Belg vraagt genuanceerd strenger migratiebeleid

Hoe staat de gemiddelde Belg tegenover migratie, en hoe kijkt hij naar het beleid op dat vlak? Vanuit die insteek organiseerde arbeidsbemiddelaar Randstad – in samenwerking met socioloog Mark Elchardus – een grootschalige bevraging bij drieduizend landgenoten. Die levert soms best verrassende resulaten op: vooral de kiezers van PVDA en PTB tonen zich een heel stuk scherper dan de officiële partijlijn. De globale rode draad houdt het midden tussen een kritisch oordeel over het verleden en de vraag naar een genuanceerd strenger beleid in de toekomst.

Het aantal migranten in ons land zit al jarenlang in de lift: al sinds 1989 kent België onafgebroken een positief jaarlijks migratiesaldo. Met 1,4 miljoen buitenlanders en nog eens 2,7 miljoen Belgen van buitenlandse afkomst – op een totaal van 11,5 miljoen inwoners – heeft anno 2022 al meer dan dertig procent van de bevolking buitenlandse roots. Weinig thema’s beroeren ook de politieke gemoederen zo fel als het migratiethema, maar in dat debat wordt nog te vaak voorbijgegaan aan de verschillende vormen van migratie: van legale migranten over asielzoekers tot migranten die vaak al jarenlang illegaal in het land verblijven.

Redenen te over, zo oordeelde Randstad, om eens uitgebreid te peilen naar de positie en standpunten van de Belgen rond migratie. Daarvoor werden drieduizend landgenoten bevraagd rond een aantal grote thema’s, op basis van een vragenlijst die mee werd opgesteld door professor-emeritus Mark Elchardus.

Negatieve economische impact

De enquête opende met de vraag hoe de bevolking de kosten en baten van legale migratie inschat. Kort door de bocht: weegt de financiële bijdrage die migranten leveren – bijvoorbeeld via sociale bijdragen en belastingen – op tegen kosten aan sociale zekerheid, pensioenen, ziekteverzekering en werkloosheidsuitkeringen? Niet geheel verrassend oordeelt 60 procent van de ondervraagden dat migranten ons land meer kosten dan ze opbrengen. Amper 12 procent van de respondenten ziet dat compleet anders.

Iets verrassender wordt het als we de antwoorden op die vraag ook koppelen aan de politieke voorkeur van de respondenten. Dan blijkt immers dat zelfs 30 procent van de mensen die Groen/Ecolo stemmen vinden dat migranten onze samenleving meer kosten dan ze opbrengen, zowat evenveel als het aandeel groene kiezers dat net de omgekeerde mening is toegedaan. Bij kiezers van uitgesproken linkse partijen zoals de PS, Vooruit of de PVDA en de PTB blijkt zelfs meer dan de helft van de respondenten van oordeel dat migranten ons meer kosten dan ze opbrengen.

Dat is best verrassend: die partijen hanteren doorgaans immers een minder migratiekritisch discours. Dat de kiezers van rechtse partijen zoals N-VA of Vlaams Belang massaal vinden dat migratie ons meer kost dan ze opbrengt, mag dan weer niet verbazen. Geheel in de lijn met de antwoorden op de vorige vraag oordeelt zomaar eventjes 82 procent van de ondervraagden dan ook dat migratie een negatieve economische impact heeft op ons land.

Onveiligheidsgevoel

Ook wanneer het over de impact van migratie op de kwaliteit van ons onderwijs gaat, is de teneur overwegend negatief. 64 procent van de ondervraagden vindt dat ons onderwijs er kwalitatief op achteruit is gegaan. Enkel bij de Groen-kiezers is die groep in de minderheid (36 procent), de kiezers van Défi (82%) en Vlaams Belang (80%) vellen het zwaarste oordeel op dat vlak.

Een klassieker in het migratiedebat is uiteraard ook de mogelijke impact op het onveiligheidsgevoel. Die valt een stukje lager uit dan wellicht gevreesd zou kunnen worden, al geeft een meerderheid van de ondervraagden (58%) wél aan zich minder veilig te voelen door migratie. Een nipte meerderheid (53%) stelt ook zich hierdoor ook minder thuis te voelen in eigen land.

De verschillen tussen Nederlandstaligen en Franstaligen zijn verwaarloosbaar, maar de politieke strekking van de ondervraagden vertaalt zich dan weer wel heel uitgesproken in de antwoorden op deze vraag. Terwijl 89% van de Vlaams Belang-kiezers zich minder veilig voelt, is dat voor amper 34% van de Groen-kiezers het geval. Opmerkelijk hier is het hoge aandeel PTB- en PS-stemmers dat zich minder veilig voelt door migratie: respectievelijk 61 en 57%.

Hang naar nuance

Op de wat meer algemene en samenvattende vraag hoe men de migratie die België de voorbije vijftig jaar heeft gekend, beoordeelt, blijft het antwoord – enigszins verrassend toch – relatief mild en genunanceerd. Bijna 4 op 10 respondenten beoordeelt de impact nadelig of zeer nadelig. Een haast even grote groep houdt zich op de vlakte en vindt dat de impact nadelig noch voordelig was. Ook uit de antwoorden op de vraag of we in de toekomst eerder een open grenzen – dan wel een gesloten grenzen beleid moeten voeren, blijkt vooral een hang naar de nodige nuance in het beleid.

Een kleine minderheid spreekt zich resoluut uit voor volledig gesloten (15%) of volledig open (16%) grenzen. Een grote groep – meer dan 30% – spreekt zich liever niet uit. In het Franstalige landsgedeelte vinden beide extreme  standpunten meer aanhang, en lijkt er dus sprake van een sterkere polarisering. Opmerkelijk is dat ook bijna 3 op 10 Vlaams Belang-kiezers geen heil zien in gesloten grenzen, en dat 2 op 10 PS-kiezers net wél voor die gesloten grenzen pleiten. Vooruit is, samen met Open Vld, ook de partij met het grootste aandeel expliciete tegenstanders van gesloten grenzen (69%). Opmerkelijk genoeg hebben alle andere partijen kiezers die op dit punt diametraal tegengestelde meningen koesteren. Het migratiebeleid zorgt dus ook duidelijk binnen de partijen voor vaak heel tegenstelde standpunten.

Arbeidsmigratie

Gaat het specifiek over legale arbeidsmigratie, dan toont de Vlaming zich een stuk inschikkelijker: 6 op 10 respondenten vindt dat tekorten op de arbeidsmarkt gerichte legale migratie kunnen verantwoorden. Niet geheel onverwacht tonen hooggeschoolden zich op dit vlak een stuk positiever dan lager opgeleiden. Bij de rechtse partijen in Vlaanderen is vooral het verschil tussen Vlaams Belang en N-VA in deze opvallend: 7 op 10  N-VA kiezers spreekt zich vóór legale arbeidsmigratie uit, bij Vlaams Belang is dat maar 51%.

Tegelijk bestaan er duidelijke reserves tegen de openstelling van onze sociale zekerheid voor die arbeidsmigranten. Net geen 50 % van de ondervraagden is het eens met de stelling dat migranten van buiten de EU pas een beroep kunnen doen op onze sociale zekerheid na vijf jaar te hebben bijgedragen. Amper 21 procent is het daar niet mee eens. Op de Groen-kiezers na, is er bij alle electoraten ook duidelijke steun voor een wachttermijn van vijf jaar om toegang te krijgen tot de sociale zekerheid. Globaal genomen pleiten de Belgen voor een arbeidsmigratiebeleid dat migranten selecteert op kenmerken die de kans verhogen dat zij gemakkelijk werk vinden in ons land.

Gezinshereniging

Een grote meerderheid toont zich ook voorstander van het recht op gezinshereniging, maar koppelt daar strengere voorwaarden aan dan wat vandaag geldt. Zo zouden migranten die gezinsleden of een toekomstige partner wil laten overkomen, zelf moeten voorzien in hun levensonderhoud en ook al minstens vier jaar in België gewerkt hebben. Migranten die om familiale redenen immigreren, dienen vooraf ook te slagen in een inburgeringsexamen én ze moeten de taal van het land kennen.

In de wetenschap dat gezinshereniging vandaag nog altijd één van de allerbelangrijkste migratiekanalen naar ons land vormt, lijkt dit alvast geen onbelangrijke les voor ons toekomstig migratiebeleid.