islam meegesleepte Marokkaanse gemeenschap.

De Nederlandse vrijdenkersbeweging ‘De Vrije Gedachte’ huldigde Bouazza in 2014 als ‘Vrijdenker van het Jaar. Hafid Bouazza klaagt onder meer aan dat de huidige generatie jongeren van moslimafkomst drie of vier stappen terugzetten, verstikt als  ze worden door hun ouders en hun gemeenschap zonder daartegen in opstand te durven komen. Daarom trappen ze naar de samenleving en naar de vrijheid die deze aanbiedt.

Fikry El Azzouzi beschrijft in Drarrie in de Nacht haarfijn hoe die Marokkaanse jongeren worstelen met hun verstikkende gemeenschap en het patriarchaal gezag. Ze lijden volgens El Azzouzi aan ‘een wonderlijk tandem van apathie en torenhoge verwachtingen’. Maar dat patriarchaal gezag en de religieuze dwang durft hij, in tegenstelling tot Bouazza, niet fundamenteel in vraag te stellen. Hij kiest voor de gemakkelijkeste weg door op het buikgevoel van zijn gemeenschap te teren.

Onverdraagzaam in zijn columns aanvalt is niet wie onbuigzame religieuze regels in een open samenleving probeert te rammen. Nee, de echte fundamentalisten zijn voor El Azzouzi de goddeloze vrijzinnigen. ‘Verlichtingsfundamentalisten’. ‘Vrijzinnig4Belgium’ noemt hij hen al spottend in DeWereldMorgen.be. Etienne Vermeersch is voor hem een fundamentalistische verlichtingspastoor. GAIA is een club van overijverige regelneven.

Fikry El Azzouzi kapittelt hen als onverdraagzaam omdat ze zich kanten tegen hoofddoeken bij overheidsfuncties of tegen niet-verdoofd slachten. Daarmee verspreidt hij niet meer dan een flauwe echo van de farizeeërkaste. Bovendien zijn de etiketten voor de andersdenkenden waarmee hij op virtuoze wijze schermt niet erg bevorderlijk voor een inhoudelijk debat. Zo omschrijft hij Bart De Wever (N-VA) als een ‘schriel boos duiveltje’.

Syriëgangers omschrijft hij in Vrij Nederland dan weer als slachtoffers: ‘velen zijn naïef geweest en wisten niet waar ze zouden terecht komen.’ De drijfveren van de Syriëgangers zijn voor El Azzouzi bovendien strikt persoonlijk ‘een ego-ding gerelateerd aan een hoog testosterongehalte’. Over de godsdienstige dimensie en de gewelddadige verzen van de Koran rept hij met geen woord.

Uiteraard heeft El Azzouzi het volste recht om dit alles te schrijven. Ik hoop zelfs dat hij nog veel boeken en columns zal publiceren. Maar wat heeft dit nog te maken met de oorspronkelijke intenties van de Arkprijs? Men bekroont iemand die de archaïsche religieuze gevoeligheden van zijn gemeenschap niet in vraagt durft te stellen.

Het lijkt erop dat sommige progressieve kringen het vrije woord verwarren met het rechtvaardigen van religieuze taboes en het trappen naar mensen zoals Bart De Wever en de conservatieve Vlaming. Het emanciperen van de allochtone gemeenschap ten aanzien van farizeeërs kan de Arkprijs-jury blijkbaar weinig schelen. Misschien is het tijd dat men de prijs een nieuwe naam geeft: Prijs voor politiek correct denken.

Chris Ceustermans is auteur en observator van het stedelijk leven in Antwerpen en Brussel. In 2014 verscheen bij WPG-Manteau zijn roman ‘De Boekhandelaar’. In september 2015 verschijnt zijn roman: Koude Oorlogsdromen.

Foto (c) http://www.arkprijs.be/

Link naar interview met Hafid Bouazza over zijn huldiging als ‘Vrijdenken van het jaar’: http://www.human.nl/speel.RBX_HUMAN_625028.html