Brrrrr…exit! Onbegrijpelijk onbegrip

Veel erger kan het niet meer worden. De Brexit is vergif. De Speaker of the House of Commons, de inmiddels befaamde John Bercow (een remain-conservatief), had al de helft van de zestien ingediende moties onontvankelijk verklaard. Het Lagerhuis, dat ongewoon op papier moest stemmen, verwierp op zijn beurt alle resterende voorstellen.

Wat nu? Het lijkt erop dat Theresa May een wanhoopspoging heeft gedaan om alsnog haar deal met de Unie te doen goedkeuren. Daarvoor wil ze zelfs de baan ruimen, en de volgende fase van onderhandelingen niet zelf meer leiden. ‘Ik heb begrepen dat er een sterke wens is om een nieuwe benadering en nieuw leiderschap. Ik zal me dan niet verzetten’. Bedoeling is de harde brexiteers, ten minste gedeeltelijk, te doen kantelen.

Een veertigtal voorstanders van de harde lijn — no deal — zijn al overtuigd geraakt. Maar May heeft er 75 nodig, wel wetende dat een twintigtal no-dealers onbuigzaam zullen blijven. Labour kan wellicht een handje toesteken, en het blijft gissen wat de Noord-Ierse protestanten zullen doen. Het meest vergezochte, maar ook meest onheilspellende zou zijn dat de Sinn-Féinverkozenen uit Noord-Ierland, die principeel nooit naar Westminster komen, onverwacht zouden opdagen en dat hun stemgedrag de doorslag zou geven. In elk geval staat het sein nu echt op rood, en Tom Vandekendelaere (EVP), heeft met toenemende verbijstering de stemming gevolgd. Alles is weggestemd, jawel.

Wat wil het Lagerhuis?

‘Er blijft nog weinig tot niks over om uit te vinden wat het Britse parlement nu eigenlijk wil. Dat Theresa May nu wel de knieval maakt in een ultieme poging om haar deal er door te krijgen is bijzonder hachelijk. Of de  European Research Group — die de harde brexiteers verzamelt — nu een reden ziet om haar uittredingsplan te steunen blijft een open vraag. Vrijdag weten we allicht meer’.

Vrijdag 29 maart was de oorspronkelijke vervaldag. Nu is 12 april de lijn waar Londen niet meer over kan. Heeft de stemming van vorige nacht dan toch geen hoop geschapen, want twee voorstellen kregen opvallend veel aanhang?

‘Inderdaad, een tolunie en een tweede volksraadpleging, het speelt in vele geesten. Alleen is zo’n nieuw referendum op korte termijn niet haalbaar. Langer uitstel is dan noodzakelijk. En daar is weinig animo voor in het Europees Parlement. Maar ja, als May’s deal opnieuw gekraakt wordt, dan verwacht ik geen kamikaze-actie van het Lagerhuis, en zal het wel vragen om een verlenging van het uitstel’.

‘Verstand verloren’

Het diepere probleem is dat de voormalige campagneleider van Leave, Matthew Elliott, nu hemel en aarde beweegt om een ‘no deal’ te vermijden. Hij erkent dat zijn campagne niet altijd propere methodes heeft gebruikt, dat hij bewust met rode bussen rondreed om de socialisten te jennen en het publiek de indruk te geven dat Labour ook gewonnen was voor een uitstap. Nu zegt hij dat de harde brexiteers doorgedraaid zijn, ‘ze hebben hun verstand verloren’.

Vandekendelaere zucht. ‘Het parlementaire schip is stuurloos geworden. Je kunt van May veel zeggen, maar niet dat ze niet standvastig is. De groep rond Boris Johnson — de verpersoonlijking van een doorgeslagen hypernationalisme — is roekeloos aan het gokken’.

Maar wat zal het Europees Parlement nog kunnen doen ? Het staat onwrikbaar op het standpunt van een korte termijn, uitstel tot hooguit mei, en houdt dus vast aan 12 april.

‘Mijn eigen EVP vindt unaniem dat een lang uitstel een slechte zaak is. Om twee redenen: je weet niet of er iets anders uit de bus komt; en de Britten moeten dan Europese verkiezingen organiseren — wie komt hier binnen ? Toch niet een hele horde UKIP-adepten ? Dan raakt het parlement ook ontregeld. De dynamiek kan stokken, de fractievorming wordt bemoeilijkt. Wij zitten niet te springen om een grote verlenging, maar we zullen natuurlijk wel de wil van het Lagerhuis repecteren als dat de zaak overneemt. Een heronderhandeling van de huidige deal kan in geen geval’.

Dat standpunt heeft de toponderhandelaar van het EP, Guy Verhofstadt, onveranderd verdedigd, en hij is niet van plan daarvan af te wijken.

Snel op de bal spelen

‘We zullen de komende dagen en zelfs uren snel op de bal moeten spelen. Het EP moet zich roeren, want de Raad van regeringsleiders heeft altijd meer tijd nodig om een standpunt te bepalen. Wij zijn hier rechtstreeks betrokken partij met de nakende verkiezingen, snelheid is dus geboden’.

Het gevaar van een harde brexit is lang niet geweken. Maar dat scherpt de verdeeldheid in het Verenigde Koninkrijk nog aan.

‘De Europese Unie heeft zijn voorbereidingen getroffen. Wij staan klaar. Wij hebben de ondernemers gemobiliseerd, en er is al veel geld naar de voorbereidingen gegaan. Laatst nog was ik bij een tapijtenweverij in West-Vlaanderen, het bedrijf heeft er al zeven, acht miljoen in gepompt. We mogen niet sollen met de mensen, en het blijft altijd beter die radicale breuk te vermijden. Maar als het gebeurt, jammer, maar we gaan door’.

Een waterval van onprettige gevolgen

In het Parlement vielen al dreigende waarschuwingen. De Schotten staan erop in de Unie te blijven —  zolang de Raad koppig vasthoudt aan de natie en niets dan de natie, bezorgt hij zichzelf kopbrekens. Want Edinburg ziet geen andere optie dan bij een harde brexit onafhankelijkheid op te eisen. De Ieren lijken stilaan gewonnen voor een referendum over hereniging, om te vermijden dat de grens een Europese buitengrens wordt.

‘De Britten weten nog niet half waaraan ze begonnen zijn. Een waterval van onprettige gevolgen en conflicten is onvermijdelijk. Het Verenigd Koninkrijk stevent reddeloos af op instabiliteit, en dreigt vermalen te worden tussen de Scylla en de Charibdis, externe isolatie en interne verdeeldheid. Die scheiding der geesten is hopeloos. Daar kun je nog mee om in tijden dat het economisch voor de wind gaat. Maar met de groeivertraging, wie weet wat er op ons afkomt?’