De burgerplatformen rond het verzet tegen het bovengrondse Ventilus-hoogspanningstracé, hebben een alternatieve oplossing onderzocht en zijn nog meer overtuigd dat een ondergrondse aanleg van Ventilus mogelijk is. Wereldwijd wordt er al op die manier gewerkt, toont dat onderzoek aan. Het kabinet van Vlaams minister van Energie Zuhal Demir (N-VA) wijst dat onderzoek af. ‘De Vlaamse regering heeft al beslist dat Ventilus bovengronds komt’, klinkt het daar. West-Vlaams CD&V-parlementslid Bart Dochy van zijn kant denkt dat niet.

Selfmade bouwkundig onderzoeker Filip Vanaeken heeft namens negen burgergroepen die zich verzetten tegen het Ventilusproject in West-Vlaanderen een eigen studie gepubliceerd, die Doorbraak heeft ingekeken. Vanaeken staaft met voorbeelden uit het buitenland dat ondergrondse hoogspanningstracé op vele plaatsen in Europa in de startblokken staan. Onder meer in Duitsland en Italië zijn er soortgelijke – maar qua wattage kleinere – hoogspanningsleidingen ondergronds op gelijkstroom gepland. Voor de burgerplatformen is dat een absolute voorwaarde om het project mee te ondersteunen. Zij wijzen op minder omgevings- en gezondheidsoverlast bij een ondergronds tracé.

Stroomnetbeheerder Elia en de Vlaamse regering houden al lang vol dat zo’n oplossing te veel kost, en het project nodeloos complex maakt. Ventilus moet op de Noordzee opgewekte energie aan land brengen om vanuit België verder te verdelen. Elia zegt daarbij dat de aftakkingen die nodig zijn om ook België met die energie te bevoorraden, technisch quasi onmogelijk zijn bij een ondergronds tracé. Een aangestelde bemiddelaar (‘intendant’) van de Vlaamse regering achtte het niet onmogelijk, maar wees ook op de toenemende complexiteit en dito kostprijs.

Overbodig

Voor Vanaeken en het Ventilusverzet is er nu dus een overdacht oplossingsvoorstel. Samengevat komt dat erop neer dat het ondergrondse traject wordt opgedeeld in verschillende ondergrondse verbindingen met afzonderlijk een kleiner vermogen, die al dan niet kunnen doorlopen of verder kunnen worden vertakt. Voor nieuwe energieprojecten in Europa is dat volgens Vanaeken immers nu al de logica.

De bestaande Stevin-hoogspanningslijn in het noorden van West-Vlaanderen wordt dan de ‘overbodige’ wisselstroomleiding, die het netwerk moet helpen bij onderbrekingen of storingen op het ondergrondse net. Een omkering van de logica die Vlaanderen en Elia tot nu gebruikten. Ventilus moet in de bovengrondse Ventilusplannen net de Stevinlijn ondersteunen. Op termijn is zijn oplossing volgens Vanaeken zelfs goedkoper dan nu nog snel een laatste bovengrondse leiding aanleggen. Net omdat overal in Europa toch de omslag wordt gemaakt naar ondergrondse verbindingen. Wel stelt Vanaeken een andere deadline voor: volgens hem kan een ondergrondse Ventilus er komen begin jaren ’30. De Vlaamse regering wil het Ventilusproject echter klaar hebben tegen 2026.

‘Echte experten’

Het kabinet van Vlaams minister van energie Zuhal Demir (N-VA) wijst de zelfstudie van Vanaeken radicaal af. ‘De Vlaamse regering heeft al geluisterd naar echte experten en in november 2022 besloten dat Ventilus bovengronds komt op wisselstroom. Alleen her en der korte afstanden kunnen ondergronds op gelijkstroom. Het exacte tracé wordt de komende weken bepaald’, zegt Andy Pieters, woordvoerder van Demir.

(West-)Vlaams parlementslid van regeringspartij CD&V Bart Dochy ziet dat anders: ‘De redenering om Ventilus als hoofdstroomlijn te gebruiken en de al bestaande bovengrondse Stevin-lijn als ‘overbodige’ lijn op wisselstroom, is niet nieuw. Vanaeken toont aan dat de technologische ontwikkelingen in Europa en de rest van de wereld heel snel gaan. Hij bewijst dat je ook met een gelijkstroomnetwerk onder de grond aftakkingen kan maken om de lokale energie-afname probleemloos te verzekeren.’

‘Het wordt nu echt duidelijk dat een ondergrondse Ventilusleiding een haalbaar alternatief is voor de bovengrondse optie. Vanaeken ziet dat in fases tegen begin jaren ’30 gebeuren. De Vlaamse regering beseft ook wel dat de vergunning voor Ventilus er niet komt tegen 2024. De vergunningsprocedure zal vermoedelijk pas na 2024 eindigen, wanneer de juridische verzetsmiddelen uitgeput zijn. Het zal dus vermoedelijk deze Vlaamse regering niet meer zijn die beslist welk tracé er komt’, zegt Dochy.