De Antwerpse journalist-schrijver Roger Van de Velde (Boom, 13 februari 1927- Antwerpen, 30 mei 1970) heeft 50 jaar na zijn overlijden eindelijk een volwaardige en wetenschappelijk verantwoorde biografie gekregen. Ellen Van Pelt weet met haar boek: Deze wereld is geen ergernis waard. Biografie Roger Van de Velde als het ware een meesterwerk neer te schrijven. S

Sinds de aankondiging van haar te publiceren werk keken we er reikhalzend naar uit om het boek echt in handen te houden. Eens verschenen, moesten de andere en de alsnog ongelezen en te lezen boeken onmiddellijk wachten. Het is een cliché te stellen dat de zeer goed geschreven biografie leest als een trein.

Deze verzorgde uitgave met illustraties, foto’s en een doorwrochten bibliografie is chronologisch opgebouwd met wervende en uitdagende titels en tussentitels. Waar nodig weet Ellen Van Pelt verduidelijkende achtergrondinformatie te geven. Kortom, een mustread voor wie Roger Van de Velde echt wil (leren) kennen.

Recht op antwoord

Geen enkele student criminologie in de jaren 70 en 80, zij het aan de toenmalige Rijksuniversiteit Gent dan wel aan de Vrije Universiteit Brussel, kon ontsnappen aan de cursussen dito examens van professor dr. Paul Ghysbrecht. Hij was het die ons in 1983 het bestaan van Roger Van de Velde deed ontdekken. Palfium, alcoholmisbruik, valsheid in geschrifte, valse naamdracht, diefstal van blanco doktersvoorschriften, gevangenisstraf en internering. Een schrijver bovendien.

Meer hoeft een student criminologie niet te horen om zelf op ontdekkingsreis te gaan. Eerst maar eens naar de Antwerpse stedelijke begraafplaats Schoonselhof. Op het ereperk rust hij voor altijd onder een prachtig grafmonument ontworpen door Mark Macke. Een celdeur, een raam met tralies waaruit rozen groeien. ‘Recht op antwoord – recht op leven’ als inscriptie.

De hel

Ellen Van Pelt beschrijft de jeugd, het schoolleven en de dienstplicht van Roger Van de Velde om zich vervolgens te richten op zijn (sport)journalistieke loopbaan bij De Nieuwe Gazet, de intrede in de wereld van de meningen, de opinies en de schone letteren. Als chronisch maaglijder krijgt hij het toenmalige ‘wondermiddel’ tegen pijn, Palfium voorgeschreven. Het zou vlug zijn verslavende invloed doen gelden. De combinatie van Palfium en alcohol doet Roger Van de Velde in de Antwerpse gevangenis belanden. Naar onze mening nam zijn advocaat, prof. dr. Willy Calewaert, een risico door voor ontoerekeningsvatbaarheid te gaan. Roger Van de Velde werd niet gestraft maar op termijn wel geïnterneerd. Erger kon niet.

Het interneringsbeleid in België was destijds een beschaafd land onwaardig. Roger Van de Velde kwam zelfs in de hel dan wel in de vergeetput van de Bijzondere Inrichting ter Bescherming van de Maatschappij in Doornik terecht. Later zouden de gevangenissen en instellingen van Merksplas en Turnhout nog volgen net als een aantal ziekenhuizen en psychiatrische behandelingscentra.

Auteur

In de biografie staat Ellen Van Pelt ruim, en in detail, stil bij de vele (schrijvers)vrienden van Roger Van de Velde die er alles aan zullen doen om hem te rehabiliteren en van zijn verslaving af te helpen. Doorheen het boek wordt verwezen naar zijn journalistieke stukken, zijn uitgeschreven meningen en opinies alsook naar zijn gedichten en boeken. De bij leven geschreven werken: Galgenaas (1966), De slaapkamer (1967), De knetterende schedels (1969; heruitgave 2020) en Recht op antwoord (1969) net als de postuum verschenen Kaas met gaatjes (1970), Tabula Rasa (1971) en De dorpsveroveraar (1973) worden maatschappelijk en literair geduid, gecontextualiseerd en inhoudelijk aangereikt.

Ietsje verwijderd van het grafmonument van Roger Van de Velde vinden we dit van prof. dr. Nico Gunzburg terug. De zeer repressieve socialistische minister van Justitie, Alfons Vranckx, wist, geconfronteerd met het ‘geval’, de ‘jammeraar’ en de ‘gestoorde persoonlijkheid’ Roger Van de Velde geen blijf. Maar na een persoonlijk gesprek in de gevangenis tussen hen en een overleg met prof. dr. Paul Ghijsbrecht kon Roger Van de Velde door de (gedwongen) tussenkomst van de psychiatrische commissie de gevangenis verlaten en met verlof gaan. Het door het liberale Willemsfonds uitgegeven Recht op antwoord, een aanklacht tegen het gevangenis- en interneringssysteem, deed professor dr. Nico Gunzburg in de pen kruipen. Het Willemsfondsbestuur diende van hem een ‘een storm te doen opgaan’. De schrijfster weet deze tussenkomst op zijn waarde te beoordelen.

Staatsschrijver

Niet veel later werd Roger Van de Velde, de zoals hij het zelf stelde: ‘een der schaarse officieel door de staat onderhouden schrijvers in Vlaanderen’ onwel in cafe Brasserie André in het Antwerpse Statiekwartier. De overlijdensakte, die hier vlug op volgde, was meer dan sec: ‘Werd dadelijk naar gasthuis overgebracht. Bleek aldaar overleden te zijn.’

Ellen Van Pelt besluit deze biografie krachtig en mooi. Roger Van de Velde: ‘wilde vrij zijn, maar zat gevangen in de kringloop van zijn verslaving’. Na het lezen van dit boek kon ik nog het strooibiljet ‘Door wie werd Roger Van de Velde vermoord ? op de kop tikken dat bij veel boekhandels toen in de etalage hing. Ons antwoord, het systeem dat geen oog had voor, en slechts repressief en kleinburgerlijk kon reageren op een afwijkende en creatieve talentrijke schrijver.

Deze wereld is geen ergernis waard is verkrijgbaar in onze boeken.doorbraak.be boekhandel

Marc Cools

Prof. dr. Marc Cools is hoogleraar criminologie aan de UGent.

Roger Van de Velde uit de vergeetput

25 jaar na Dutroux