Bij de VRT is de belastingbetaler altijd de pineut

Voor een kleine 50 euro per Vlaming per jaar (+/- 300 miljoen euro per jaar) mogen we ‘genieten’ van de VRT. Toch zijn we als belastingbetaler altijd de pineut.

Er zijn een oneindige hoeveelheid dingen waarover je kan vallen bij de VRT. Het belerende toontje tijdens het nieuws, het continue en dagelijkse getut in Terzake  en De Afspraak, de pseudo-intellectuele programma’s op Canvas die niet meer zo meerwaardescheppend zijn als de trouwe kijker ooit hoopte. Je zou nog terug gaan verlangen naar de tijd dat ze drie maal per week een documentaire over de Tweede Wereldoorlog uitzonden.

Journalisten die zichzelf tot nieuws verheffen

Of wat te denken van al die new age lifestyle B…….t op Eén, waar geen mens nog wat van gemaakt krijgt? En waar informatie dagelijks mild tot ernstig wordt herkauwd om dienst te doen als passende waarheid binnen de grenzen van de eigen ideologische premissen. Wie zich tijdig tegen deze mentale foltering wil beschermen, kan natuurlijk vroeg op de avond afzakken naar de euthanasiekamer waar je al dan niet vrijwillig aan Blokken wordt blootgesteld. Alternatief is dat je je geestelijk online laat onthoofden op de VRT website door de 24 afleveringen van het nieuwe seizoen van Dertigers reeds te bingewatchen.

En dan hebben we het nog niet gehad over de journalisten die zichzelf tot nieuws verheffen (Hanne Decoutere of Thomas Vanderveken) of zichzelf tot ‘media brand’ of als ‘Messias’ heruitvinden (Rudi Vranckx) of geen kans onbenut laten om zich als het ultieme alfamannetje te profileren (Tom Waes). Waar we het dan ook nog niet over gehad hebben is onze klassieke muziek- en cultuurzender Klara die ze flink verneukt hebben door de studio’s te behuizen met dieptrieste vogels als huisdichter Bart Stouten en waar Queenzilla Chantal Pattyn zelf mag bepalen wat cultuur en kunst is en ook wat er goed is voor ons. Minachting voor de luisteraar is bijna een constante.

Organisatorische malaise

Ook deze week bleek dat systemen en organisaties opgetuigd door onze overheden telkens weer verloederen tot krabbemanden met te duur betaald midden- en hoger kader (dat heeft de VRT gemeen met instellingen als de Lijn of de NMBS) met te weinig inhoud of talent en teveel profileringsdrang.

Natuurlijk is de hele roedel ambtenaren onder die bestuurslaag verslaafd aan verontwaardiging. Zodra er aan de centen, aan hun statuut of de organisatie wordt getornd. Je vraagt je af wie er nu eigenlijk voor wie opkomt in de verhouding tussen het VRT-personeel en de Vlaamse overheid.

De VRT maakt steeds minder producties zelf. En dus is er een zwerm van wannabees gaan cirkelen boven die geldpotten. Allemaal volk dat graag de status van BV bereikt op kosten van de belastingbetaler om nadien de rest van hun leven daarop te teren of het bij de commerciële collega’s voor meer poen te gaan herhalen. Dat noemen we dan het ‘verzilveren van het publieke kanaal’. De belastingspringplank voor een loopbaan in de media.

Kweekvijver voor nog meer ellende

Iedere publieke omroep heeft er last van. Zodanig veel last dat de Nederlandse overheid jaren geleden besloot dat ook de NPO en de omroepen onderhevig zullen zijn aan de Balkenende-norm. Zeg maar, niemand (met een paar uitzonderingen met name in de medische sector) die leeft van publiek geld mag meer verdienen dan de minister-president. Dat ligt momenteel op net geen 200.000 euro per jaar (en dus een flink stuk onder de federale en Vlaamse eerste minister en minister president).

Er is een overgangsperiode geweest om alle bestaande contracten in lijn te brengen. Sedert vorig jaar is het zover. Maar geen nood: want iedere zelfverklaarde Bekende Nederlander weet wel een constructie op te tuigen om die norm te omzeilen. Vaak volstaat het om niet meer als persoon in dienst te zijn maar je als productiehuis te laten inhuren. Zo wist Jeroen Pauw na zijn recente afscheid toch nog de touwtjes in handen te houden van de late-late talkshows op NPO 1 door via zijn mediabedrijf de regie te verzorgen en jawel, ruim meer binnen te harken dan de Balkenende-norm toelaat en die sedert vorig jaar ook op hem van toepassing is. Vanuit zijn villa op Curaçao trekt hij dus nog steeds aan de touwtjes en bepaalt op kosten van Den Haag wat er op de buis komt. Mooi geregeld is dat!

Best bekeken en beluisterde mediakanaal

Het is dan weer typisch voor Vlaanderen dat we er helemaal geen zicht op krijgen wie er allemaal op vileine en infame wijze uit de publieke ruif loopt te vreten. Dat wordt – een beetje op z’n Frans – hier uit het publieke zicht gehouden met argumenten als contractuele confidentialiteit en concurrentiegevoeligheid.  Zo financiert iedere Vlaming mee de natte droom van iedere wannabe  die de VRT ziet als een springplank naar bekendheid. De productiehuizen hebben macht en de belastingbetaler is de pineut, ook al weet hij niet precies voor hoeveel, zoals in Nederland.

Je kan je de vraag stellen waarom bepaalde distributiekanalen van de VRT het toch erg goed blijven doen. Het zal ongetwijfeld ook wel iets zeggen over de Vlaamse maatschappij en haar aspiraties.

Maar los daarvan rijst de vraag welke delen er nou werkelijk niet door de markt kunnen worden uitgevoerd. Er wordt aangevoerd dat de VRT een belangrijke rol speelt in het concretiseren van de Vlaamse identiteit en cultuur. Maar is dat werkelijk zo? Soms voert het belgicisme er hoogtij en blijft de vraag of we voor elke vorm van cultuur of media-activiteit (gelijkmatig) willen blijven betalen terwijl uiteindelijk boven ons hoofd wordt beslist wat wel en wat niet goed voor ons is. Een dagje Tour de France live  kost ongeveer zoveel als een heel jaar Klara. Proportionaliteit?

De burger betaalt zoals steeds

Zo kom je tot de conclusie dat je als belastingbetaler altijd de pineut bent bij de VRT. Om verschillende redenen: het institutioneel mismanagement; het moreel vingertje en de ideologische tsumani die ze dagelijks op je los laten; het gebrek aan transparantie inzake de centen; de lamentabele kwaliteit van sommige, om niet te zeggen de meeste producties; of een combinatie van al het voorgaande.

Als de Vlaamse overheid topkwaliteit wil voor een kleiner budget dan heden het geval is moet ze – niet zoals ze nu doet – de VRT ieder jaar met de budgettaire kaasschaaf bewerken. Dan moet ze die logge VRT-structuur ontbinden en een veel gerichter, breder en kleinschaliger aanbod overwegen. Gerichter wil zeggen met een duidelijk eindresultaat in gedachten en desnoods met een beperkte looptijd. Kleinschaliger  en breder om mogelijk te maken dat onderwerpen en activiteiten met een kleine doelgroep toch kunnen blijven bestaan. En maak de budgetten transparanter, zodat de acceptatiegraad waar algemene belastingmiddelen aan besteed worden kan stijgen.

Niettemin verwacht ik dat er zal worden verder geploegd totdat de wal het schip zal keren. Met de neoliberale cultuuragenda van de Vlaamse regering zal de druk erop blijven. De VRT zal vroeg of laat in haar eigen zwaard vallen. Tot dan blijft de VRT een toonbeeld van de chaostheorie van Prigogine, waarbij instabiele elementen zich continu herformeren tot structuren van een hogere orde.