Buiten Westen

De wapens zwijgen sinds middernacht in Syrië. Het Syrische leger en de rebellen hebben daarover een akkoord gesloten onder toezicht van Moskou en Ankara. Beide oorlogvoerende partijen moeten stoppen met het uitvoeren van aanvallen en ze mogen de door hun gecontroleerde gebieden niet uitbreiden. Rusland en Turkije zullen later in januari ook vredesgesprekken modereren in Astana, in Kazachstan. Een dikke week geleden hadden de ministers van Buitenlandse Zaken van Rusland, Turkije en Iran nog met elkaar beraadslaagd in Moskou. Iran moet nog overtuigd worden van de wenselijkheid van wat er allemaal is afgesproken tussen de strijdende partijen. De ‘moderatoren’ hebben alvast ook de Verenigde Staten van Amerika (dat van Donald Trump), Egypte, Saoedi-Arabië, Qatar, Irak en Jordanië mee aan tafel uitgenodigd.

Prijs

Wat heeft de rebellen zover gebracht? Ongetwijfeld de kracht die de Russische beer heeft aangetoond. Zonder de steun uit Rusland zouden de troepen van Assad de laatste tijd niet zoveel overwinningen hebben geboekt, zoals bij de herovering van het oostelijke deel van Aleppo. Daarnaast is er ook de druk die Rusland en Turkije uitoefenen op respectievelijk het Assad-regime en de rebellengroeperingen. De bloedige manier waarop Aleppo weer in handen van het regime is gevallen, zou in de ogen van de machthebbers in het Kremlin niet vatbaar zijn voor herhaling, schadelijk als het is voor het imago van Rusland als beschermheer van Assad. Turkije zelf kan best wat meer vuurkracht van rebellen gebruiken in al-Bab, in het noorden van Syrië, waar Turkse troepen hevige gevechten leveren met ‘Islamitische Staat’ (IS). Als Turkije die stad onder controle krijgt, kan het verhinderen dat de Syrische Koerden hun westelijk autonoom kanton Efrin verenigen met hun oostelijke kantons Kobane en Cizire. Het Turkse establishment is er als de dood voor dat er een aaneengesloten Koerdische staat of deelstaat zou ontstaan aan de Syrisch-Turkse grens. Het dwarsbomen van de Syrische Koerden vindt Turkije nog altijd van groter belang dan de val van Assad. Als Assad of een aan zijn persoon of clan gelinkt regime de stabiliteit van Syrië en het fnuiken van Koerdische autonomie in Noord-Syrië betekent, is Ankara best bereid daarvoor een prijs te betalen, namelijk tegemoetkomen aan Rusland. Ook Moskou wil de stabiliteit van Syrië, en meer bepaald van een Syrië dat door Assad of een aan hem gelinkte opvolger bestuurd wordt, omdat dat land nu eenmaal een goede bondgenoot is en de invloed van Rusland in het Midden-Oosten kan waarborgen. Daarvoor is ook Rusland bereid een prijs aan Turkije als regionale macht en stabilisator te betalen, namelijk de beschuttende hand van de Koerden wegtrekken. Zelfs de moord op zijn ambassadeur in Ankara heeft de Russische president Vladimir Poetin de hogere staats- en geostrategische belangen niet doen vergeten waarvoor hij Turkije nodig heeft.

Terroristen

Turkije stelt dat ’terroristen’ uitgesloten zijn van het akkoord. Dat daaronder IS verstaan wordt, lijdt geen twijfel. Maar hoe zit het met de Syrische Koerden van de PYD, de partij die ‘Rojava’, de Koerdische autonome kantons in Syrië, bestuurt en die banden met de PKK, de Koerdische afscheidingsbeweging, heeft? Van Ankara mag de PYD alvast niet deelnemen aan de vredesgesprekken over Syrië. En hoe zit het eigenlijk met al die door Turkije ondersteunde rebellen? Zijn er onder hen niet heel wat extremistische islamisten? De discussie hierover kan het akkoord nog ondermijnen. Of de wapenstilstand houdt, valt dan ook af te wachten. Het meest opmerkelijke in het hele verhaal is dat het akkoord bedisseld is buiten het Westen om, dat het niet-Westerse mogendheden als Rusland en Turkije zijn die hun oude tegenstellingen (bijvoorbeeld aangaande het voortbestaan van het Assad-regime en de modaliteiten ervan) opzijschuiven omwille van hun geopolitieke belangen. Mocht er toch vrede komen door bemiddeling van Ankara en Moskou, heeft het Westen met zijn hoogstaande morele principes het nakijken.

(Dirk Rochtus publiceerde in oktober het boek ‘Turkije. De terugkeer van de sultan’, Uitgeverij Vrijdag)

Foto: (c) Reporters