Ieren uit het Noorden: ‘Laat ons niet opnieuw in de steek’

Terwijl het brexit-overleg een cruciale fase ingaat, knaagt in Ierland de onzekerheid over de eigen toekomst als nooit eerder. In een opmerkelijke open brief vragen meer dan 1000 vooraanstaande Ieren, vooral uit het noorden maar ook uit de Republiek, de Ierse premier Leo Varadkar om hen niet opnieuw in de steek te laten. Tijdens een bezoek aan de grensstreek voelde EU-parlementslid en Ierlandkenner Mark Demesmaeker (N-VA) de groeiende bezorgdheid bij de immer optimistische en gezellige Ieren.

‘…. Er zal geen harde grens op ons eiland zijn. De Ierse regering zal je nooit meer in de steek laten. Al wie ervoor kiest om zijn of haar recht op een Iers burgerschap uit te oefenen, zal ongeacht politieke of religieuze overtuiging, op onze steun kunnen rekenen…’ 

Deze optimistische en interessante toezegging deed de Ierse Taoiseach(premier) een jaar geleden aan de Ierse burgers in het Noorden van het groene eiland. Zo wijst de premier van de Republiek het Ierse volk én de wereld nog eens op een heel specifieke passage in het Goede Vrijdagakkoord. Namelijk dat Noord-Ieren automatisch ook over het Ierse staatsburgerschap beschikken, indien dat hun persoonlijke wens is uiteraard. Zij zijn dus meteen ook EU- burger.

100 jaar

De premier verwijst daarnaast met zijn zin ‘de Ierse regering zal je nooit meerin de steek laten’ naar de gebeurtenissen van bijna een eeuw geleden. De opdeling van het land, zoals in 1920 vastgelegd in de ‘Government of Ireland Act’, was voor vele Ieren ronduit traumatisch. Katholieken en Iersgezinde nationalisten voelden zich verlaten door Dublin. Vele protestanten die na de opsplitsing burger werden van de kersverse Ierse staat, voelden zich dan weer verraden door Londen. De tijd lijkt rijp om die historische fout uit 1920 nu recht te zetten. Bijna honderd jaar later laait de discussie over een eventuele hereniging weer op. Het Goede Vrijdagakkoord maakt dit overigens ook mogelijk. Noord- Ierland kan slechts deel uitmaken van het Verenigd Koninkrijk met de steun van een meerderheid van de bevolking. De laatste volksraadpleging over Ierse hereniging vond plaats in 1973, werd geboycot door Ierse republikeinen en draaide uit op een overweldigende overwinning voor het pro-Britse kamp. De Border Poll, een nieuw referendum om te meten of die steun er nog is, zorgt vandaag voor heel wat zenuwachtigheid.

Geen regering

In de open brief aan premier Varadkar komen prominenten uit zowat alle geledingen van de (Noord-)Ierse samenleving terug op diens belofte uit 2017. Zij merken dat de realiteit ver af staat van Varadkars mooie woorden en roepen de Ierse regering op om meer dan één tandje bij te steken en hen niet opnieuw in de steek te laten.

De ongerustheid wordt versterkt door een gegeven dat internationaal volstrekt onderbelicht blijft. Noord-Ierland heeft al bijna tien maanden geen regering meer. Die dag viel de regering Foster-McGuinness na een conflict tussen de protestantse Democratische Unionisten (DUP) en het republikeinse Sinn Féin over een schandaal rond hernieuwbare energie. Dat is althans de officiële reden. In werkelijkheid was al langer duidelijk dat de twee historische rivalen elkaar ronduit beu waren.

Toch gingen net dezelfde partijen kort na de daaropvolgende verkiezingen (2 maart 2017) aan de slag om een nieuwe regering te vormen. Het vredesakkoord legt immers op dat de grootste partij van de twee bevolkingsgroepen deel moeten uitmaken van de Noord-Ierse regering. De regeringsonderhandelingen draaiden op niets uit en vormen mee het decor van de brexit-stress in Ierland. Er is geen visie en langetermijnplanning meer in het noorden. Prangende dossiers die de samenleving verder zouden kunnen versterken, staan al lange tijd on hold. De Noord-Ierse winkel wordt draaiende gehouden door ambtenaren met beperkte bevoegdheden.Noord-Ierland is zijn zelfbestuur de facto al een hele tijd kwijt.

Centen

Helemaal sneu wordt het wanneer het over de Noord- Ierse centen gaat. Voor het tweede jaar op rij zal een begroting van voorlopige twaalfden worden vastgelegd door het parlement… in Westminster. Daar, aan de overkant van de Ierse Zee, speelt de unionistische DUP haar politieke rol grandioos uit. Hoewel de partij er maar 10 van de 650 parlementszetels heeft, is ze van cruciaal belang voor premier May. Zij heeft de DUP-gedoogsteun nodig, al wordt haar bewegingsruimte in de brexit-onderhandelingen er stevig door beknot. Als wederdienst voor unionistische steun, kijkt Londen weg van de falende regeringsvorming in Belfast.

Een houding die de Britten overigens wel vaker aannemen. Het absoluut gebrek aan interesse voor de gevoeligheden rond de Ierse taal, identiteit en gelijke rechten tussen katholieken en unionisten gaf in de jaren 60 van vorige eeuw aanleiding tot de memorabele marsen van burgerrechtenbewegingen. Vreedzaam protest voor gelijke rechten mondde toen uit in één van de meest gewelddadige episodes in de geschiedenis van het Ierse eiland. De Londense desinteresse en arrogantie vandaag geeft vele noord- Ieren nog steeds het gevoel tweederangsburger te zijn.

Binnen- of buitengrens?

Internationaal ligt de focus op de gevolgen van een harde, halfzachte of zachte grens. Doemscenario’s over grensposten en barricades moeten kost wat kost vermeden worden. En terecht! De geschiedenis deed het beeld van grenzen met wachttoren, kazernes en prikkeldraad in het landschap en in de geesten van het Ierse volk vervagen. Tot nu. Met de keuze voor een ‘full English brexit’ geeft Londen opnieuw zuurstof aan oude demonen… In het noorden leeft dan ook de stellige overtuiging dat een nieuwe grens onvermijdelijk zal leiden tot nieuw geweld.

Maar er is veel meer. Het dagelijkse leven van de modale Ier zal grondig door elkaar geschud worden. In de open brief aan eerste minister Varadkar sommen ondertekenaars uit academische, economische, socioculturele politieke en zelfs sportieve hoek tal van concrete bekommernissen op. Wat gebeurt er met de rechten van Noord-Ieren die in de Europese Unie wonen en werken? Wat gebeurt er met alle producten die tijdens de fabricage verschillende keren de grens moeten oversteken? Kunnen Noord-Ierse jongeren nog probleemloos verder studeren aan de universiteit van Leuven, Salamanca of Dublin? Moet een verpleegster uit Dublin die in Belfast werkt haar job opgeven?

Zijn de Ieren eigenlijk nog langer EU-burger?