Campagnes en kiezingen

Sommigen verwachtten een ‘clash’ tussen de ‘flamingante’ Bart Maddens en de ‘belgicistische’ Dave Sinardet. Beide politologen waren anders vaker eens dan oneens. Met een kritische loep naar de aanloop van de verkiezingen kijken, en alle opties openhouden, was het motto. En vooral – om het met Jean-Luc Dehaene te zeggen: quid N-VA? Die vroeg rust op ieders lippen, niet enkel op die van Maddens en Sinardet.

Quid N-VA?

Stel dat de N-VA een monsterscore haalt van 33% of meer? Veel Vlaamsgezinden zien het in de sterren staan: de partij kan dan initatief nemen, de bal aftrappen en aan een centrumrechtse, confederalistische regering beginnen. Of toch niet? ‘Het is niet aan een partij om initiatief te nemen, koning Filip neemt dat’, bekoelde Maddens het enthousiasme van het Pro Flandria-publiek. Normaal moet de koning de N-VA als grootste partij als eerste uitnodigen. De N-VA lijkt inderdaad geneigd het spel mee te spelen, Bart De Wever heeft eerder al dat signaal gegeven, ook al is hij géén kandidaat-premier.

In zijn analyses verwijst Maddens wel vaker naar het verleden. Na de dioxineverkiezingen in 1999 – dat waren ook samenvallende verkiezingen – was het Paleis er als de kippen bij om een (federale) informateur aan te stellen. Zo werd de regio’s de dynamiek ontnomen eerst regeringen te vormen. Maddens verwacht dat ook na 25 mei het Paleis ‘snel in actie zal treden’. Wil de N-VA de hakken in het zand zetten, zal ze de koning vóór moeten zijn door voorheen al aftastende gesprekken te voeren. Het ziet er nu al naar uit dat er een as N-VA/CD&V ontstaat in Vlaanderen. ‘Op basis van die as kun je wegen op de federale regeringsvorming,’ volgens Maddens. Maar, ‘het is wishful thinking. CD&V zal de handen willen vrij houden en heeft er geen belang bij zich op Vlaams niveau snel vast te klinken aan de N-VA net omwille van de federale regeringsvorming.’ De christendemocratische partij zal de N-VA eerder zeggen: ‘doe maar, en de N-VA zal hiervan akte moeten nemen’.

Ook een ander historisch precedent speelt hier: in 1988 was er al snel een Vlaams akkoord om roomsblauw voort te zetten, wat de federale regeringsvorming van Dehaene bemoeilijkte. In de 106 dagen die Dehaene toen nodig had, smeedde hij een roomsrode federale regering en … een proportioneel samengestelde Vlaamse regering. Exit regional voorakkoord dus. Maddens: ‘de les die de elite daar uit heeft getrokken: let daarmee op want dreigt de federale coalitievorming te vertragen’.

De sleutel van de tsjeven

Je zou het hem niet aangeven, maar Dave Sinardet kent zijn voetbalklassiekers. Hij citeerde de Engelse oud-voetbal-international Gary Lineker: ‘Voetbal is een simpel spel; 22 mannen rennen achter een bal aan en uiteindelijk winnen de Duitsers’. Zo is het ook met de verkiezingen in dit land: er doet een dozijn partijen aan mee, ‘en uiteindelijk wint de CD&V’.

Volgens Sinardet is het niet verstandig dat de N-VA n’u al in haar kaarten laat kijken’ door de CD&V ‘de gepriviligieerde partner te noemen.’ Hoewel de kans bijzonder groot is dat beide partijen, al dan niet aangevuld met Open Vld, Vlaanderen zullen regeren. Wat de aanspraak op de blokkeringsminderheid van Maddens (cf. deel 1 in Doorbraak gisteren) relativeert. Volgens Sinardet is het immers ‘niet noodzakelijk dat de traditionele partijen en Groen tegen de N-VA een regering zouden vormen. Die kans is redelijk klein. Dat lijkt te veel op Antwerpen in de jaren 1990, toen Mieke Vogels en Hugo Coveliers in dezelfde coalitie zaten; een coalitie met een anti-Vlaams-Belang-label.’ Ook het Oosterweeldossier maakt dat CD&V niet snel het pluche zal delen met Groen.

Communiefeest belangrijker dan verkiezingen

Op de vraag in welke mate de Europese verkiezingen van tel zijn op 25 mei, antwoordt Maddens met een term uit de politieke wetenschap: ‘second order elections’. ‘Europese verkiezingen zijn per definitie second order elections. Deze keer zijn het third order elections. De regionale verkiezingen komen in de schaduw van de federale. Dat voel je nu al, de campagne gaat over harde economische thema’s, sociale zekerheid, fiscaliteit, vermindering belastingen, index, al dan niet een staatshervorming’. Dat speelt zich alles op federaal niveau af. ‘Het is niet omdat er drie verkiezingen zijn dat de kiezer drie keer meer aandacht zal hebben. Er zijn belangrijker zaken in mei voor de mensen: communiefeesten, vakantieplannen, examens van de kinderen die voor de deur staan …’ Een opmerkelijke uitspraak voor een politiek wetenschapper, maar er zit een grond van waarheid in. Wie ligt er in Vlaanderen of België wakker van Europese verkiezingen? Hoogstens worden ‘Vlaamse thema’s netjes afgehandeld in de eindeloze reeks debatten die we zullen krijgen’. Meer moeten we er niet van verwachten, volgens Maddens.

De banaliteit van het Belang

Het is een open deur intrappen te stellen dat het Vlaams Belang er wel al beter heeft voorgestaan. Sinardet: ‘als Wilders in Nederland roept “minder Marokkanen”, staat Nederland op zijn kop. Als Filip Dewinter dit herhaalt haalt iedereen hier zijn schouders op’. ‘Het Vlaams Belang is niet meer relevant en toch kan de partij een rol spelen, want niemand zal er mee willen regeren. In functie van de blokkeringsminderheid in het Vlaams Parlement, is haar score dus niet zonder belang.’ Volgens Sinardet is de N-VA een ‘geloofwaardiger concurrent’, die wél deelneemt aan meerderheden. Het Belang ‘heeft zijn unique selling position (usp) als antisysteempartij verloren. Vreemd genoeg heeft een partij die nu toch al tien jaar deel uitmaakt van de Vlaamse regering en in de grootste stad van het land regeert nu het imago van de anti-establishmentpartij’. Daar ligt dan ook het kalf gebonden voor het VB: hopen dat de N-VA kan deel uitmaken van een federale regering. Dan kan het Belang de concurrentie framen als een ‘echte bestuurspartij’ en ontstaat er op rechts terug ruimte voor een echte antisysteempartij.

Maddens gooit het over een financiële boeg: als het Belang maar 6 of 7% haalt, zal de partij zich niet meer kunnen handhaven. ‘Disproportioneel kost dat veel zetels, personeel in fracties en partijfinanciering. Dat laatste gebruikt de partij meer dan de andere voor communicatie met de kiezer. Valt de partij terug op 7%, dan moet ze de middelen zo goed mogelijk gebruiken om de organisatie intact te houden en te hopen dat de N-VA zich inderdaad’ – zoals Sinardet stelt – ‘verbrandt’.

Het centrum wenkt

In eerdere stukken op Doorbraak toonde Maddens al aan dat de N-VA moet winnen op het centrum. Kiezers van het VB afsnoepen is, ‘vanuit Vlaams-nationaal perspectief maar een vestzak-broekzakoperatie’. Ook de CD&V zal op het centrum mikken, ook al staat het huidige boegbeeld Kris Peeters op centrumrechts. Volgens Sinardet is de keuze voor die laatste pure strategie. ‘Op rechts valt er winst of verlies te boeken. Maar ondanks zijn voorman blijft het ACW belangrijk in de partij.’ Ondanks Arco-, ACW- en Dexiadossiers verwacht Maddens alvast niet dat de partij zou imploderen zoals de machtige Italiaanse Democracia Christiana in de jaren 1990.

Geen van beide politologen zien de christendemocraten blindelins in een centrumrechtse herstelregering stappen, daartoe is het electoraal kapitaal van het ACW te groot. Net omdat de Vlaams-nationale kiezers niet verder moeten (her)verdeeld worden, dient de N-VA te winnen in het centrum, stelt Maddens. Daarom noemt hij de ‘bocht van Bracke’ niet onverstandig en zelfs ‘een strategisch goede zet’. Inzetten op een sociaaleconomische herstelregering zal zieltjes winnen in het centrum, maar hoe gaan de overtuigde nationalisten reageren? ‘De partij heeft haar zaakjes niet op orde. Ze heeft geen duidelijk discours, geen verhaal. Als ze een herstelregering op de been brengt, wat gebeurt er dan met de communautaire eisen? Siegfried Bracke stelde met een beperkt programma naar de kiezer te trekken, maar wat staat daar op?’ Ook uit de debatten blijkt dat de N-VA haar keuze tusen confederalisme en/of een sociaaleconomische herstelregering, maar moeilijk uitgelegd krijgt, om niet te zeggen met een heus probleem zit. ‘Het is een verward verhaal’, volgens Maddens. Morgen meer hierover.

@Karl_Drabbe

Gisteren verscheen deel 1 ‘Peilingen en prognoses‘. Morgen deel 2: ‘Onafhankelijkheid en onkunde’.

Foto’s: (c) Reporters