‘Bende zakkenvullers’: méér dan een peiling

Een absoluut dieptepunt inzake politiek vertrouwen, het Vlaams Belang staat er weer helemaal, en migratie is een blijver als thema, ondanks corona. Dat zijn zowat de krachtlijnen van de uitgevoerde opiniepeiling door de VRT en De Standaard.

Er is al wat inkt gevloeid over die peiling, waarbij de politicologische clichés toch weer de bovenhand halen. Maar hoe rijm je die vaststellingen aan mekaar, wat is nu eigenlijk het verhaal achter deze verschillende tendensen? Want zo’n peiling kan toch veel meer zijn dan zomaar een peiling, namelijk een momentopname van het collectief bewustzijn. In de ziel kijken van de modale Vlaming dus.

Vooreerst de vaststelling dat de bende zakkenvullers, zoals de politici worden betiteld, zowel het Belgische als het Vlaamse niveau uitmaken. De Vlaming heeft niet het gevoel dat Jambon en C° ons genezen van de Belgische ziekte. Integendeel, ze lijken er mee door besmet.

VRT NWS

Marc Van Ranst, de man die ons in het kot kreeg (en er ons het liefst in houdt)

Angstregime

Ik zie die dubbele teleurstelling maar in weinig analyses opduiken, nochtans is ze de clou van het antipolitieke klimaat. Tegenover de sukkelgang van Sophie PowerPoint Wilmès stond géén Vlaams coronabeleid dat blaakte van daadkracht en consistentie, zodat we ons in het zog van Denemarken en Oostenrijk konden plaatsen: de regionale echelon was weinig meer dan een bleke afspiegeling van het federale crisisbeleid waarin de mondmaskersoap als een rode draad loopt. Af en toe ondernam de burgemeester van Antwerpen een poging om toch op dat verboden bankje te gaan zitten, helaas voor hem, het applaus bleef uit. De nationale Veiligheidsraad ontpopte zich tot de echte regering, met de virologen als moderne hogepriesters voor wie de lockdown de absolute triomf was van hun Cartesiaanse hokjesdenken.

Over die lockdown is het laatste woord nog niet, gezegd, ik wijd er een hoofdstuk aan in mijn komend boek Politiek incorrect. Na de laattijdige maatregelen en de vaststelling dat er gewoon geen mondmaskers waren, was het medisch een voldongen feit dat iedereen voor lange tijd in zijn kot moest. Met Marc Van Ranst voorop werd dat het nieuwe mantra, en iedereen deed mee, omdat het moest. Terwijl dat algemene huisarrest (want dat was het) voor het Belgische regime de gedroomde kans was om de gezondheidscrisis om te buigen tot ‘het nieuwe normaal’, een afspiegeling van het Absurdistan waarin we leven, met de angst als grootste motor.

De lockdown werd met name een alibi voor de politieke impasse, aangedreven door een angst voor de ziekte, de dood, maar ook voor de medeburger, de politie, de gouverneurs, voor iedereen eigenlijk. Als iedereen iedereen kan besmetten, biedt alleen de veralgemeende quarantaine soelaas. Letterlijk een terreurregime dus, volgens het devies van de kwade geest Lindorf in ‘Les contes d’Hoffmann’ van J. Offenbach: ‘Par les nerfs j’arrive au coeur; Je triomphe par la peur’.

VRT NWS

Het is twijfelachtig of de Wilmès-truc nog een tweede keer zal pakken: het coronakrediet is op, zo leert De Stemming.

Bestuurlijke chaos

Nu al wordt ons een tweede golf voorspeld tegen de herfst, maar het is twijfelachtig of de Wilmès-truc nog een tweede keer zal pakken: het coronakrediet is op, zo leert De Stemming. Zal de Vlaamse regering resoluut het voortouw nemen in de crisis? Twijfelachtig, gelet op de kwaliteit van het politiek personeel, en dan zijn we weer bij de emotionele baseline van de opiniepeiling: het gevoel van verweesdheid, van in een niemandsland te wonen.

Dat is de eigenlijke conclusie van die opiniepeiling: dat Vlamingen beginnen te beseffen dat ze de facto statenloos zijn. Hangend tussen hemel en aarde, geen vaderland, geen staat. Het gaat dit keer niet alleen om de luie Walen en/of de corrupte sossen, maar om de globale politieke klasse die wordt afgeserveerd. Het ressentiment tegenover de politiek en de gesubsidieerde particratie wordt gevoed doordat België niet werkt maar Vlaanderen evenmin. De niveaus zitten in mekaar gevlochten via een chaotisch kluwen van elkaar overlappende bevoegdheden. Iets waar uitgekookte francofone onderhandelaars uit het verleden zonder twijfel de hand in hebben: hoe warriger en inefficiënter de regionalisering, des te sneller zal het heimwee naar de Belgische federale staat weer opduiken, moet men gedacht hebben. In normale tijden is dat bestuurskluwen gewoon Kafka, nu kost het mensenlevens.

De voorbeelden van deze bestuurlijke chaos zijn legio: als je werkloos wordt, moet je je tot het federale niveau wenden om een uitkering te krijgen, maar tot het Vlaamse niveau als je nieuw werk wil zoeken. Ziekenhuizen worden federaal gefinancierd maar de aankoop van apparatuur en de inspectie zijn regionaal. En recent: heel het testing-en-tracingsysteem om covid-infecties snel op te sporen is zo kaduuk als wat. Het onderzoek wordt door Vlaanderen georganiseerd, maar is afhankelijk van gegevens die federaal worden bijgehouden en doorgegeven. Lange en gebrekkige informatieketens tussen de verschillende diensten en niveaus zorgen ervoor dat geen enkel niveau degelijk werkt. De Belgische ziekte dus.

VRT NWS

Het blijft prutsen aan het Belgische model.

Separatistische vluchtroute

Toch lijkt het nog altijd niet de bedoeling te zijn van de grootste Vlaams-nationalistische formatie, de N-VA, om echt voor Vlaamse onafhankelijkheid te gaan, of zelfs maar een confederale constructie (een verdrag tussen twee staten). Het blijft prutsen aan het Belgische model, en daar heeft de Vlaming hoe langer hoe minder boodschap aan. Meteen leidt het gevoel van statenloosheid tot onvervalst separatisme — de absolute nachtmerrie van de Belgische francofonie — én een identitaire opwaardering, een behoefte aan herbronning: wie zijn we? Waar willen we naar toe? Wie zien we als medeburgers in dit avontuur?

Wat ons bij het migratiethema brengt, tot verrassing van de politicologen niét verdampt in het collectief bewustzijn door corona. Van drie één: de afkeer van de actuele politiek, de leegloop van de N-VA richting VB, en de kritiek op het open grenzenbeleid, wijzen alle in éénzelfde richting, namelijk de behoefte aan een vluchtroute, los van de Belgische constructie en zijn fameuze weeffouten. Het succes in de covid-19-bestrijding van vergelijkbare kleinere naties (Denemarken, Oostenrijk, Slovenië) werkt aanstekelijk.

Links kan er maar beter aan wennen en afstand nemen van de oude vormen en gedachten. Het migratiethema is het platform waarop de doorsnee Vlaming zijn republikeinse droom beleeft: ook de plaats van bijvoorbeeld de islam wordt daarin herbekeken. Moet de overheid überhaupt religiën subsidiëren? Antipolitiek dus, maar ook het verlangen naar iets anders, het uitzicht op een ambitieuze natie van zo’n zes miljoen inwoners, waar Scandinavische bestuurskwaliteit en sociale cohesie de toon zetten. De gewone behoefte om eindelijk eens thuis te komen.

Corona als finale druppel, trigger, zwarte zwaan? De vraag is weerom welke Vlaamse beleidsvoerders klaar staan om in dat gat te springen. En dan is er nog Brussel en Europa, twee blijvende olifanten in de kamer. Je zou van minder cynisch worden.