Baskische parlementsverkiezingen: nationalisten torenhoog favoriet

Zondag kiest het Baskische volk voor een nieuw parlement. Ondanks grondige veranderingen in het Spaanse politieke landschap, ziet het er naar uit dat gematigde en radicale nationalisten het laken naar zich toe zullen trekken. Europarlementslid en lid van de Baskische vriendschapsgroep in het Europees Parlement Mark Demesmaeker (N-VA) ziet tot zijn vreugde dat het zelfbeschikkingsrecht een centraal verkiezingsthema is.

Een nieuw Baskisch autonomiestatuut: confederalisme maakt intrede

De sterren staan gunstig voor de uittredende Lehendakari (president) Inigo Urkullu. Peilingen geven zijn partij (de Baskisch Nationale partij PNV) hetzelfde resultaat of zelfs een lichte vooruitgang in vergelijking met de verkiezingen van 2012. Toen behaalde de PNV bijna 35%, voldoende voor een minderheidsregering.

Urkullu omschrijft zich als een “pragmatisch autonomist met een 21^ste eeuwse visie op onafhankelijkheid”. Het geloof in een “gedeelde soevereiniteit” maakt van PNV geen onafhankelijkheidspartij. Het verkiezingsmanifest spreekt over een grondige hervorming van het Baskische autonomiestatuut dat de weg effent naar de erkenning van het recht van het Baskische volk om vrij te beslissen over de eigen politieke toekomst en de erkenning van de Baskische natie. PNV trekt voluit de confederale kaart door te stellen dat “alle wetgevende bevoegdheden worden uitgeoefend door het Baskische parlement met uitzondering van de zaken die specifiek gedelegeerd worden naar Spanje.” De partij wil echter geen toevlucht nemen tot het unilateralisme maar het confederalisme invoeren na onderhandelingen met de Spaanse regering.

Een heel ander geluid horen we bij de radicale nationalisten van EH Bildu. Zij halen inspiratie in Catalonië en ijveren voor een pad naar onafhankelijkheid na een bindend onafhankelijkheidsreferendum. Als het kan in overeenstemming met Madrid, als het moet unilateraal.

Alsof Madrid zich niet zal roeren! Net als alle voorgaande kon ook deze verkiezingscampagne niet ontsnappen aan vervelende en ongevraagde bemoeienissen uit Madrid. Zo besliste de openbare aanklager dat Arnaldo Otegi*, lijsttrekker van EH Bildu, niet kan deelnemen aan de Baskische parlementsverkiezingen. Niets minder dan een politiek manoeuvre! Volgens peilingen zou EH Bildu in staat moeten zijn om het vorige resultaat te evenaren (25 %).

Krijgen traditionele ‘Spaanse’ partijen historische pandoering?

De sleutel tot het uiteindelijke resultaat van EH Bildu ligt wellicht bij het electorale gewicht van Podemos. De partij van Pablo Iglesias is een nieuwe speler bij de Baskische parlementsverkiezingen, maar kaapte bij de Spaanse verkiezingen eerder dit jaar heel wat nationalistische stemmen weg. De Baskische Podemos-lijsttrekker is Pili Zabala, zus van de in 1983 door Spaanse doodseskaders van GAL vermoorde Ignacio Zabala. Zij kiest voor “een dialoog die moet leiden naar een nieuwe territoriale status voor Baskenland binnen het kader van een federaal of confederaal model voor Spanje.” Podemos zal naar alle waarschijnlijkheid met strijdvaardige fractie intrede doen in het Baskische parlement.

En zo blijft er nog heel weinig ruimte voor de traditionele Spaanse partijen PSOE (socialisten) en PP (christendemocraten). De socialisten beseffen dat zelfbeschikking hét issue is van deze verkiezingen maar komen niet verder dan een wazige intentie om het autonomiestatuut te hervormen. Ze wachten hiervoor op Spaanse politieke stabiliteit en kijken uit naar hervormingen binnen een federaal kader.  Niets dus.

Hun constitutioneel luik van het PP-programma beperkt zich tot een waarschuwing voor groeiend Baskische centralisme en kiest voor het versterken van de autonomie van de drie Baskische provincies Alava, Biskaje en Gipuzkoa. Geen woord over een nieuw of te vernieuwen Baskische statuut.

Het lijkt ernaar dat de twee traditionele partijen de neerwaartse spiraal die bij de vorige verkiezingen werd ingezet futloos verderzetten. Niet in staat om een antwoord te bieden op de nieuwe politieke krachten en de denderende trein van het Baskische zelfbeschikkingsrecht.  Of om het met de woorden van Arnaldo Otegi te zeggen: “Het oude regime was gebouwd op een basis van Franco’s straffeloosheid, repressie en dogmatische Spaanse eenheid. Het laat zich vandaag nog steeds gelden maar gaat door een structurele crisis als gevolg van een wereldwijde economische en financiële crisis. Het oude regime wankelt. De volharding van onafhankelijkheidskrachten in Catalonië en Baskenland verplichten het centrale gezag om de “bescherm –het- oude- regime- knop” te activeren.”

*Arnaldo Otegi kwam op 1 maart van dit jaar vrij na een omstreden gevangenisstraf van bijna 7 jaar. Otegi is een populaire figuur binnen de (radicale) Baskische onafhankelijkheidsbeweging en geniet daarnaast ook veel sympathie bij een groot deel van de Baskische samenleving. Hij was activist tijdens de Franco- dictatuur en Baskische parlementslid in de jaren 2000. Onder druk van (onder andere) Otegi stopte de onafhankelijkheidsbeweging E.T.A. met gewapende activiteiten en kwam een vredesproces op gang. Toch werd hij in 2009 gearresteerd en veroordeeld.