Zelfbeschikkingsrecht zal keurig, braaf en onderdanig zijn

Voor het zesde jaar op rij werkt EU-parlementslid Mark Demesmaeker (N-VA) mee aan de organisatie van een conferentie over het zelfbeschikkingsrecht.  Voor de vierde keer geeft hij de kans aan de internationale vereniging ‘International Commission of European Citizens’ (ICEC) om de zelfbeschikkingsboodschap in het Europees Parlement te brengen. Demesmaeker blikt vooruit op de conferentie waarin brexit en het staatsnationalisme in diverse Europese lidstaten centraal zullen staan.  Mede door de ontwikkelingen in het Spaans-Catalaans conflict gelooft hij dat het universele recht op zelfbeschikking onder druk staat.  Tenzij het keurig, braaf en onderdanig is.

Universeel

Eenheid in verscheidenheid.  Het motto van de Europese Unie. Het is een belangrijk fundament van het Europese eenheidsverhaal, een slogan die de nodige verwachtingen creëert. Jammer genoeg stel ik steeds vaker vast dat ‘eenheid in verscheidenheid’ fragiel is en voor interpretatie vatbaar.  Hetzelfde geldt voor het recht op zelfbeschikking. Dat zou universeel en ontegensprekelijk zijn. Tot wanneer dat recht op zelfbeschikking op de eenheid en ondeelbaarheid van de bestaande orde botst. Zoals vandaag in Spanje. Ook in Frankrijk, Roemenië en vele andere EU-lidstaten waar centralisme hoogtij viert. Zelfbeschikking kan zolang het keurig, braaf en onderdanig is.  Meer ambitie wordt genadeloos afgestraft, tot in de rechtszaal.

De pijnlijke realiteit van de politieke rechtszaak tegen Catalaanse politici en activisten is dat samen met hen ook het principe van zelfbeschikking terecht staat. Het signaal dat Madrid aan opstandige Catalanen wil geven is indirect ook gericht aan al wie in Europa zijn onbetwistbaar en universele recht op zelfbeschikking wil uitoefenen. Die straffe boodschap kan verklaard worden door de totale afwezigheid van de Europese instellingen of andere regeringsleiders in het debat.  Het wegkijken van de eurocommissarissen, verschillende premiers en hoge ambtenaren is onrustwekkend.  Dat de EU niet in staat blijkt te zijn om het op te nemen voor haar eigen burgers, maakt die Unie zwak en ongeloofwaardig. EU-burgerschap dient als excuus om brexit-onderhandelingen te bemoeilijken, maar biedt geen houvast voor EU- onderdanen bedreigd worden door repressie.

Welk Europa?

De Europese verkiezingen van 26 mei gaan grotendeels over de vraag in wat voor Europa wij willen leven. Thema’s zoals migratie, terreur en klimaat bieden ongetwijfeld stof voor een existentieel debat. Het zijn ook die thema’s die de breuklijnen in het nieuwe Europees Parlement vastleggen. Ik hoop dat de debatten tussen de verschillende kopstukken hen ook kleur laat bekennen over ondemocratische ontwikkelingen in Spanje en andere centralistische EU-lidstaten.  Voor mij is alvast duidelijk dat Europa niet langer het geweten van de wereld kan zijn, wanneer het zelf politieke gevangenen kent.

Eén van die politieke gevangenen hebben we vanuit de Europese Vrije Alliantie (EVA) voorgedragen als Spitzenkandidaat. Oriol Junqueras was collega-EU-parlementslid en riskeert als vicepresident van de Catalaanse regering van Carles Puigdemont een heel zware gevangenisstraf wegens rebellie. Hij zal niet deelnemen aan Europese debatten, maar zijn lege stoel zal ons, EU-burgers, voor de spiegel plaatsen.

Demoniseren

Dat zal voor sommigen een moeilijke oefening worden. Zo zijn er in Spanje mensen die ervan genieten om politieke tegenstanders zwaar te straffen en hen te demoniseren. Ik ontmoette hen in Madrid én in het Europees Parlement. Leiders van de nieuwe, neofranquistische partij VOX kunnen niet praten noch luisteren.  Ze tieren en zijn uit op vergelding. Ik kreeg een heel benauwd gevoel bij hun aanwezigheid. Die emotie heeft geen plaats in een verdraagzaam Europa.

Centraliseren

Parallel met de verruwing van het politieke debat in Spanje, merken we ook een groeiend centralisme in andere EU-lidstaten.  Tijdens mijn conferentie over het universele zelfbeschikkingsrecht geef ik een podium aan Corsicaanse politici. Zij beleven politieke hoogdagen. De Corsicaanse onafhankelijkheidspartijen besturen het eiland en de kiezer wees hen drie van de vier Corsicaanse zetels toe in het Franse parlement.  Daar worden ze echter geconfronteerd met een versterking van het centrale gezag.  Parijs voerde enkele jaren geleden de historische regio’s om tot megalomane departementen en past het subsidiereglement voor onderwijs in een van de erkende minderheidstalen – in de negatieve zin –  aan. Dit alles in de hoop komaf te kunnen maken met sterke regio’s zoals Bretagne, de Elzas en Corsica.

Toevallig nu? Nee hoor, want zelfbeschikking kan enkel zolang het keurig, braaf en onderdanig is.

De conferentie vindt donderdagnamiddag 21 maart plaats. Onder anderen Doorbraak-uitgever Karl Drabbe neemt deel aan het panelgesprek.