Koken met Reve en online poëzie als remedie tegen coronablues

Voorlopig bent u nog wel even zoet met de nieuwe Hertmans, Olyslaegers, Spit of Van Reybrouck, die afgaande op de bestsellerlijsten onder zowat elke Vlaamse kerstboom waren terug te vinden. Maar wat gaat u doen als u die uit hebt?

Dat de winteravonden in deze duistere nadagen van 2020 nog zwaarder wegen dan anders, hoeven we u niet te vertellen. Het isolement is intussen zo zwaar gaan wegen dat een mens verdorie nog gaat terugverlangen naar zo’n goeie, ouwerwetse boekvoorstelling. Je weet wel, woordje van de uitgever die er uiteraard een meesterwerk in ziet, interview met de auteur door schnabbelende coryfee met culturele credentials, stukje voorlezen, misschien een filmpje of een mopje muziek, en daarna een borrel plus babbeltje onder cognoscenti. Daarna naar huis, morgen weer vroeg op. Als de dingen je maar lang en nadrukkelijk genoeg verboden worden, ga je ze vanzelf missen. Straks gaan we nog terugverlangen naar de krochten van de Boekenbeurs.

Koken met Reve

Misschien moeten we een voorbeeld nemen aan de Revianen. De donkere dagen rond kerst en nieuwjaar zijn immers bij uitstek hun seizoen. Reve’s meesterlijke debuutroman De Avonden speelt zich af in de dagen tussen 22 december 1946 en de vroege uurtjes van 1 januari 1947. Heel wat literatuurliefhebbers maken er een traditie van om op de 22e december hun Avonden van de plank te pakken en gelijke tred houdend met protagonist Frits van Egters het jaar uitgeleide te doen. Sommigen doen van hun lezing verlag via de #deavonden op Twitter. Of ze delen hun bevindingen via Facebook, zoals de Limburgse literatuurblogger Chrétien Breukers op ‘De Nieuwe Contrabas’.

De Nederlandse journalist Arno Van der Valk gaat nog een stapje verder. Met het Kookboek van de Amsterdamse huishoudschool (het Nederlandse equivalent van het befaamde Kookboek van de Boerinnenbond) in de hand recreëert hij alle maaltijden die in De Avonden worden genuttigd onder de noemer ‘De Avonden op je bord‘. Van Egters, als jonge Amsterdammer denkelijk een overlevende van de hongerwinter, legt in de roman een haast obsessionele interesse aan de dag voor wat er op tafel komt, met een vreemde voorliefde voor vleesjus. Stof genoeg voor een rondje culinaire archeologie: dankzij Van der Valk kunt u schranzen comme chez Van Egters. Verwacht u evenwel niet aan Naessens- of Meusachtige smaaksensaties. ‘Schraalhans keukenmeester’ is Van der Valks verdict bij de opsomming van fantasieloze ‘eenvoudige maar voedzame’ kost. Om maar te zeggen: ook in deze lockdownwinter heb je meer plezier aan De Avonden in de leesfauteuil dan achter het fornuis, laat staan aan de eettafel.

Dichters in Corona

Voor de live-literatuur is 2020, we hoeven het u niet te vertellen, een moeilijk jaar geweest. Gelukkig is er online nog wat terug te vinden. ‘Dichters in Corona’ bijvoorbeeld, het online alternatief voor de poëzievoordrachten ‘Dichters in het Raam’ die normaal tijdens de Gentse feesten plaatsvinden.

‘Normaliter waren we aan onze negende jaargang “Dichters in het Raam” toe, maar daar stak corona een stokje voor’, zegt bezieler Frank Aesaert van Poëzie voor het Volk. ‘We merkten dat bij veel dichters interesse bestond voor een alternatief. Zodoende verzamelen we op YouTube een reeks filmpjes van verschillende dichters, over de genregrenzen heen. Die mengeling van klassieke poëzie, slam en “urban” is altijd ons handelsmerk geweest. We willen in deze periode tussen kerst en nieuwjaar zoveel mogelijk filmpjes online brengen, om een sprankeltje hoop en schoonheid bij de mensen te brengen. Ook in de komende maanden voegen we wellicht nog filmpjes toe. “Dichters in Corona” vormt zo het tussenstuk tussen de geslaagde editie van “Dichters in het Raam 2019” en die van 2021, wanneer we hopelijk weer live optredens kunnen brengen.’

Online literatuur

Ook ‘De Sprekende Ezels’ nam de wijk naar het internet. Het laagdrempelige podium voor woordkunstenaars zag zo’n dertig livemomenten in Antwerpen, Brussel, Gent, Leuven en Turnhout in het water vallen door corona en opteerde voor enkele ‘uitzendingen’ op YouTube. De performances werden vervangen door video’s, die in een livesetting (Arenbergschouwburg Antwerpen, café Monk in Brussel) aan elkaar werden gepraat door maître de ceremonie Stijn Vranken en van livetekeningen voorzien door Bert Lezy.

‘Voor het voorjaar zijn nog enkele van die online events gepland,’ zegt Vranken. ‘Live-edities zitten er voorlopig niet in. Via de poëtische scheurkalender, die dit jaar een succesvolle tweede editie beleeft, en de podcast van Jan Ducheyne die erop is gebaseerd, voorzien we in een alternatief. Voor 2021 hebben we nog geen concrete liveplannen, al hebben we er wel voor gekozen om de data van geplande “Sprekende Ezels” in de kalender te laten staan. Als het terug kan, gaan we weer live, al mag duidelijk zijn dat dat niet kan zolang corona woedt. Maar misschien blijft het onlineformaat sowieso wel bestaan, uit deze experimenten groeit toch weer iets nieuws.’

Ook Ballonnenvrees, de ‘anything goes’ literaire podia onder bezieling van dichter-performer Gert Vanlerberghe gingen digitaal onder de noemer ‘Balkonnenvrees.’ Vanlerberghe geeft wel aan dat hij het een beetje gehad heeft met het filmpjesformaat. ‘Ik ga in januari wat afwachten hoe alles evolueert en zodra evenementen weer mogen contacteer ik enkele van m’n locaties om er weer in te vliegen. Online wordt al zo vaak gedaan, en de Sprekende Ezels doen dat goed.’

Ook ‘Droef‘, het Gents cultuurpodium voor Pessimisme doet het voorlopig noodgedwongen online.

Leve de podcast!

Wie online op zoek wil naar een vleug literatuur en bijhorende beschouwingen, kan ook afstemmen op Denderland of toetreden tot de online boekenclub Team Boek Toe. Podcasts als de Bende van het Boek of De kunst van het poëzieschenken — voor wie er graag een glas wijn bij drinkt — zijn eveneens een ommetje waard. Het literaire tijdschrift Zink maakt dan weer werk van de literaire podcast Verloren dagen, in Antwerpen te beluisteren via Radio Centraal (106.7 FM, daarbuiten via radiocentraal.be) en de eigen webstek.

Wie zich wil onderdompelen in de sfeer van de Tachtigers kan dan weer terecht bij Feest der Poëzie. Door de pandemie is de teletijdmachinetrip van dit Nederlandse collectief even niet live beschikbaar, maar online maken ook zij er het beste van in podcastvorm.

Ook de online ‘Aanbevelingen voor een leven’ van Behoud de Begeerte mag niet in het rijtje ontbreken. Naast bijdragen van Michel Faber, Antjie Krog, Kristen Roupenian en Anneleen Van Offel, grijpt vooral de afscheidsboodschap van bezieler van Luc Coorevits naar de keel.

Mijn vrome literaire nieuwjaarswens: dat we het onderwerp ‘corona’ ook in de letteren achterwege mogen laten en onze auteurs, althans diegene die schrijver dezes nog te woord willen staan, weer live mogen ontmoeten en aan het werk zien.