Burkini of bikini?

Het rommelt weer in de interculturele sfeer, meerbepaald de relatie tussen de islam en wat Vlaanderen gemiddeld voor redelijk en wenselijk acht.
In Antwerpen diende een moslima zopas een klacht in bij het Interfederaal Gelijkekansencentrum omdat ze niet mocht baden in een boerkini. Dat is een badpak met mouwen, lange pijpen en een hoofddoek die soms meer lijkt op een smurfenmuts. Voor alle duidelijkheid: het gaat hier om het publiek gebruik van het Stedelijk Zwembad tijdens de normale uren.

Het Centrum gaf haar gelijk, in naam van de godsdienstvrijheid, maar schepen van Diversiteit Fons Duchateau (N-VA) hield voet bij stuk: het zou niet hygiënisch zijn, en ook tegen onze Westerse waarden omtrent de gelijkheid van man en vrouw.

Ik geeft de schepen helemaal gelijk: deze spooky outfit hoort niet thuis in onze moderne badcultuur. Alleen: waarom zich achter smoezen verschuilen? De boerkini is gemaakt van dezelfde stof als een badpak, zo’n hygiëne-argument kan je niet hard maken. Overigens dragen surfers ook beschermende kledij die het lichaam helemaal omsluit. Anderzijds geloof ik ook niet dat we er een mensenrechtendiscours moeten bijsleuren, en stellen dat een boerkini-verbod bijdraagt tot de emancipatie van de moslima. Dan botst men steeds weer tegen het vervelende feit dat ze er zelf om vragen en zelfs bereid zijn om juridisch hun gelijk af te dwingen.

De waarheid is veel simpeler, Fons, en zeg dat dan ook: het is gewoon geen zicht en doet het lichaam zelf geweld aan. Een historische kijk op de bad- en zwemcultuur maakt veel duidelijk. Al sinds de oudheid, maar ook in de middeleeuwen, de Arabische wereld inbegrepen, was baden niet alleen een zaak van hygiëne maar ook van cultuur, sport, sociaal contact, gastronomie, en, jawel, zelfs van erotische genoegdoening. Sinds 1500 had ook de Kerk haar verzet grotendeels opgeheven tegen het publieke baden en de daaraan verbonden zichtbaarheid van het lichaam.

Vandaag is ‘gaan zwemmen’ een mix van sport, ontspanning en globale lichaamscultus. Die is onderhevig aan bepaalde codes, die in de tijd uiteraard variëren. Relatieve naaktheid (zwembroek, zwempak, bikini) is toegestaan en wordt zelfs impliciet verwacht, zodat niemand zich ongemakkelijk hoeft te voelen. Kijken en bekeken worden, het is deel van het spel.

Belangrijk is,- en daaruit blijkt weer de culturele dimensie,- dat wij hebben leren leven met een realistisch lichaam dat ook mag gezien worden: rimpels, hangborsten, de fameuze sixpack ofte bierbuik, het hoort er allemaal bij. Daardoor werkt het publieke bad bevrijdend en heeft het iets oer-democratisch: iedereen gelijk, iedereen verschillend, geen complexen.

Die aanvaarding van het lijf-zoals-het-is, is nog maar een recente verworvenheid: tot voor kort schaamde de meerderheid van de vrouwen zich vooral, omdat ze niet beantwoordden aan het abstracte ideaal van de modellenmaten (slank, lange benen, globaal alles glad en zonder kussentjes). Onnodig te zeggen dat ook deze tirannie helemaal niet vrouwvriendelijk was, en minstens zo repressief mag gelden als het vestimentaire dictaat dat de islam vandaag toepast jegens vrouwen. We hebben dus een lange weg afgelegd, die wellicht toch in de richting gaat van het totale naaktbaden en de gehele lichamelijke bevrijding.

Conclusie: de moslima in kwestie moet beseffen dat het openbare zwembad vandaag, in onze cultuur, uitnodigt tot fysieke zichtbaarheid en geen opzichtige verhulling verdraagt, noch om esthetische, noch om religieuze redenen, noch omwillen van de preutsheid. Het publieke bad is een humanistische ritus van de verbondenheid die zeer breed wordt beleefd, door jong en oud, rijk en arm, schoon en lelijk, met en zonder beperking.

Niets belet de boerkini-adepten om het zwembad af te huren en privé-sessies te organiseren. Maar net door die verhullende attributen op te dringen in een openbare ruimte, gaan ze zelf voor de provocatie en het conflict. Ook moslimvrouwen hebben borsten, een kont, (meestal) vetkussentjes en (soms) haar op hun benen. Angst dat ze teveel op de andere vrouwen lijken, en dat religie het lichaam niet maakt? Neen toch?

Johan Sanctorum is filosoof, publicist, blogger en Doorbraak-columnist.